Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 14

Van de redactie.
Nieuwe boeken.

Johan de Meester, de welbekende redacteur voor Kunst en Letteren aan de Nieuwe Rotterdamsche Courant, vindt tijd om nog ander werk te doen dan hetgeen er van hem wordt gevorderd in eene gewichtige betrekking, die heelemaal niets heeft van een sinecure. Terwijl in De Nieuwe Gids een roman aan 't verschijnen was - Geertje - mochten wij van hem ontvangen een aardig boek voor meisjes Op weg naar Transvaal en een bundel met ongelijkwaardige, doch voor het meerendeel niet onbelangrijke schetsen, getiteld Allerlei Menschen. De heer C.A.J. van Dishoeck gaf beide deelen uit en nu biedt hij er ons nog twee aan van de Meester: de twee dikke deelen van een roman: Louise van Breedevoort, in vier boeken.

Dit werk is geheel iets anders dan de meesten, die hebben gelezen wat de auteur vroeger heeft geschreven, zullen hebben verwacht. 't Is een tamelijk gezellig en onderhoudend, romannerig verhaal met een bevreemdend, niet geheel bevredigend slot, met niet alledaagsche personen en wat humor, met wat aardige typeeringen van kunstenaars en artistiek aangelegde naturen, een boek mede voor het groote publiek, dus.

Jonker Karel van Breedevoort is een vadzig landedelman, die op bijna dertig jarigen leeftijd in Duitschland is verliefd geraakt op een mooie concertzangeres en het meisje ten huwelijk heeft gevraagd. Fräulein Käthe Swenninger is niet beroemd en heeft heel wat moeite om met haar zang wat te verdienen. Dat is toch noodig; want haar vader was een arm schilder, te vroeg gestorven, en Käthe moet mede voor haar moeder zorgen. Die moeder vindt het een uitkomst dat er zoo'n Steinreicher Holländer om haar dochter komt. Mede door haar aandringen besluit Käthe den Gelderschen landjonker 't jawoord te geven. De familie van den jonker is woedend; slechts een zijner neven blijft een trouw vriend voor hem. De Meester heeft nu zoo 'n beetje vluchtig geteekend èn den jonker, èn Käthe, het Duitsche vrouwtje, dat raar staat te kijken op dat groote landgoed de Lindenhorst, waar de huishoudster, juffrouw Horstink, regeert, mede over den rentmeester, haar echtgenoot, en de vrouw des huizes slechts een schijngezag uitoefenen kan. Maar Käthe komt niet alleen. Haar dierbare moeder staat al op het terras van 't buiten als Karel en Käthe van hun huwelijksreis terugkeeren.

[p. 71]

Zij blijkt een onuitstaanbare schoonmama, van 't allergevaarlijkste soort. Er komt ruzie tusschen Karel en de belle mère. Ook de arme Käthe moet het nog al eens ontgelden; want haar man is niet altijd lief of zelfs maar beleefd tegen haar. Ze moet zich wel bekennen dat ze niet van hem houdt. Nadat zij op het punt is geweest weg te gaan, terug naar moeder, die in Wiesbaden in een pension is uitbesteed, gaan de echtgenooten een verzoeningsreis ondernemen. Te Nizza blijkt het dat Käthe er op mag hopen moeder te worden. Maar de lieve schoonmama laat weten dat zij ziek is. Käthe wil naar haar toe en komt zelf ziek aan. Mama is weêr hersteld. De verhouding tusschen de echtgenooten was juist veel beter. Te Wiesbaden gaat het allerakeligst, maar de jonggehuwden keeren toch eendrachtiglijk naar de Lindenhorst terug, waar een meisje wordt geboren - Louise.

Niet lang daarna, sterft de arme Käthe. Een bloedverwante van Karel, die gedurende het leven zijner vrouw niets van zich had laten hooren, biedt aan voor de kleine Louise te zorgen. Zoo gaat de schoonmama dan toch eindelijk, tegen haar zin, naar heur Heimath terug. Dit alles wordt ons in 't eerste boek verteld. Nu volgt een studie van het kind en van den eenzamen weduwnaar. 't Meisje, gedrild door een Fransche gouvernante, maar prettig omgaand met twee robbedoesen van neven, maakt kennis met een eígenaardige freule, oude vrijster met gouden hart, die een zeer gelukkigen invloed op het kind heeft en er de heerlijke frischheid helpt inhouden. Haar opvoeders zijn tamelijk bekrompen luidjes, die 't altijd maar druk hebben over menschen van nette famielje en menschen zònder, die dan natuurlijk niet netjes worden gevonden. Louise is een dweepstertje, maar met heel wat gezond verstand en van haar vader heeft zij wat aanleg en vooral veel smaak voor schilderkunst geërfd. Zij schrijft al heel jong een dagboek en al heel jong teekent zij wàt aardig. De auteur noemt haar een persoonlijkheid. Krachtig is dieniet.

Natuurlijk loert het leed op haar. Men brengt haar wel aan 't verstand dat papa een mésaillance heeft gedaan; op de Lindenhorst gaat àlles verkeerd. De huishoudster heerscht er vrijwel oppermachtig, de jonker raakt aan den drank, erger dan ooit; hij wordt een gewoonte-drinker en troost zich over 't verlies van zijn vrouw met een der dienstmeisjes.

