|
| |
De strik
door Jan van der Moer.
I
Al 'n heel tijdje woonde hij op Veldzicht, meneer Van Harden, de oud-ontvanger, samen met z'n nichtje Anna, 'n broers kind en met Jansje, de trouwe gedienstige.
Hij was weduwnaar; pas enkele maanden geleden was zijn vrouw gestorven na een korte maar ernstige ongesteldheid, die haar in minder dan een week in het graf bracht.
Anna, een dochter van z'n broer den notaris, die in het naburige Weldam woonde, kwam nu voor goed bij 'm in-huis. Ze logeerde zoo vaak bij oom en tante, die geen kinderen hadden en ze was tante's kindje, want tante heette ook Anna en was 'n beetje naam-gek, al wou ze 't niet weten! 't Was 'n gezellig praatstertje, 'n vroolijk ding van net twintig en bij oom Klaas stond ze ook niet weinig in 'n goed blaadje! Ze ging met oom wandelen, zorgde - samen met Jans - dat ooms kleeren altijd keurig en netjes in orde waren en speelde heelemaal zoo'n beetje voor huismoedertje na tante's dood.
Jans, die al veertien jaar bij Van Harden in betrekking was, kon 't best met 'r vinden; als kind had ze al met de juffrouw gespeeld en gesold!
Wat had ze soms moeten lachen om dat kleine ding, als ze zomers bij oom en tante eenige weekjes kwam doorbrengen; wat kon ze toch babbelen en praten, hè! En als 'r moeder ze weer kwam terughalen, zag Jansje die kleine meid met spijt van het buitentje vertrekken!
Anna, uit 'n huishouden van vijf kinderen, was als meisje van twaalf jaar al naar de kostschool gegaan, maar 't verblijf had er niet lang geduurd, want 'r vader stond erop, dat de meisjes ook ergens voor zouden leeren, om zoonoodig later in eigen onderhoud te kunnen voorzien. Maar mevrouw Van Harden, haar moeder, vond 't niet zoo noodig. ‘Och,’ zei ze, ‘Anna is zoo'n lief ding, diè troùwt wel! Ik heb 't ook nooit gedaan!’
De notaris evenwel was 't heelemaal niet met z'n vrouw eens en zette z'n wil door; ze zou nu eerst op de hoogere burgerschool gaan, dan kon men later wel eens verder zien, want er waren nog vier kinderen thuis en die begonnen zoo langzamerhand aardig wat te kosten! Oom Klaas liet soms wel eens doorschemeren, dat hij alles wel voor ‘zijn Anneke’ wilde betalen, maar broer Willem ging daar niet zoo dadelijk op-in.
't Slot was dat Anna zèlf koos; ze had wel lust om onderwijzeres te worden, meende ze, want ze hield heel veel van kinderen en tegen 'n langdurige, moeilijke studie zag ze wel 'n beetje op. ‘Zoo'n bolleboos ben ik niet,’ zei-ze.
Zoo deed ze dan ten laatste haar examen
| |
| |
en toen er op 't dorp 'n paar maanden later 'n plaats open-kwam en zìj er naar solliciteerde, werd ze - niet het minst door ooms bemoeiingen - tot onderwijzeres benoemd.
Maar nog geen jaar bleef ze op de school, want zoo geheel onverwachts stierf tante en oom Klaas stond er nu op, dat ze de school liet varen en voor goed bij 'm in huis kwam, iets waarop hij gerust kon aandringen, nu Anna zich juist drie weken voor den dood van z'n vrouw, had verloofd met Dolf Slootmans, den jongen burgemeester van het dorp, die al 'n jaar lang werk van haar maakte.
Veldzicht, 't kleine maar pittige buitentje, lag 'n eindje van den straatweg af, aan den rand van het dorp, maar toch niet geheel er buiten, want verder-op stonden ook nog heel wat huizen.
Achter het huis had Van Harden een grooten boomgaard en moestuin, en bijna vlak 'r langs liep 'n kreekje, 'n smal watertje, dat van af het dorp naar den molen van Jan Paals stroomde en daar uitliep in het Molendiep, 'n soort van plas, waar veel visch in zat en waar 's winters de dorpelingen hun ijslusten konden botvieren.
Langs het molenkreekje - zoo noemde men 't altijd - stonden aan beide oevers oude, knoestige knotwilgen, en aan den overkant lagen akkers bouw- en weiland, met overal verspreide boerderijen, rustig tusschen-hooge boomen, als groote nesten van hout op 't land, met de huisjes en schuren knusjes er in. En in den zomer als 't koren rijpte, golfde daar 't graan, zacht deinend bij elk zuchtje, dat er over gleed.
Een groot deel van die akkers behoorde tot het jachtveld van den heer Van Harden. Hij toch was al sinds jaren de ‘nimrod’ van het dorp geweest en al heel wat langooren waren door hem en z'n jachtvrienden naar den hazenhemel gezonden! Nu ging af en toe z'n aanstaande neef, de burgemeester, nog wel eens met 'm d'r op uit.
Maar de laàtste twee jaar was het maar sober gesteld geweest met de jacht! Telkens leed hij in den winter aan heftige aanvallen van rhumatiek in z'n beenen en voor elk vlokje sneeuw, dat in de lucht zat kreeg ie een prik, zei Van Harden. En met den noordenwind stond hij eveneens op gespannen voet; hij voelde 'm al dàgen te voren! Nauwelijks begon het dan ook zoo'n beetje te winteren of z'n eerste werk 's morgens was naar den molen van Jan Paals te kijken, dien hij van uit de achterkamer nog net kon zien.
Want boven op de molenkap stond 'n windwijzer, 'n blikken mannetje met 'n bazuin aan den mond en ‘dat ding wijst secuur’, zei Van Harden.
Als 't ventje z'n bazuin naar 't dorp wees was 't mis met de beenen, daar kon ie bijna vast op aan.
't Onaangenaamste was, dat de jacht eronder leed, want er gingen nu in den jachttijd soms dagen voorbij, dat ie 't veld niet zag. Daarbij kwam nog, dat ie tot de ontdekking was gekomen, dat z'n ‘gezicht’ begon te verminderen. Wel droeg ie al 'n paar jaar bij 't lezen 'n lorgnet, maar bùiten had ie zoo 'n ding tot nu toe nog kunnen missen en had ze nog wàt goed kunnen raken!
De laatste dagen evenwel had ie tot driemaal toe misgeschoten, twee keer op 'n haas en eens op 'n snip, en ze gingen nog al vlàk voor 'm op.
En Gijs Wallen, z'n tuinman, die geregeld met 'm op jacht ging, had 'r mèer dan verbaasd van gestaan. ‘Hoe is 't gosmogelijk hè?’ - riep Gijs, terwijl ie langdurig 't hoofd schudde.
Maar meneer was er nijdig om, smeet z'n geweer op-zij van de sloot en deed 'n woedenden aanval op den inhoud van de weitasch, die Gijs droeg. En op 't gras aan den slootkant midden in 'n veld met beetwortels at Van Harden met ham, brood en harde eieren z'n woede over 't misschieten weg! Toen gingen ze naar huis, de akkers langs zonder te jagen en kwamen uit bij den molen van Paals.
‘Zou je denke Gijs, dat Jan Paals nogal wat schiet?’ vroeg Van Harden opeens.
‘Nou, of-ie?’ zei Gijs, en hoewel ie wel wist, dat z'n patroon 't niet prettig vond om 't te hooren, vervolgde hij: ‘van de week hè 'k 'r nog verscheie bij 'm zien hange!’
| |
| |
| |
II.
Jan Paals, de jonge molenaar, was 'n echte liefhebber; hij had zèlf geen ‘eigen’ jachtveld, maar eenige Amsterdamsche heeren, die de jacht naast die van Van Harden bezaten, hadden hem met het opzicht belast en hem toegestaan er op te jagen. En de molenaar stond bekend, als 'n uitstekend schutter, die de beestjes wat goed wist te krijgen, en die er geen been inzag - als 't toevallig zoo uitkwam, - om 'n omwegje door 'n ànders jacht te maken en neer te leggen, wat 'r op ging! Van Harden had 't dan ook heelemaal niet begrepen op Jan Paals, die bij hem onder zware verdenking lag 't zoo naùw niet te nemen met de jacht-grenzen, vooral ook omdat de molen midden in zijn jacht stond, en die van de heeren uit de stàd, 'n heèl eind verder op pas begon!
Met de jachtopzieners en de veldwachters had Van Harden er dan ook al meer dan eens over gesproken, en die wisten wel, dat ze op 'n flinke belooning zouden kunnen rekenen, als ze 'm konden snappen. Zèlf heel weinig schieten en weten dat Paals nooit platzak thuis kwam, was dan ook wel iets voor Van Harden om kriegel van te worden.
En de politie loerde en speurde, maar die Jan Paals was 'n bijdehande vent, allesbehalve van gisteren! ‘'t Is 'n gladjanus!’ zeiden de veldwachters, en als ze voorbij den molen kwamen wuifde Jan hun soms toe, en riep plaag-lachend: ‘Zoo, gaan jullie d'r weer es eentje zien te vangen?’
Ze antwoordden dan maar niet, lachten flauwtjes terug en dachten: ‘'t Wordt joùw beurt ook nog wel es vrind!’
Hij hield de lui formeel voor den gek! 't Gebeurde 'n paar maal, dat ie den ganschen dag toebereidselen maakte, om 's avonds te gaan visschen in de plas, maar als 't avond was, lag z'n boot ergens aan 'n touw leeg te dobberen en hij zelf tikte onderwijl ergens op 't land bij 't maanlicht 'n haasje op z'n kop, of zette ergens stilletjes 'n strik, en als de politie, gewaarschuwd door de schoten nabij het dorp, er op uit ging om de stroopers te pakken, dan zat Jan Paals weer al lustig in z'n bootje paling te peuren, of andere vischjes te verschalken.
‘Ie-weet van wanten!’ meende Gijs en maakte hem zoo zwart mogelijk bij den patroon. Want Gijs was oòk niet zuiver, en wou ò zoo graag, dat meneer Van Harden 'n wakend oog op den molenaar liet houden, - dan was hij meteen de politie kwijt!
Gijs lustte oòk hazebout; maar 't was nog aardiger als je d'r 'n daalder voor in de palm van je hand voelde, dacht Gijs. Veel deed ie 'r wel niet aan, maar ie had op 't dorp toch 'n paàr klantjes! Dominee Berg was dòl op haas, en de wethouder Blok dee ook niet leelijk tegen 'n kluifje! En in Weldam, waar ie zoo nu en dan wel eens naar toe ging, wist ie wel 'n paar adressen, waar ze graàg 'n daalder wilden besteden, - als 't 'n mooie was ten minste!
't Bleef echter gewaagd spel voor Gijs, erg gewaagd, maar och, de politie had geen argwaan, en op hèm vast niet. Ze konden toch niet vermoeden, dat 't niet zuiver was in den tuin van meneer Van Harden zèlf, - dat dàar af en toe strikjes gezet werden?
Maar ‘gewaagd’ bleef 't, en als 't ooit uitlekte was'r kans, dat ie z'n congé kreeg van z'n patroon. Zoo dacht Gijs dikwijls en liet 't dan 'n paar weken; maar de verleiding was hem dan veelal te groot, en als ie 's morgens aan de knolletjes zag, hoe lustig de vrindjes 's nachts weer aan 't knabbelen waren geweest, sloop ie 's avonds sluw den boomgaard in en spande z'n strikjes. Met angst en vrees haalde hij er dan dikwijls later 'n haas uit, verstopte 't dier zoo goed mogelijk, en bracht 't den volgenden avond waar 't zijn moest!
Op 'n morgen gebeurde het, dat Gijs achter z'n kruiwagen op den straatweg liep; daar kwam net de molenaar aan, die 'r met 't geweer op uit ging.
‘Zoo Gijs!’ zei Paals, ‘motte jullie vandaag 't veld nie in? - 't Is fijn weertje man, om 'r 'n paar te snappen!’
‘Meneer doet 'r nie veel meer an,’ antwoordde Gijs, die stil hield en op den arm van z'n kruiwagen ging zitten, ‘meneer hèt last van z'n beenen en van z'n oogen!’
‘Nou,’ lachte Paals, ‘z'n beenen weet 'k
| |
| |
nie, maar z'n oogen worde beroerd, zou 'k zoo zegge, Vrijdag hèt-ie ze leelijk gemist hè, of nie?’
‘Ja,’ zei Gijs, Vrijdag ging 't nie al te best!’
‘'t Wordt 'n duur jachtje hoor, op die manier!’ zei Paals.
‘Nou, dat zou 'k meene!’ bevestigde Gijs.
‘As 'k jòu was dee 'k ze'n koper halsbandje om,’ vervolgde Paals, terwijl ie z'n pijp stopte en Gijs met glimoogjes aankeek.
‘Wat zeg je dàar nou?’ vroeg Gijs kwazie verbaasd.
‘Snàp je me nie? - Kòm nou! - As je ze nie met hagel krijge kan, doe 't dan met 'n strikje!’
Gijs ontroerde even. ‘Zou de vent wat wete?’, dacht-ie, ‘dat is bijna nie mogelijk!’
‘Jullie tuin ligt 'r best voor man! Prachtig! Maar hoor es vrind, 'k zal 't jou toch nie motte leere? - Nou, salut! 'k Ga es kijke of 'k 'r nie 'n paar krijge kan voor de middag!’....
Toen liep de molenaar verder, en Gijs, die hem 'n oogenblik nakeek, tilde z'n kruiwagen weer op en reed door, naar Veldzicht toe. Maar hij was niets op z'n gemak.
‘'k G'loof zeker, dat-ie wat weet?’ mompelde Gijs, ‘misschien het-ie wel gezien, dat 'k laatst 'n eindje draad bij die koperslager in Weldam heb gehaald! Die vent neust overal en weet alles!’....
| |
III.
Den volgenden morgen gingen Van Harden en Gijs weer op jacht. Drie uren hadden ze nu al geloopen door 't natte veld; de grond balde zich tot lijmige modderklonten aan hun schoenen, dat 't loopen hinderlijk maakte, en Van Harden besloot maar weer naar huis terug te keeren. Net één haas hadden ze gezien, maar weer veel te ver, om er 'n schot aan te wagen, en nu begon het nog te regenen ook!
‘Nou maar terug, Gijs!’ zei Van Harden, ‘'t geeft weer niks vandaag!’
‘Best meneer!’
Ze jaagden nog 'n paar blokken koolrapen af, en juist waren ze op het aangrenzende bouwland gekomen, toen vlak-bij twee schoten vielen.
Ze keken om, en daar stond warempel Jan Paals, het geweer nog aan den schouder, aan den overkant van de sloot, die juist de grens vormde tusschen de beide jachtvelden. Zwaar hing de kruitdamp in de vochtige lucht en dreef laag langs den grond weg met den wind.
De molenaar liep naar voren, bukte en hield 'n haas in de hoogte.
‘Da's 'n beste!’ riep-ie Van Harden toe, terwijl ie 't haas toonde, ‘da's 'r vast één uit uw jacht meneer Van Harden, - bij mij worde ze zoo vet nie!’
Van Harden bromde wat in zichzelf en liep door; en de molenaar stond stil te lachen om z'n eigen grappigheid en keek hem nog een poosje na, blij, dat-ie den ontvanger zoo toevallig 't land had ìngejaagd!
Bijna waren ze bij den straatweg vlak bij Veldzicht gekomen, toen Van Harden plotseling bleef stilstaan.
‘Gijs, late we langs 't kreekje loope!’ zei hij, ‘je kunt nooit wete, wat 'r zit!’
Dat beviel Gijs maar zóó-zóó, want ze moesten nu achter langs den boomgaard, en daar zette hij altijd zijn strikjes, maar gelukkig stond er nu geen, en Gijs was er wat blij om.
Nauw waren ze achter den tuin aangeland, of daar ging van onder de wortels van 'n over het water hangenden' wilg 'n koppel eenden op.
Pang! pang! klonk het. - Er dwarrelden veertjes door de lucht, en één der eendvogels tuimelde fladderend omlaag. Castor haalde 'm van de overzij. Van Harden had op beide geschoten, maar de voorste eend kwam er goed af en vloog al vèr weg, als 'n kleine stip in de lucht.
‘'n Mooie woerd meneer!’ zei Gijs.
Van Harden lachte. - ‘Zie je wel Gijs,’ zei hij zelfbewust, ‘we kùnne 't nog wel!’
En Gijs lachte beleefd, en knikte.
Onderwijl liep Castor zenuwachtig langs de heg van den moestuin en snuffelde, overal ruikend en heen-en-weer drentelend. Van Harden hield 't geweer vaardig.
| |
| |
‘Die hond ruikt wat!’ zei hij en deed gauw 'n paar nieuwe patronen op den loop.
Maar er ging niets op; Gijs echter begreep er alles van, want hij had er den vorigen avond eentje gestrikt, en de hond scheen 't nog te ruiken.
‘Morge gaan we hier es kijke hoor!’ zei Van Harden, ‘'k zou me sterk moete vergisse, als we hier niet wat zage!’
Toen gingen ze naar huis.
Na het eten kwam de burgemeester, Anna's verloofde, wat praten.
‘Wel, wat geschote vandaag, meneer Van Harden?’
‘Niet veel jongen,’ zei oom, enkel 'n eendvogel!’