Louise komt dit alles natuurlijk 't laatst van iedereen te weten; maar zij verneemt het dan toch. De neven met wie zij is opgevoed, vragen haar de een na den ander ten huwelijk. Van een hunner houdt zij veel - als van een broer en het doet haar pijn hem te moeten afwijzen. Haar Kunst is haar alles. Zij leert schilderen, boetseeren. En dan komt er in haar leven de man.

De Meester doet uitkomen dat dit jonge meisje, klein kind van een echten artistieken Bohemer, zich, zoo 't niet zeer veel van den vader heeft - en dat is niet het geval - mèèr dus kind ook nog van een artistiek aangelegde moeder - zich moet voelen aangetrokken tot menschen, levend op den zelfkant der samenleving. De meester gebruikt het woord en noemt er Van Hulzen's Gidsnovelle bij. Heelemaal zoo op den zelfkant der samenleving staat haar leermeester in 't schilderen, Kruit. Hij heeft al veel naam gemaakt, wordt hoogelijk door de Kritiek geprezen; maar met 't verkoopen gaat het niet al te best. Daarom òòk al, geeft hij les. Louise is zijn liefste leerlinge. Veel wordt gepraat. Zoo'n heel groot talent ziet Kruit niet in Louise; maar hij vindt haar, niet het minst om haar gesprekken, belangwekkend.

De zoon van den politieagent en de kleindochter van den armen schilder begrijpen elkander.

Wij zien hen al afstevenen op de huwelijkshaven; wij vernemen zelfs al dat zij verloofd zijn en de familie nog weer eens woedend is. Jonker Karel is gestorven aan een beroerte. Louise is baas over zichzelf en schatrijk.

Maar dan wordt het verhaal heel romantisch.

Een vriend van Kruit komt Louise waarschuwen dat Kruit zoo goed als getrouwd geweest is met een arm meisje uit zijn eigen stand en Louise alleen maar neemt omdat hij als kunstenaar onafhankelijk en daarom rijk wezen wil. 't Meisje heeft lange jaren met hem samengewoond, hem haar spaarpenningen gegeven... is nu verlaten en heeft (wonder boven wonder!) nog een dienst gekregen als kinderjuf.

[p. 72]

Nu verbreekt Louise, zoodra zij meent zekerheid te hebben haar verloving met Kruit. Zij zoekt het verlaten meisje op en schenkt haar een ton gouds om met den schilder te kunnen huwen. Kruit krijgt dan een vrouw van wie hij veel houdt (althans gehouden heeft) en is finantieel onafhankelijk. Bij zichzelf maakt de lezer de opmerking dat deze meneer kunstenaar die al van de spaarpenningen der arme heeft geprofiteerd en óok al 't een en ander van Louise heeft in den zak gestoken - met waar genoegen de juffrouw met de ton nemen zal, ofschoon hij bijna een veel voordeeliger vangst had gedaan. De schrijver laat ons echter omtrent het verloop der zaak in het onzekere Wel jammer! En ook dat Louise en Kruit elkander niet spreken. Die vriend heeft wel 't vertrouwen van dit jonge meisje! We hooren alleen dat Louise succes heeft op een tentoonstelling - traditioneel slot voor een roman met een artistieke dame tot hoofdpersoon! - en dat met een groote teekening: Verlatenheid.

‘Over het werk ligt een waas van weemoed’ constateert de Kritiek, heel knap ‘echt het verlatene van den herfst’. Zóó precies kun-je dat dan ook niet zien op een teekening.

Af is de roman van Louise van Breedevoort dus niet en, naar den breeden opzet te oordeelen, is de auteur oorspronkelijk van plan geweest heel wat meer van zijn onderwerp te maken. 't Is alsof de schrijver, na dien geweldigen coup de théatre met zoo-maar een ton, zegge honderd-duizend gulden, 't net precies mooi genoeg heeft gevonden en geen lust meer heeft gehad of geen moed het jonge meisje verder op haren, waarschijnlijk nog langen levensweg te vergezellen.

Het aantrekkelijkste in het werk zijn de tooneeltjes, waarin wij de lieve Louise leeren kennen als klein meisje. Daarin heeft de Meester wel gevoel weten te leggen. Wat conventioneel Engelsch romanachtig zijn de verdierlijkende landjonker, de schoonmama, de huishoudster Horstink... Althans, ik voel die menschen van den Lindenhorst en de Arnhemsche familie niet in me naleven. Wèl de oude freule, wèl de twee neven, al is die oude, toevallig opgedane vertrouwelinge, ook een echte gezellig-boek-figuur en zijn de neven wel een toevallig spannetje van zwart-en-wit. Maar in die heele jeugdschildering van Louise ligt een aardig kinderboek. Denk u enkele, voor een kind scabreuze bijzonderheden weg, en ge hebt een meisjesromannetje van Louise's jeugd. De freule van de Lindenhorst of zoo iets.

Dit fragment is bepaald heel goed.

Ik zei al: de Meester heeft een gezelligen, in zijn soort niet kwaden, kalm-romantischen roman geschreven. Hij zal zeker veel lezers vinden; maar een diepgaand en dus diep treffend kunstwerk is dit boek heelemaal niet en ik geloof dat de auteur er ook niet aan heeft gedacht het ons als zoodanig aan te bieden.

F.L.