‘Ach kom, da's toevallig! Ik heb gisteravond veine met 't biljarten gehad! Ze zeurde zoo lang, dat 'k ook mee zou spele en toen heb 'k waaratje nog de derde prijs gewonne, 'n koppel prachtige eenden! De dokter had d' eerste prijs en Meuler, de hoofd-onderwijzer, de tweede, mooie hazen van Jan Paals! Die vent schiet 'r wat, geloof ik! - En nu kwam ik u en Anna vrage om me morge 'n beetje te kome helpe met 't opeten! Nou? - Wil je dat, vrouwtje?’
‘Hé wat 'n vraag, of ik wìl! - Natuurlijk graag, en ù ook hé oompje?’ zei Anna.
‘Mij best hoor!’ antwoordde oom, ‘maar... è... neem 'r dan dien van mij bij hè, dan gaat 't in één moeite doorl’
Anna vond het verrukkkelijk; 't was de tweede maal dat ze samen met oom bij Dolf ging eten. Deze toch woonde midden in het dorp in z'n eigen huis - dat ie 't vorige jaar gekocht had - met 'n huishoudster en 'n dienstbode.
En 't zou zeker niet zoo lang meer duren of Anna zou voor goed bij 'm aan tafel zitten, als z'n vrouw, want ze hadden saampjes al trouwplannen gemaakt en Anna dacht met vreugde aan dien naderenden tijd. Maar oom was er niet over te spreken! Die zag er o zoo tegen op, dat ze hem voor goed zou gaan verlaten.
Toen Dolf weg was zei Van Harden: ‘Och, och, Anneke, wat ben jìj toch gek op die jongen, hè? Wat zùl je 'm verwennen! Pas op hoor, kind!’ En zachtjes trok ie Anna naar zich toe en streelde d'r kleine handje. ‘Ja, ja, jij zult toch ò zoo blij zijn, als je nie meer bij die ouwe oom zit hé? - Sst, sst! Nou, nou, 't mag wel, hoor! Heb 'k gelijk of nie?’
‘U ben m'n goeie, ouwe oompje, en 'k ben érg graag bij u, maar 'k ben toch nog liéver bij Dolf!’ lachte ze schalks.
En oom tikte ze vriendelijk op de wang en zei: ‘Klein ding, je ben me d'r eentje!’ Maar hij lachte er toch hartelijk om.
| |
IV.
Jansje was ziek.
‘Dat 's geen kleinigheid’, zei Van Harden, ‘Jans ziek? hoe komt ze d'r bij? Ze mankeert nooit wat!’
Maar 't wàs zoo. Jans had kou gevat en dokter zei, dat ze 'n paar dagen in bed moest blijven.
‘Allemaal door die ellendige winter!’ meende oom, ‘de meid hèt zeker ook al last van de noordenwind!’
't Was juist zaterdagavond.
Van Harden zat in 'n paar tijdschriften te blâren en praatte met z'n nicht over Jans, die boven op d'r kamertje was; en Anna had 't druk, want ze moest nu het werk voor twèe doen.
Daar belde de post; Anna liep naar de voordeur.
‘'n Brief van vader!’ zei ze, toen ze terugkwam, ‘voor u oom! 'k Wed dat vader van de week hier komt! Toe oompje, kijk es gauw!’
‘Nou, nou. niet zoo haastig kind! - Waar heb 'k nou die lorgnet gelate? - o, wacht, 'k heb 'm al.’
Anna leunde met beide handen op de tafel, nieuwsgierig wachtend, wat oom wel zou lezen, en Van Harden verdiepte zich in den brief.
‘Jij kunt goed rade, hoor!’ zei hij onder het lezen.
‘Ziet u wel! En wanneer?’
‘Luister maar es wat je vader erover schrijft, 'k zal je 't even voorleze! - ‘Ik
| |
| |
reken er op een lekkeren haas bij je te eten, hoor! De jacht is immers al een tijd open en je bent altijd nog zoo'n fameus jager, zooals Anna mij schrijft. Maar niet te adellijk asjeblieft! Mijn plan is om Dinsdag te komen en dan tot Donderdag te blijven....
‘Fameus jager, schrijft ie nog, nee, dàt is uit, nu m'n oògen zoo slecht worde! Maar anders... 'k heb 'r heel wat weggeblaze in m'n goeie tijd!’...
't Was de beide laatste keeren ook weer niets geweest! Lang hadden ze door 't veld gedwaald, hij met Gijs en Castor, één haas gezien en... misgeschoten! En nou zat-ie net weer met die pijn in z'n rechtervoet; 't loopen viel 'm moeilijk en dokter had vanmorgen nog gezegd, dat-ie z'n beenen eens 'n paar dagen rust moest geven, en had maar weer wat poeiers opgeschreven! Nou, die gaven hem zoo wat niets, 't beste was nog maar om te wrijven!
‘Dinsdag!’ mompelde Van Harden. ‘Laat 'k es kijke, da's nog twee dagen, - nee, maar één, want zondag telt nie mee!’
't Haas, dat z'n broer bij 'm eten wou, maakte hem bepaald zenuwachtig. Zoo dikwijls had-ie broer Willem, die heelemaal geen liefhebberij in jagen had, en wien trouwens ook de tijd daartoe ontbrak, allerlei verhalen gedaan van z'n jarenlange jacht-ondervindingen, van allerlei mogelijke en onmogelijke dingen, die gebeurd waren met honden of met hazen; ja, hij had soms ook wel eens op echte jagersmanier opgesneden, dáar kon hij zich-zelf niet van vrijpleiten! En nu kwam die broer juist op zoo'n ongelegen tijd, dat die rhumatiek weer aan 't plagen was!
Hij dacht er voortdurend aan; 't zou dan ook gruwelijk onplezierig zijn, als-ie z'n broer niet eens aan 'n gebraden langoor kon laten smullen. Eéntje had-ie er nu nog maar naar Weldam cadeau gestuurd, en vroeger haast elke veertien dagen éen. Z'n naam als jager in de familie was er eigenlijk mee gemoeid!
‘Weet je wat,’ zei hij tot zichzelf, ‘ik ga toch morge maar eens kijke! Kalmpjes aan met m'n voet, langs de slootkanten door de greppels, dan heb 'k zoo geen hinder van die kluiten!... Maar nee, da's waar ook, morge niet! 'k Vergeet telkens dat 't zondag is!’
Hij had 't land aan dien dag; maar 't hielp niet en zondag kwam toch!
Vrij laat stond ie op, keek naar buiten naar den windwijzer van den molen. - Noord-oost!
Een gevoel van Zondagsluierigheid bekroop hem altijd op dien dag, 'n gevoel van-ie-wist-niet-wat, van nietsdoenerig menschengesjok, van slenterende ouders met kinderen. die mooi-loopen, van wijkjes en huisjes met buurvisite erin en mannen in overhemdsmouwen voor de ramen. En op de straat liepen al tevreden-kijkende menschjes, die langs Veldzicht kwamen en ter kerke trokken, en straks zouden ze weer terugkomen, - elken zondag precies hetzelfde.
Hij kon 't nu eenmaal niet verzetten, maar-ie had op zondag 'n gevoel, dat 't 'n heel ander soort van dag was als in de week, - 'n dag, dat de burgerman z'n hooge-zije en de werkman z'n rondbollig hoedje uit 't vloei halen en deftig doen, 'n dag, dat alle straatgeluiden anders klinken, dat 't stiller, akeliger is in de omgeving, omdat 't zondag is, de dag van rust! Rust, die taai is, en niet ontspant, omdat 't eigenlijk geen rust is, maar 'n hangerig gedoe van 't éénmaal-in-de-week-zondag-zijn, vervelend kalenderig terugkomend, máar dat men moet slikken, al wou men graag 'n anderen dag voor opfrissching van geest en lichaam!
Zoo ongeveer dacht Van Harden.
Gelukkig was 't droog buiten, - 't had gevroren. 't Was mooi geweest, om te jagen, veel mooier dan met die vochtige dagen van gisteren en eergisteren, maar het was zòndag! En voortdurend dacht ie maar aan het haas.
‘Hoe kom ik 'r aan één,’ vroeg ie bij zich zelf. ‘Ze vrete je boel op, maar dat bliksemsche goed ruikt 't, als je met 'n geweer komt, lijkt 't wel! Alleen Jan Paals, die vent snapt ze maar! En wie weet, hoeveel ie er al in mijn jacht geschote heeft!... Als ik hém es... nee, da's te gek!... Of zou 'k 't es wage met... è..’
Hij ging naar de huiskamer, waar Anna hem al met het ontbijt wachtte.
't Handelsblad van zaterdagavond lag netjes opgevouwen naast z'n bord, z'n boterham- | |
| |
metjes gesmeerd en z'n eitje in 't dopje er bij.
‘'n Mooi Falklandje, oom!’ zei Anna, ‘over 'n man, die....’
‘Nie vertelle, nie vertelle! 'k lees 't graag zelf,’ viel oom haar in de rede.
Anna lachte en schonk oom's thee in.
‘Wel Anneke, hoe is 't met Jans; Zou ze dinsdag beter zijn?’
‘Dinsdag? - hoe dat zoo, oom?’
‘Nou,... met dat haas, zie je, als je vader hier komt!’
‘Zoooo? - en kan ìk 't dan niet? - Hè, dat vind 'k nou niets aardig van u,’ keuvelde Anna lachend, terwijl ze ooms tweede kopje inschonk.
‘Ja maar, Jans braait ze zoo erg lekker, zie je!’
‘'t Zal best gaan hoor oom, 'k heb 't al zoo dikwijls van 'r afgekeken, dat 'k 't gerust durf wage! U hebt maar weinig idée van m'n kookkunst, niet?’
‘Vraag 't 'r nog es goed, hoor Anneke! En... è... heb je al geschreve?’
‘Nog niet, - straks, - 'k beloof 't u, - maar ik heb 't nu drùk!’
‘Ja ja, je bent 'n flinke huisvrouw,’ vervolgde oom, haar lachend nakijkend in al d'r bedrijvigheid, ‘maar weet je wàt? - daar bedenk ik opeens.... Anneke, krijg es effen het keukenboek, - late w' es kijke, wat 'r van staat!’
Guitig lachend smeerde Anna nog 'n boterhammetje voor oom, en nam toen het keukenboek van het hangertje. Zachtjes liet ze de bladen langs 'r neus flapperen en loerde ertusschen, of ze ook wat van 'n haas zag.
‘Kijk naar den inhoud achter’, beduidde oom.
Anna zocht bij de H. - Ham, - Haring, - Honing... ‘haàs staat 'r niet in’, zei ze.
‘Kijk dan es bij “gebraad” of bij “wild”!’ zei oom.
‘Gans, - Garnaal, - ja... hier heb 'k 't: “Gebraden haas”, bladz. 74’.
‘Zie je wel’, zei Van Harden, die zelf al dikwijls aan 't scharrelen in 't boek was geweest, ‘lees nou es voor’.
‘Men neemt een haas, maak....’
‘Ja, ja! men neèmt 'n haas, men neémt 'n haas’, viel oom z'n nichtje in de rede.
‘Wat wou u dàn?’ vroeg Anna lachend, ‘moet 'r dan staan: met schiet 'n haas?’
‘Och nee!’
‘Of men koòpt 'n haas?’ plaagde Anna.
‘Och meid, nee! As-je geen haas hebt, braai 'r dan es één, dat is zeker! Maar,... daàr zit 't 'm nou juist, zie je’.
‘Nou maar, u gaat 'r toch morgen één schiete, niet? - u zou er toch voor zorge!’
Van Harden loerde over z'n lorgnet 'n beetje wantrouwend naar z'n nicht. ‘Is dat nu 'n flauwiteitje, òf heeft ze heusch nog zooveel vertrouwen in m'n schietkunst’, dacht-ie, en zei maar niets.
‘Ja oom’, praatte Anna door, zonder 'n antwoord aftewachten, ‘en weet u wat 'k geloof?... dat Dolf morgen wel graag met u mee zou gaan!’
Haastig zette oom z'n knijpbril af en begon de glazen plotseling ijverig te poetsen. ‘Hoor es’, zei hij, ‘je weet, dat 'k dat anders allemachtjes aardig vind hè, maar... kijk, zie je... morge zou 'k nu es graag alleèn gaan, begrijp je... ìk-zelf wou 'r nu één schiete - anders is 't geen aardigheid voor je vader!’
‘En als u dan niks schiet?’
‘Gebeurt 't dan wèl als Dolf 'r bij is?’ vroeg oom 'n beetje gepikeerd.
‘Och nee, dat 's niet zeker, maar de kàns is toch grooter!’
‘Allemaal wàar... maar morge ga ìk alleen hoor!... 'k wil je vader m'n eige geschote haasje op z'n bord legge, en weet je wat jìj nou doet, Anneke, - praat jij dat nou jouw Dolf maar uit z'n hoofd, en ga same morgen-middag es 'n visite make bij de Bremens, die hebbe van de week al tweemaal naar je gevraagd, en die zijn toch altijd zoo aàrdig voor jullie... nou?’
‘Wat mìj betreft vind ik 't uitstekend hoor, als 'k u 'r 'n plezier mee doe’.
‘Dat doè je! - Afgesproke dus, hè... je maakt dat straks op de kanapee wel met 'm in orde!’ lachte Van Harden en maakte zich lekker bij de kachel.
Toen begon-ie de krant te lezen, den rug naar het venster gekeerd, en Anna ruimde de ontbijttafel op en dee allerlei huiselijke bezigheden.
| |
| |
Op den straatweg liepen al heel wat menschen voorbij, de meesten kwamen terug uit de kerk, allen met paarse gezichten, want op den straatweg, waar de huizen zoo verspreid lagen, was er weinig beschutting, en kreeg men de kou uit de eerste hand. Zoo echt venìjnig kon die oostenwind daar over het land blazen, tusschen de huizen door!
De mannen warmden de handen diep in de broekzakken en wreven af en toe hun ooren, die tintelden, en de vrouwen trippelden haastig, 't gezicht tot over den neus verborgen achter bontjes, en gedoken in boa's. 't Was weergaasch koud in de kerk hoor! Gelukkig, dat dominee 't niet zoo lang maakte, - diè had 't zeker ook niet warm daar op den stoel, vlak bij de ramen!
‘Als Gijs komt, om de kippen te voeren’, zei Van Harden met 'n pijnlijk trekje op z'n gezicht z'n been wrijvend, ‘laat 'm dan effen wachten, Anneke, 'k moet 'm 't een en ander zegge voor morge!’
‘Best oom!’ - en ze trippelde verder, al haar huismoederzaakjes beredderend.
Na de koffie kwam de tuinman en zorgde voor steenkolen en voor de hoenders, die in 'n hoekje achter in de ren, op 'n hoopje tegen elkaar, zaten te koekeloeren naar d'r middagmaaltijd.
‘Nog eiere?’ vroeg Van Harden op z'n vilten pantoffels den tuin instappend.
‘Maar twee meneer!’ antwoordde Gijs, ‘'t is nie veel van de zestien, maar met die kou doen ze d'r nie veel an! 'k Wou ze morge maar weer 'n paar keer warm voer geve, as-u d'r nie op tegen hèt, - da's bèst voor de beesten, en 't zet eiers af, las 'k van de week nog in de Pluimgraaf’.
‘Doe dat Gijs!... maar apropos... ik wou je wel es even spreke!’
‘Mìj, meneer?’ vroeg Gijs verbaasd.
‘Ssst! - kom even mee naar m'n kamer!’
Gijs volgde. - Wat mot dàt nou worden, dacht-ie; - hij zag meneer anders nooit op zondag - en nou kwam-ie zelf kijken bij 't voeren van de kippen en moest hem nog sprèken op den koop toe!
Van Harden sloot zorgvuldig de kamer.
‘Gijs’, begon-ie, langs de tafel draaiend, - ‘kan jij goed zwijge?’
‘Zwijge? - as 'n pot meneer, - as 't mot!’
‘'t Moet! - Luister nou es goed... è... heb jij 'r verstand van om 'n hazestrik te zetten?’
't Was of Gijs de bliksem voor zich zag inslaan! - hij stond te kijken met suffe oogen en zei niets. Hij was zoò overbluft, dat alle woorden hem in de keel bleven hangen.
‘Nou?’ - vroeg Van Harden, ‘je weet toch zeker wel wat 'n hazestrik is?’
‘Hazestrik?... ja... ja zeker meneer,’ uitte hij angstig, denkend, dat-ie ontdekt was.
‘Zou jij zoo'n ding kunne zette, Gijs?’ fluisterde nu Van Harden, wat dichter bij 'm komend, - ‘zie je... ik moet 'n haas hebben... vóór dinsdag!’
Een zucht van groote verlichting ontsnapte Gijs, die nog maar altijd stil stond te luisteren.
‘'k Ga morge zelf wel op jacht, zie je, maar je weet hoe 't tegenwoordig gaat... d'r is groote kans, dat w' er weer geen één onder schot krijge!... en dan die beènen van me!... 'k zie d'r wèl tegen op den heelen dag over die hard-bevroren kluiten te scharrelen!... M'n broer komt dinsdag en 'k moet 'r één hebbe, Gijs,... en één koòpe?... dàar heb 'k over gedacht, maar wàar? Bij Jan Paals kan 'k dat nie doen en bij die poelier in Weldam,... nee, die vent kletst 'r later misschien nog over, en dat wil 'k nie!... Kijk 's Gijs, nou dacht 'k 'r over om 'r eentje te snappen met 'n strik, achter in den tuin!... Je zag Castor van de week wel ruike hè, die had ze in de snuif g'loof ik! - En dàt zijn toch eigenlijk mìjn hazen, is 't nie?... Als jij daar nou es 'n strikje zette Gijs, onder de heg, daar dicht bij die wilgeboom,... misschien kan je d'r daar wel eentje te pakken krijge!... En... è... 't is ook maar voor éen keer!... As 't lukt, zit 'r 'n gulden voor je an vast!’
Gijs was geheel opgelucht; goddank, dacht-ie, meneer weet niks. Met iets van 'n lachje om z'n mond keek ie z'n patroon bemoedigend aan, terwijl ie onderwijl z'n pet befriemelde en voor z'n buik door de handen draaide.
‘Begrijp 't goed, Gijs, enkel voor dèze keer!’
| |
| |
Gijs dacht intusschen aan dien poelier in Weldam, waar meneer zoo net van sprak. Of-ie dien kende? nou, 't was 'n klantje van 'm, maar kletse? - nee, dat dee die man heelemaal niet, dat had ie bij ondervinding en ie had 'r toch al dikwijls eentje bij 'm verkocht.
‘Nou?’ vroeg Van Harden, ‘zou je 't durve?’
‘Ja wel, meneer, 'k wil 't wel es probeere! Ze zalle me toch nie snappe, denkt u wel?’
‘'t Zou beroerd weze Gijs, maar kijk es, dàt moete we nu dadelijk niet denke, zie je! - De tuin ligt toch ook nie zoò in 't gezicht hè, en wie komt er ooit?’
| |
V.
In den vooravond, toen 't al flink donker was, zette Gijs z'n strikken. 't Ging 'm vlug af.
En Van Harden, die op dien tijd juist gegeten had, deed 'n tukje, maar sliep niet; want z'n gedachten waren nu àl maar in den moestuin en in z'n verbeelding zag ie Gijs al bezig onder de heg bij den wilgeboom! En Anna en Dolf zaten bij 't schemerlampje samen op de kanapee stilletjes te fluisteren en te minnekozen.
Toen 't maantje al laag in 't westen daalde huppelde 'n haasje langs het kreekje. Daarginter in den tuin van Veldzicht was 't goed! - je zat er lèkker achter die dichte hagen, en zoete larei om te watertanden! Straks komen 'r nog wel vrienden en vriendinnetjes, om saâm te knabbelsmullen van 't moes en kruid! Even zat 't stil, 't pluimpje op den grond, de voorpooten strak gestrekt vooruit, de lepels tot scherpe luistering heffend, en tuurde langs 't hazenpad of gevaar of kwaad er was! - stilte, overal! - voorùit maar weer! - huppeldehup, huppeldehup! - 't paadje langs, - en 't gaatje door!... wat is dat? - zoo nàuw? - zoo... nàaauw....
't Maantje school zich weg.
In 't kreekje wiegelt 'n bootje, zachtjes, heel zachtjes nader glijdend, - 't komt van de molenplas.
Nu komt 'n man er uit, - kruipt langs de heggen, zoekt en tast. - Jan Paals, de molenaar! - zoo'n wilddief! - hij lacht, grijpt snel, - de hand in zachte wol die 'm langs de vingers aait, - voelt 't lijf, - nog warm!... Nu is de strik weer leêg en 't bootje glijdt weer weg, als 't kwam!...
‘Wat 'n stommeling is die Gijs,’ mompelde Jan, ‘da's nou al 't vijfde, da 'k 'm afsnoep!’
En hij boomt z'n schuitje 't kreekje uit, - roeit over de plas den molen toe, en legt 't bootje weer te rusten daar, aan 't touw!...
Toen was 't al nàcht.
Van Harden woelde in z'n bed en sliep 'n hazenslaap dien nacht.
Ook Gijs. Bijtijds was-ie al gaan liggen, want ie moest 'r vroeg uit, zoo zei-d-ie aan de vrouw, 't waàrom verzwijgend. Maar hij vatte geen slaap daar in debedstee met 't lamplicht in de kamer. Z'n twee jongens snorkten al achter de bonte gordijnen aan d' overzij en moeder liep door 't vertrek en dodijnde de kleinste, die al maar wakker bleef en steeds meer slaapliedjes wou.
Vroeg in den morgen ging Gijs naar Veldzicht, sloop ongemerkt langs 't huis en achterlangs, den boomgaard in. 't Was gek, maar ie voelde zich veel onrustiger als anders... Niets! - nu de andere... leeg! - maar 't lijkt wel of d'r wol aan zit!
‘'k Berg ze op,’ zei Gijs, ‘vanavond zet 'k ze weer en blijf dan op de loer!’
Toen hij 's morgens bij 't kippenhok kwam, stond Anna daar; ze strooide kruimpjes en stukjes brood voor d'r vogeltjes in den tuin en maakte 'n praatje, en Jansje was warempel weer beneden en stond voor 't keukenraam. Gijs knikte 'r toe.
‘Weer bèter?’ vroeg-ie.
‘Zòo, zòo!’ zei Jans de schouders even ophalend, ‘'k kan 'r zoo slecht in blijve!’
Daar kwam meneer ook al aan en Anna ging naar binnen.
‘Wel??’ nieuwsgierigde Van Harden.
‘Niks, meneer,’ antwoorde Gijs, 't hoofd schuddend, ‘je zou gezegd hebbe, dat 'r één in gezete hèt, maar 'k kan 't toch eigenlijk nie g'loove!’.
Van Harden zweeg, - ook diè hoop weg! - Dan in godsnaam zelf 'r maar op-uit!
| |
| |
‘Gaat meneer nog 't veld in?’ vroeg Gijs.
‘Misschien, - maar je hoeft nie mee, - 'k loop denkelijk die beetwortels nog even af! 'k Bleef veel liever thuis jongen, want vannacht heb 'k toch weer zoo'n pijn in m'n been gehad! - er komt morgen vàst 'n pak sneeuw, denk 'k... wat zeg je? de lucht? - nou asjeblieft, kijk dàar maar 's - allemaal sneeuw! Ja, en dan neem 'k ook nog even dat land bij Brul, waar die klaver op gestaan heeft, daar ben 'k in lang nie geweest!’....
| |
IV.
Tegen negen uur gooide Van Harden z'n weitasch over den schouder, floot Castor, die al in den tuin aan 't snuffelen was, en nam z'n geweer van 't rek.
‘Oompje,’ zei Anna de gang inkomend, ‘'k heb 'r nog 'n paar broodjes met koud vleesch in gedaan!’ en terwijl ze hem tot buiten het hek bracht, vroeg ze: ‘maar u komt toch zeker op de koffie thuis hè?’
‘Nou kind, zèker is dat nie hoor! 'k Loop even rond, maar tot hoe vèr, dat weet 'k nog nie! Braaf van je hoor kind, dat je nog om 'n broodje hebt gedacht, en laat Jans nou oppasse Anneke, dat ze nie op de tocht loopt! Nou, dag hoor! Wacht nie te lang op me met de koffie, - 'k loop misschien wel bij baas Brul an, - daar krijg 'k wel wat te drinken!’
Toen liep ie verder den straatweg op, sloeg links-af den molen voorbij. De knecht van Jan Paals stond aan 't touw der molenvang; langzaam bewogen zich de wieken, 't zeil soms klapperend in den wind, al sneller en sneller wentelend. Hij hoorde het suizig gezwaai der wieken, 't krakend draaien van de as in de kap, 't rammelend geschud van den houten trechter, waar 't graan uit stortte; en door-dat-alles heen, 't brommerig maalgeluid der molensteenen.
Even keek ie op naar 't bazuinmannetje, dat naar het dorp wees!
‘Morge meneer,’ groette de muldersknecht met den vinger aan de bestoven pet tikkend, ‘u gaat 'r maar weer op-uit, zie 'k! - 'r Komt sneeuw van daag, meneer! - de baas is ook 't land in!’
‘Zoo,’ zei van Harden onverschillig; - wat ging hèm die bàas, die Jan Paàls aan! Maar de knecht vervolgde: ‘Van de week komme de heere uit Amsterdam hier jage! - maar dàt wist u zeker al?’
‘Nee,’ antwoordde Van Harden nu'n beetje toeschietelijker, ‘zoo zoo! kome ze weer es? - nou 't wordt tijd hè? - straks is de jacht weer geslote.’
‘Och meneer, die rijke lui kan 't nie schele - die komme zoo'n paar daagjes voor d'r plezier! - dan houe ze 'n klopjacht en krijge dan toch nog 'n schuif hazen te pakken! Ze ete ze zelf toch nie op, zeit m'n baas, ze doen 't alleenig voor de aardigheid! - Nou, ze komme met 'r vieren, maar d'r benne d'r 'n paar bij, die kunne net zoo goed thuisblijve! M'n baas zeit, dat die 'n haas as 'n molepaard nog nie goed kunne rake!’
Lachend stapte de knecht den molen in, en Van Harden liep door tot aan een smal gedeelte van z'n jachtveld; met moeite werkte hij zich over 'n houten hek, dat op 'n dam stond en niet open wou; 't hing aan den eenen kant in 'n hoefijzer, dat aan den paal gespijkerd was, aan de andere zij in scharnieren, maar er was 'n touw zoo vast om-heen gesjord, dat 't onbegonnen werk was, er aan te gaan peuteren.
Castor drukte zich den rug omlaag, en kroop er onder door, veel gauwer dan z'n baas er over!
Drie blokken land had ie nu al afgeloopen en nog niets gezien; daar stonden waarachtig nog koeien op 't veld, lodderig kijkend, sufferig kauwend op blaren - van beetwortels leek 't wel - bengelend uit 'r bek, terwijl de kaken ze regelmatig, knarserig maalden. Even draaiden ze 't groote, suffe koeieoog naar den hond, die ze echter negeerde en snuifsnuffend langs het slootje drentelde!
Daar ging plotseling 'n haas op! snelde dwars over het land, - pang!! - het haas nog harder, vlak langs de heg het weiland in! en Castor blaffend achterna! Uit de hooge boomen van de weide wiekten verschrikt twee blauwe duiven omhoog en vlogen fluitklepp'rend rond, en 'n zwerm spreeuwen, die op 't land te pikken liep, wervelde suizerig op, scherend over hem heen.
Castor rende terug, de tong uit z'n bek en af en toe zenuwachtig blaffend.
| |
| |
‘Hier, Cas!’ riep Van Harden, die 't lànd had, en nu verder liep tot aan de hoeve van boer Brul; - maar wild, hò maar!
Onderwijl ging 't zoetjes aan naar twaalven.
Daar stond vrouw Brul op 't erf, de boerin met 'r dochter en nog 'n paar jongetjes.
‘Morge meneer, al wat geschote?’
‘Goeien dag same! - nog nièts vrouw Brul! - Wel, hoe gaàt 't 'r mee? - goed? - mooi zoo! en jij Fina?’
‘Kom effe binne, meneer en drink 'n kom koffie, 't is zoo'n schraal weer buite! 'r Komt sneeuw, dacht de baas, - nou, 'k bin ook zoo rìllerig in m'n lijf! - en... è... is 't goed met meneer z'n rimmetiek?’
‘Nee beroerd,’ hernam Van Harden, en hij hompte aan den ijzeren krabber, die voor de deur stond, groote brokken slik van z'n schoenen. ‘We krijge noordewind met sneeuw, let 'r es op, 'k voel 't al 'n paar dagen! - Zoo Fientje, hoe is 't met joù meid? - Jìj hebt nog geen last van de rumathiek hè, is 't wel?’ lachte Van Harden, ‘en hoe is 't nou met de vrijerij? nog niks van “ik-heb-in-jou-behagen,” hè? - een of ander Jantje of Pietje?’
‘Meneer wil me maar altoos aan 't vrije hebbe,’ riep de frissche deern lachend, terwijl ze de rood-koude handen in de zij zette en hem vriendelijk aankeek. Moeder glimlachte en ging de deur in.
‘Kom Fina, roep jij je vader es uit de schuur en zeg dat meneer de ontvanger d'r is! - of nèe, doe jij 't effe Keesje, toe loop gauw jongen!’
Kleine Kees klomp-klakte naar de schuur,
Onderwijl zette Van Harden zich dicht bij de sleekachel, waarop 'n paar pannen met groente en vleesch aan 't stoven waren; de warmte van de kachel deed 'm goed. Vrouw Brul kwam al met 'n kop koffie aandragen.
‘Je neemt me nie kwalijk, dat 'k 'r 'n stukje bij eet? M'n nichtje heeft voor d'r ouwe oom gezorgd, zie je, en 'k heb honger gekrege van dat klei-trappen! 'k Had gedacht, dat 't land droger zou zijn!’
‘M'n beste ziel zeneer je nie hoor, - eet je plezier, - maar as meneer wil wachten, dadelijk gaan we aan 't maal, van de slacht meneer, - 'n beest, nee maar zoo'n dier hè, van bij-de-vierhonderd pond! Maar veel monden vrage veel meneer! - Dat nichtje van u is maar wat zot op d'r oom, hoor! - 't is 'n lief ding, - die burgemeester wèet 't wel, die hèt goed uit z'n oogen gekeke, zou 'k meene! 't Is zoo'n knap span menschen hè, as-je ze zoo zie loope! - Och, och, wat zal dat vreemd weze, as z'es bij u d'r uit-gaat, hè? Maar och, da's 'n mensch z'n bestemming, denk 'k maar, nou met onze Fien ook, dat is t'r nou ook door!’
‘Zoo, zoo,’ zei Van Harden, ‘lachte ze daarom zoo ondeugend? En met wien?’
‘Met Jan, de molenaar! - Wist u 't nie? - 't was al lang zoo'n beetje same, zie je... och, en die Paals, die is altijd zoo alleenig met 'n vreemde knecht en 'n teut van 'n meid, - die kan 't nie langer zonder vrouw stelle, zei-d-ie!’
‘Is 't waar?’ vroeg Van Harden verbaasd.
‘Ja hoor, is 't nie Fien? - nou meid, je hoeft 'r niet van te kleuren, 't is geen schande, wat zegt ù 'r van meneer? - Ja, die jongen doet niks as schiete hè, da's z'n lust en z'n leven en ie heit 't opzicht in die vreemde jacht en dat kost 'm 'n boel nachtrust! Maar as-ie 'n vrouw hèt, zal ie d'r nog wel es tweemaal over denke, voor-ie 'r 's avonds op uit gaat, denk ik, en ù meneer?’ - en ze knikte d'r dochter toe, die bezig was de borden voor 't middagmaal op tafel te zetten en die stond te lachen, om wàt moeder zei....
Toen kwam kleine Kees weer binnen; hij zei niets en ging vlak naast Van Harden staan, bij de kachel, de kleine handen wegduwend in de wijde zakken.
‘Nou Kees, kòmt vader?’ vroeg vrouw Brul.
‘'k Weet nie!’ zei Keesje.
‘Heì-je vader dan niet geroepe, jongen?’
‘Ja hoor!’ zei Kees, ‘vader stroopt 't vel van 'n haas, g'loof 'k!’
‘Och ja,’ viel de boerin d'r zoontje in de rede, ‘m'n man hèt 'r één van Jan Paals gekrege!’ - Ze was bevreesd, dat meneer eens wat anders mocht denken!
‘Vader kan ze oòk wel rake hoor!’ uitte Keesje opeens ongevraagd en Van Harden aankijkend, als had deze het tegendeel beweerd - met oogjes die vertelden, hoe hoog vader bij 'm aangeschreven stond.
| |
| |
‘Hou je brutale mond toch jongen,’ zei vrouw Brul. ‘Ga es kijke of Mietje de hoenders al gevoerd hèt! Toe jongen, je staat de menschen altoos aantegapen!’
‘Zoo zoo! begon Van Harden weer. ‘Nou jongen, as 'k jouw vader was, zou 'k 'r ook wel es eentje schiete hoor!’ - en Keesje liep op z'n kousen de kamer uit, rommelde en stommelde in 't klompen-hoopje, dat in 't portaal stond en slungelde toen naar buiten, naar de hoenders.
Intusschen had Van Harden z'n broodjes opgepeuzeld; hij stond op, knikte vrouw Brul ‘goeien dag’ en kneep Fientje in d'r bloote armen. Ze lachte hem schalks toe; ze wist wel, dat meneer Van Harden 't niet erg op Jan Paals had en ze had 'r nu stilletjes pret in, dat 't haàr vrijer was.
Van Harden liep naar de schuur. 't Zitten in huis was voor z'n lichaam behàaglijk geweest, maar 't had den ‘jàger’ niet goed gedaan, want opeens gevoelde hij 'n groote vermoeidheid in de beenen; vervelend, zeurderig gevoel, als hing er 'n stuk lood aan elken voet, 't echte rhumatiek-geplaag, dat ie zoo dikwijls had. En op z'n jas glinsterden fijne sneeuwpluisjes en voor en naast 'm dwarrelden vlokjes neer. 't Klinket in de groote schuurdeur was open, en Brul, de boer, stond binnen, den rug naar buiten toe gekeerd, kijkend naar 'n paar hazen, die tegen het beschot hingen!
‘Goeien middag!’ zei Van Harden.
Verschrikt draaide de boer zich om, knikte, mompelde wat, en plaatste zich haastig in de deur, vullend de opening met 't breede lichaam.
‘Dag meneer! - wat geschote? - 'k wou net na binne komme, maar è... 'k most nog 't een en ander bereddere!....’
Hij leek wel niet op z'n gemak, de boer.
‘Brul,’ ging Van Harden voort, ‘je kan me'n allemachtig groot plezier doen!’
‘Ik?’ vroeg Brul verbaasd.
‘Ja! - Kijk es, ik verga van de rhumatiek, - allemaal die sneeuw, - die komt 'r nòu uit, zie je, maar ik heb ze al drie dagen in m'n stelten! Maar... je hebt daar zoo'n paar mooie hazen hange, zag ik,... 'k wou 'r graag één van je koope!’
‘Koope? - waarachtig nie! - doe 'k je 'r 'n plezier mee, zoek 'r dan één uit, meneer Van Harden, maar nie koope, nee, - dat zou te gek worre, hoor! - 'k wou er net één 't vel afstroope!’
‘'k Wou graag 'n mooi haas hebbe vandaag,’ ging Van Harden voort, - want hij wilde z'n ongewone handelwijze vooral goed motiveeren, - dat had-ie tegenover Gijs met 't strikje òok gedaan, - ‘ik krijg familie van me over, zie je, m'n broer den notaris uit Weldam, je weet wel, en nou had 'k 'r graag zèlf één geschote,... snap je, Brul,... maar 't wil vandaag nie,... 'k zie ze nie,... en dan nog die lamme pijn in m'n beenen!’
‘Pak 'r gerust één, meneer, 'k heb ze zelf gekrege en ik... è....’
‘Van mijn part kan je ze in mijn jacht schiete, zooveel je wil, Brul,’ vervolgde Van Harden, ‘'n boer heeft gelijk, als-ie 'r zoo nu en dan eentje ziet te krijgen! Ze vrete jullie goed op, licht dat de boer d'r dan ook 'n boùtje van heeft!... Zoo denk ik er over!... Je doet me 'r groot plezier mee,... 't eerste haas, dat 'k schiet is voor jou,... maar... pràat 'r met niemand over!’
De boer knikte, - hij had ze zelf geschoten dien morgen en kwam geheel in 'n goeie stemming door Van Harden's vriendelijke woorden. Plotseling wenkte hij 'm naderbij en fluisterde 'm toe: ‘Hoor es meneer, je kan d'r effectief op-an, - d'r wordt nie over gepraat!... Maar kijk, je ben nou zoo royaal, om 't me frank en vrij te vertellen, laat ik nou ook nie liege,... 'k hè ze zelf geschote,... den eenen hierachter, den anderen aan d'overzij in die vreemde jacht, maar... Jan Paals hang 'k dat òok niet an z'n neus!... Ze vrete zoo schandelijk van al 't goed, en als d'r nou sneeuw komt, beginne ze misschien weer aan de boompjes,... afijn, 'k wist wel, dat u d'r goed over dacht, maar och, je wil toch niet graag,... hè?...’
‘Ga jij je gang maar hoor! Stròopers kan 'k nie uitstaan, maar dat 'n boer 't doet, is heel wat anders!’
't Grootste haas zocht Brul nu uit en Van Harden voelde zich als had-ie 'n lot uit de loterij getrokken.
| |
| |
Dadelijk maakte hij zich klaar om naar het dorp terug te gaan. Maar de sneeuw viel nu al 'n tijdje in groote dichte vlokken, en 't boerenerf lag daar geheel wit voor hem.
‘Weet je wat 'k daar bedenk?’ vroeg opeens de boer, terwijl-ie bleef stilstaan, ze gaan binne zòo aan 't maal, 'k zal effen ete., en dan breng ik meneer met 't wagentje naar 't dorp!’
‘Dat zou heel vrindelijk van je weze, Brul,’ lachte Van Harden, die niet weinig tegen den terugmarsch opzag; wèl was z'n hart verlicht, maar z'n weitasch was nu zwaar, en z'n beenen niet minder, en 't loopen in de sneeuw was oòk niet zoo aangenaam.
Een half uur later reed 't wagentje het hek uit; 't spoorde lange donkere lijnen in de luchtige sneeuwlaag op den weg. Tevreden glimlachend zat Van Harden achterin, met Castor, die, met de voorpooten op de bank gestrekt, naar voren tuurde en de boer, op 't voorbankje, had 't druk over 't vee en de boerderij en over de beetwortels, die zoo laat verscheept en zoo verrègend waren.
Bij 't begin van 't dorp steeg Van Harden uit, na Brul nogmaals bedankt en de verzekering gekregen te hebben, dat 'r niet over gepraat werd, - ook bij 'm thuis niet!’
Toen liep-ie naar huis, zich verkneuterend in 't bezit van 't zoo gewenschte dier! Wat zal Anneke nou wel zeggen? - En Gijs?
Blaffend en rumoerig vloog Castor door het voortuintje en volgde toen z'n meester in huis. Daar kwam Anna hem al lachend te gemoet.
‘Ben je niet uit met Dolf?’ vroeg Van Harden, z'n geweer in 'n hoek zettend achter de bank, waar-ie de weitasch neerlei. - Ze schudde van neen. ‘Dolf kòn niet!’ zeize. ‘En hoe is 't oompje? - Ja, ja, 'k zie 't aan uw gezicht,... hebt u 'r één?’
‘Natuurlijk!’ pochte oom, ‘laat nou je vader maar kome, hè Anneke! - Zoo Jans, pas op voor de kou meid, - kijk es even wat 'n beest hè? Lekker braaie hoor! - We hebbe in 't keukenboek geleze, dat...’
‘Och meneer,’ viel Jans hem in de rede, ‘keukenboek! - 'k heb'r geen noodig, dat weet u wel! 'k Doe 't op mìjn manier, 'k braai 'm in-de-boter met 'n reepje spek en dan laat 'k 'm z'n eige gaar-suttere! Op diè manier kan 'k wel 'n ouwe beer smejig krijge!’ lachte Jans en wipte de keuken in, terwijl ze d'r wollen doek losmaakte en opnieuw vastspelde.
's Middags kwam Gijs nog en bekeek met welgevallen 't haas en toen ie 't vel afstroopte voelde ie weer 'n onweerstaanbare neiging om er eentje te strikken.
Dat had ie niet gedacht, dat meneer er nog één zou schieten; ‘platzak’ was 't consigne van de laatste weken geworden en nou vandaag,... 't was mooi,... bepaald!... Op 'n schaal bracht ie 'm bij Jansje in de keuken.
‘Nou Gijs, die ziet 'r best uit hé?’ zei Jans.
‘Asjeblieft, - kijk es effe, wat 'n bouten, je zou d'r zoo in bijte!’
‘Nou zeg, jij liever as-ik!’ zei Jans, ‘en 'k dacht, dat jìj ze nie lustte?’
‘Wat zal je daarin liege,’ zei Gijs, ‘nie luste! - wie lust 'r geen wild? - maar 't is geen spek voor m'n bek, denk 'k maar Jans! Ze vrete boter, as ze in de pan ligge,... òf nie?... dat zegt m'n vrouw tenminste, en in water kà-je ze niet braaie!’
Toen ging Gijs weer aan ander werk; maar 't denkbeeld om vanavond zoo'n kool-knabbelaar weer in 'n strikje te vangen, speelde hem onophoudelijk door 't hoofd en hij deed werktuigelijk wat ie doen moest. 't Maakte hem afgetrokken en suf, wat Jans de ontboezeming ontlokte, ‘ik geloof, dat-ie doof wordt,’ toen de juffrouw hem van-uit de serredeur 'n paar keer wat toeriep en hij 't niet hoorde!
Onderwijl had het sneeuwen opgehouden en tegen den avond regende het heel fijntjes. Maar 't werd koud, er kwam meer wind en buiten werd het guur en onaangenaam.
En toen nu Gijs bij zich thuis in 't kamertje zat, z'n kousevoeten warmpjes over 't onderstel der kachel glijden liet en z'n teenen behaaglijk tegen de zolen kneep, terwijl z'n beide jongens zaten te praten en keuvelen over priksleetjes en glijbaantjes, en z'n vrouw met 't meisje op d'r schoot malligheidjes zat te lachen, voelde hij in die warme, gezellige huiselijkheid z'n stroopersdriften al flauwer en flauwer worden!
‘Nee, vanavond nie!’ dacht-ie.
| |
| |
| |
VII.
Notaris Van Harden kwam net thuis van een boomenveiling. Dat was 'n koude geschiedenis, zoo'n halven dag stil te staan in 't weiland of op 'n dijk met die sneeuw en op den killen grond, en hij dankte den hemel, dat 't afgeloopen was.
‘Is 'r al wat van Klaas?’ vroeg ie z'n vrouw. Ze gaf hem het briefje van Anna, dat 's middags gekomen was.
‘Mijn lieve vadertje!’ - las hij.
‘Heerlijk dat u komt! Al drie, vier maal heeft oom geroepen: ‘denk 'r aan Anneke je vader te schrijven’, alsof ik dat zou vergèten! U weet wel beter hé? Oom vindt het ook wat leuk, dat u komt, hoor! Wat jammer nou dat moes weer zoo verkouden is hé, we dachten zoo vast dat moedertje mee komen zou! Wil u eens stilletjes vertellen, dat ik gauw naar Weldam kom en dat ik o zooveel te bepraten en te vragen heb? Vergeet u 't niet? Weet u waar over??
Is 't bij u ook noordenwind? Oom Klaas loopt den heelen dag naar den barometer en telkens hoor ik er-op tikken in de gang. O ja, en nu van den haas hé? Morgen gaat oom op jacht, alleen om een haas te hebben, als u er is! Och, oom's beenen en oogen zijn niet best meer geloof ik, maar hij wil 't niet wéten! 'k Hoop maar dat hij er één schiet hoor, want anders zou hij erg uit zijn humeur zijn, denk ik en ìk zou 'm zoo graag voor u willen braden, want Jansje is gisteren naar bed gemoeten van dokter, omdat ze zoo hoestte en pijn in 't hoofd had; en 't kan dus wel, dat ze dinsdag nog niet beter is. En dan moet ìk natuurlijk voor alles zorgen. Zou u dat niet aardig vinden? ik kan het wàt goed hoor; laatst heb ik ook eens gekookt toen Jansjes broer trouwde of receptie had en Dolf heeft 's middags bij ons gegeten en vond het wát lekker!! Nu lacht u, denk ik.
Maar ik moet ophouden, want ik sta overal alleen voor, dat begrijpt u. Oom zit 't leesgezelschap te spellen en de krant, - zondagswerk, zegt hij - en zoo dadelijk moet ik voor de koffie gaan zorgen en ik heb nog naaiwerk en moet nog twee sokken mazen voor oom, dat mag een ander nooit voor hem doen, hoe vindt u 't?
Zult u moeder hartelijk van me groeten en de jongens en To en Mies; natuurlijk ook van oom Klaas. Tot dinsdag hoor!
In gedachten een hartelijken zoen van
Uwe Anna.
Jansje had er eer van; 't was heerlijk geweest, malsch en lekker, ze hadden gesmuld!
‘Zoo zijn ze nou uit mìjn jacht’, blufte Van Harden tegen z'n broer, ‘enfin je kent ze!’
‘'k Hou me aanbevole’, zei de notaris en strekte zich behaaglijk in den gemakkelijken stoel uit, terwijl Jansje aan 't afnemen was en z'n broer verschillende kistjes sigaren aandroeg.
‘Fijn en geurig’, zei-d-ie.
En de jager, erg in z'n nopjes dat 't zoo goed was geweest, stuurde Jansje in den kelder, om nog 'n fleschje te krijgen van díe op 't tweede rek, ‘je weet wel Jans, die met dat rooie halsbandje! En dan 'n beetje de kou 'r af, hé Jans!’
Jans wist 't allemaal precies!
En gezellig zaten ze bij mekaar, de beide broers en Anna; en Dolf kwam ook en die vertelde, dat-ie zoo juist 'n invitatie had gekregen, om meê te gaan jagen met de Amsterdamsche heeren.
‘U krijgt er stellig ook weer één!’ zei Dolf tot Van Harden, ‘ik vind 't wel es aardig, om 'n paar dagen 't land op te gaan!’...
Toen men binnen nog druk aan 't kouten was, - Van Harden toch was op z'n praatstoel en Dolf kon oòk meêdoen! - sloop langs den boomgaard 'n donkere gedaante. 't Was al vrij laat in den avond, - 't dorpsklokje had net elf uur geslagen.
Gedoken tegen een wilgeboom zat de man, dichtbij het kreekje; zachtjes kroop-ie de heg langs, - sloeg z'n hand uit, - voelde tusschen en onder de takjes,... ‘hé!’ uitte hij zacht,... ‘er zit wat in!’
Voorzichtig losgemaakt, - 't ritselde achter hem bij 't kreekje, - hij schrok, - keek om, met beide handen 't haas omknellend, terwijl-ie op de knieën zat.
Eén sprong! - òp is-ie, - 't haas valt dof op den grond!
‘Halt!’ klonk 't hem als een donderslag in de ooren. - Hij weifelde, - liep....
Als uit den grond rees daar opeens een gedaante voor 'm op, - terug dan maar! - daar nog één, vlak voor 'm,... ‘halt! rijks politie!’...
| |
| |
Hij staat stil. Beide mannen springen op 'm toe, Gerrit Ton, de rijksveldwachter en Kees Lover, de jachtopziener!
Hij wankelt, - trilt op z'n beenen en leunt zich tegen den wilgeboom, díe 't naaste staat, - 't haas ligt vlak bij 'm - hij ziet 't, en de witte wol van den buik....
Ze kijken hem onder den hoed, vlak in 't gezicht.
‘Godallemachtig!’ roept Kees Lover vol verbazing uit....
| |
VIII.
De familie Van Harden zat juist aan het ontbijt, toen de burgemeester aan de deur kwam.
Haastig wenschte hij allen goedenmorgen en zij toen tot Van Harden: ‘Mag ik u even spreke?’
‘Ga je gang, man! Toch geen geheimen?’
‘Och nee, maar 't zal u zeker interesseere! Raad es even wie ze gisteravond bij uw moestuin hebbe gesnapt?’
‘Gesnapt?’ vroeg Van Harden verwonderd.
‘Ja! - 'n strikkezetter, die er net 'n haas uithaalde?’
't Werd hem vreemd voor de oogen; hij keek den burgemeester zwijgend, bijna wezenloos aan.
‘Weet u wien? - Gijs! ùw tuinman! Hoe is 't mogelijk hè? - dàt had 'k nou nooit achter 'm gezocht!’
De notaris keek z'n broer met verbaasde oogen aan.
‘Gijs?’ fluisterde Van Harden, ‘Gijs? - Nou maar zeg, Dolf, dat is toch zoo èrg niet?’
‘Erg? - nou, zooals u 't noeme wilt! Als 'n eige tuinman 's nachts de hazen gaat wegvange,... ik vind 't welletjes hoor! U laat op den mòlenaar loeren en onderwijl levert de tuinman 't!’
Van Harden was ternêergeslagen. Dat had ie nou eergisteren alles zoo netjes klaargespeeld met boer Brul en nù loopt Gijs d'r waarachtig nog in, en nog wèl nou 't niet eens meer noodig is! - Die stommerd, - hij wist toch....
‘O, wachtes,’ dacht Van Harden opeens, ‘onze vrind Gijs dee dat zèker wel meer! - Noù begrijp 'k, waarom ie zondagmorge zoo vreemd stond te doen, toen 'k 'm over die strik sprak!... zoo zoo mannetje, was 't dàt?’
Een uur later was Gijs bij 'm. Anna was met 'r vader aan het wandelen door het dorp en buiten. Goddank! diè waren tenminste 'n tijdje van den vloer!
Gijs stond bedremmeld, hij zei geen woord.
‘Hoe kwam je d'r bij?’ vroeg Van Harden, ‘we hàdden toch 'n haas?’
‘'k Dee 't voor 'm'n eige meneer! zei Gijs, ‘nie voor u!’
‘Dan hèb jij 't vàst meer gedaan, is 't nie? - Ja? dat dacht ik wel, en nou ben je d'r leelijk ingeloope!’
‘Ja meneer,’ zei Gijs, ‘zoo is 't!’
‘'t Spijt me! - Maar... je wordt 'r niet voor gehánge!’
‘'r Staat boete op, g'loof ik, meneer! Maar... è... de mensche zalle 't wel gemeen van me vinde, dat 'k ze in uw tuin...’
‘Hoor es, zanik d'r nou niet over, wat de menschen believe te zeggen, met 'r wat mooi of leelijk is en al dat geklets! Zoò erg vind 'k 't nie, maar laat 't nou asjeblieft en... 'k zou 't zaakje nou maar kalm afwachte!’
Op 't dorp sprak men 'r wel 'n beetje raar over. Die Van Harden leek 't Gijs wel heèlemaal niet kwalijk te nemen! ‘Vreemd hoor, - vreemd!’ zeiden sommigen.
Gijs dacht dat Jan Paals er wel meer van wist.
Toen kwam 't zaakje voor.
Gijs kreeg boete en 'n les mee naar huis!
De boete betaalde z'n patroon, maar dat wist niemand als Gijs. En z'n vrouw.
En in 't voorjaar verkocht Van Harden de jacht; de hazen werden hem op die manier te duur!
Maar aan de menschen zei hij, dat 't om de rhumathiek was.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd