Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 13

[p. 291]

Uilenbespiegelingen
door Carita

Op een krommen, dikken boomtak zat een uil, stil en zwijgend, als een grijs-bruin plekje in het groene loof. Van uit zijne hooge standplaats keek hij diep philosofeerend néér in den tuin daar beneden, waar vele paadjes zich kronkelden tusschen rijke, schitterende bloembedden. En rechts van den boom waar die uil in zat, stond het verlaten woonhuis en dan staarde hij uren in de leêge huiskamer, enkel bewoond door vleermuizen in zwermen, die daar doelloos rondfladderden en hun zwarte koppen tegen de zoldering stieten, voor niets. Maar dat deden ze alléén 's avonds; overdag zaten ze stil, doodstil, want ze schuwen het daglicht. De uil had diepe minachting voor de vleermuizen, omdat ze zoo fladderden en piepten, inplaats van stil te zitten denken, onbewegelijk! ‘Die druktemakers!’ dacht hij, ‘begrijpen ze dan niet, dat ze even goed kunnen bestaan als ze zich kalm houden en afwachten; eet ik niet evenveel als zij? Maar ik wacht geduldig, inplaats van rond te zwerven; en alleen als ik zie dat ik mijn prooi zonder moeite vangen kan, dan hap en slik ik even. Druktemakers, niets dan druktemakers, die vleermuizen!’ Ja, de uil was een gelukkige vogel, omdat hij zichzelf volmaakt, en àl wat hij om zich heen zag onbeduidend en min vond. Ja, die uil voelde zich nooit ongelukkig, omdat hij geen groot geluk kende, en leefde, omdat hij nu eenmaal in dien tuin hoorde. Neen, hij kende geen groot geluk en geen leed, maar was altijd hetzelfde. En hij keek naar het gewoel en gewirrewar van die duizende kortstondige leventjes òm en beneden zich, weggezonken in zelfbewondering, omdat hij niet was als die anderen en alléén stond.

Het meest plezier had hij in twee mierennesten, die dicht bij elkander lagen, elk onder een struik. Uren en uren staarde hij met zijne scherpe steek-oogen in die maatschappijen van kleine wezentjes, en lachte dan om al dat getier, die drukten en die kibbelarijtjes, zooals een uil lachen kan: stil in zichzelf. En hij hoorde, hoe sommige mieren ontevreden waren over de staatslieden, dikke, gewichtige mieren, die het land beheerden. Dan joegen zij die weg, en er kwamen nieuwe, maar met hen nog véél meer ontevredenen. Domme mieren! Wisten ze dan niet, dat er nóoit een staatsman was geweest, of komen zou, die het een héél rijk naar den zin kon maken? Ook waren er groepjes die onder elkaar de mierenmaatschappij bij den anderen struik prezen, maar zóó dat dié het niet hooren kon, natuurlijk. Ze vonden alles van dat andere rijk mooier en beter: de gangen waren dáár veel solieder dan bij hen, de voorraadschuren grooter, de koningin vorstelijker van optreden; dàt waren de mopperaars. Ja, er ging er zelfs één zóó ver een heele dikke, (die anders nog zoo kwaad niet was) van te zeggen, dat zijn mierenrijk het domste rijk van de wereld was! Maar die mier leed wel eens aan slecht humeur, en kon het dus misschien niet helpen.

Maar er waren ook weer anderen die hun eigen landje bewonderden en idealiseerden, want er zijn véél partijen onder het mierenvolk: dàt waren de schetteraars en ook de staatslieden zelf, met den mier van finantiën aan het hoofd.

Verder zag de uil, hoe kleine, uitgemergelde miertjes eetwaren aansleepten met inspanning van hun tengere lichaampjes en hoe dikke medeburgers dat dan opaten.

Maar ontmoetten de inwoners van beide rijkjes elkander, dàn prees ieder zijn eigen land, en òf ze al wat overdreven, en òf ze al wat jokten, ach, dat hinderde immers niet: dat was mierenpolitiek!

En op een goeden dag, toen zag de uil, dat er oorlog was uitgebroken tusschen de twee rijken, bloedige oorlog om een broodkorst die juist in 't midden lag. In drommen rukten de scharen tegen elkander in, en er vielen dooden en gekwetsten in menigten. Uren duurde de strijd en toen trokken beide partijen af, uitgeput en verzwakt. De broodkorst werd eerlijk verdeeld in twee gelijke helften....

Wéér lachte de uil. ‘Dat hadden ze immers wel dadelijk kunnen doen, zonder er zoo lang over te kibbelen! O, die hebzucht, die hebzucht!’, mompelde hij, hapte een vliegje op en schudde het wijze hoofd.

[p. 292]

Hij zag hoe den volgenden dag een kleine jongen in den tuin kwam en er speelde. De mieren kropen over het kind heen en staken het. Toen zag het de nesten, klapte in de handjes en riep verheugd: ‘O, o, mieren, leelijke mieren, wacht, ik zal je zwemmen leeren!’ Wèg huppelde de kleine en kwam een poosje later terug, een kan voorzichtig tusschen de handjes houdende, voetje voor voetje loopende. Hij goot toen langzaam, plagend, het kokende water uit in de twee nesten....

En de mieren zwommen; maar akelig, stuiptrekkend, en ze klemden zich angstig aan elkaar in wanhopenden doodstrijd. De sterken klommen op de zwakken en dreven zóó voort, om toch eindelijk te verdrinken en te verbranden, evenals de anderen, alléén wat langzamer. En zóó waren de nesten vernield en verdwenen, in elkaar gezakt en vergeten, voor altijd, en alles bleef hetzelfde in den tuin: bloemen en heesters, de vogels in de struiken, de uil in den kastanjeboom, maar de mieren waren dood en wèg, en niemand, niemand dacht meer aan hun getier en gewirrewar en kleine verdrietelijkheidjes....

Nog even schudde de uil zijn hoofd nòg meewariger, want hij had minachting voor de vleermuizen, maar óók voor de mieren. Wat hoefden ze ook in troepen bij elkaar te wonen! Hij, de uil was cosmopoliet en bekommerde zich niet om zijne rasgenooten, hij wist niet eens meer wie zijne moeder was; hij leefde immers voor zichzelf. Neen, hij was trotsch op zijn uil-schap en blijde geen mier te zijn.

Toen keek hij naar de spin. Dáár voelde hij wat voor; die was tenminste kalm en zwijgend, maar toch voelde de uil zich nog véél, véél hooger: immers hij was een philosoof en de spin niet!...

Langzaam weefde de spin haar net tusschen twee rozenstruiken, maar de rozen vielen uit en de blaadjes verdorden, zóó schaamden ze zich om te moeten dienen voor zulk een leelijk doel. En toen het net klaar was, wachtte de spin geduldig loerend tot reine, onschuldige vliegjes er voorbijvlogen en lichtzinnig er zich in verwarden. Zoo wachtte de spin uur aan uur, en als het avond werd, dan at ze ze langzaam op, één voor één ze martelend... omdat ze geen hart had. En te laat merkten de vliegjes hun dwaling. Daarna sliep de spin verzadigd in om den volgenden dag op nieuw te beginnen, de hartelooze moordenaarster! En de uil wendde zijn blik af, verheugd als hij was geen spin te zijn.

Neen, dan keek hij liever naar de tjilpende vogeltjes in de struiken. Och, die waren ook eigenlijk niets bijzonders; er zat zoo niets bij; geen enkele diepe gedachte. Eigenlijk toch maar alléén goed om door hem te worden opgegeten. Maar ze waren aardig om naar te kijken in hun gracieuse vlugheid, en het vermaakte hem te zien hoe de kleine keeltjes op en neer gingen bij hun vroolijk morgenlied. Het vermaakte hem, die fijne, schrille geluidjes, die zoo anders klonken dan zijn schor gekras, ‘hoewel niet mooier,’ vond de uil, want immers hij was uil en daarboven ging nu eenmaal niets.

Zoo keek hij dag en nacht van af zijn hoogen tak en philosofeerde.

Maar op een goeden dag, toen had hij geen tijd meer om op dat alles te letten, want hij moest maar àl kijken naar de huiskamer. Zie, een groote, zwarte bol aan een langen stok verjoeg de zwermen vleermuizen; ‘gelukkig!’ dacht de uil, ‘dat is een ergernis minder.’ En er kwam eene groote verandering voor in de plaats: Menschen kwamen, menschen gingen; ‘dàt waren rare dieren,’ vond de uil, ‘maar niets aantrekkelijk.’ Ze fladderden rond, net als de vleermuizen en veegden met lappen en ruimden op. Toen zag de uil hoe een groot voorwerp midden in de kamer werd geplaatst; dat was een schrijftafel en daarop lagen allerlei papieren en boeken, groote en kleine, en langs den muur óók boeken, overal boeken, niets dan boeken, en de uil begreep niet waar dàt nu goed voor was.

Maar den volgenden morgen vroeg zag hij in de huiskamer vóór de schrijftafel een ernstigen man zitten met een langen, zwarten baard. En die man steunde het hoofd op de beide ellebogen en staarde onafgebroken in een groot boek, dat vóór hem lag. Nu en dan sloeg hij langzaam een blad

[p. 293]

om, in diep gepeins. Hij las een boek over een vreemd land, waar hij nooit geweest was en ook nooit komen zou, geschreven door iemand die er zelf óók nooit geweest was... maar dit alles wist de uil natuurlijk niet; alléén vond hij dien man niet zóó min als de andere dieren in den tuin. Maar een uil was het toch nog niet omdat hij een boek noodig had om na te denken, en een uil doet het zonder. En dag aan dag keek de uil naar binnen, naar den ernstigen man, die er altijd zat, altijd het hoofd in de handen steunde en tuurde, tuurde in groote folianten....

Maar op een keer kreeg de uil een schok, een figuurlijken schok: een schok in zijn eigenwaarde. Want ééns, toen de man met den langen, zwarten baard niet in de kamer was, hoorde hij eene vrouw die er schoonmaakte zeggen: ‘Die professor is toch maar een geleerd mensch, iedereen bewondert hem, en die hééle plank met boeken heeft hij geschreven. Ja, ja, 't is een geleerd mensch!’ En de uil, die de menschentaal verstond, stak even, heél even den kop onder de vleugels van schaamte, omdat hij voelde dat die man méér was dan hij; want boeken schrijven, ach, dat kon een uil nu eenmaal niet, en bewonderen, dat deed ook niemand hem. Hij wilde óók zijn als die peinzende man, óók zijne diepe gedachten voortaan kunnen meêdeelen; die gedachten, die hij tot nog toe altijd zoo tevreden voor zichzelf had gehouden; héél zijn uilenziel snakte er naar. Maar hij voelde, dat hij niet kòn, dat hij nu eenmaal uil moest zijn, omdat hij als uil ter wereld was gekomen.... Een paar maanden later, toen hij als gewoonlijk weer naar binnen keek, in de sombere huiskamer, toen zag hij, dat de man wéér tuurde, als altijd, het hoofd steunende in de handen, maar o, niet in een foliant. Waarop dan? De uil boog zich heelemaal voorover op den tak, om goed te kunnen zien, en zag dat het een heel klein teekeningetje was, dat een ànder mensch voorstelde: eene slanke, tengere vrouw, met krullend haar en donkere oogen, en de professor keek niet in de folianten, maar tuurde aldoor op het kleine portretje en kuste het toen. De uil wist wat kussen was, dat had hij van de duiven wel gezien, al deden die het op een andere manier. En de man nam wel eens de zware boeken weer op, maar lang duurde het niet; onwillekeurig moest hij altijd weer kijken naar dat heele kleine portretje met de groote donkere oogen. Het verveelde de uil verschrikkelijk, omdat hij niet begreep wàt de professor er eigenlijk in zag. Maar hoe kòn de uil, die geen groot geluk kende, het ook begrijpen? Nu, hij keek er dan ook maar niet meer naar, en keerde terug tot zijne diepe uilengedachten, steeds mompelend: ‘o, kon ik maar mensch zijn, kòn ik maar mensch zijn... Maar, toen hij later eens naar binnen gluurde, toen zag hij, dat de professor er bijzonder opgewekt uitzag, en ook niet meer het hoofd in de handen steunde, maar recht op zat en rookte, en daarbij héél genoegelijk keek. En over hem aan de groote schrijftafel zat het persoontje dat de uil op de teekening had gezien; maar nu was het véél, véél mooier, met het goudblonde krulhaar en de groote, schitterende oogen. Zij lachte en babbelde en de professor luisterde. Als zij lachte toonde ze twee rijen helderwitte tandjes. En de uil lette op dat èn de man èn de vrouw een gladden, gouden ring aan den vinger droegen

‘O, was ik toch als die man, wás ik toch als die man,’ kreunde de uil, ‘en o, kon ik toch óók zoo bewonderd worden door die mooie, blonde vrouw!’ En met jaloersche blikken keek hij naar binnen, en voelde hoe voor het éérst droefheid en nijd onrust in zijn hart hadden gebracht; ja, voor het éérst in zijn zelfvoldaan uilenleven.

De professor studeerde weer, maar zijn gelaat bleef vroolijk, en hij werkte ook niet meer zoo lang. Maar het blonde vrouwtje zag de uil niet meer zooveel als vroeger, en àls hij haar zag, dan was er een ontevreden trek om het fijne mondje, en óók zag hij de tandjes niet meer schitteren, omdat ze nooit lachte. Maar de professor scheen het niet te merken en schreef dikke boeken.

Ach, op een' mooien zomerdag, toen de uil al oud begon te worden, (vooral door onbestemd verlangen naar mensch-zijn, dat had zijn ouden dag verhaast) toen zag hij,

[p. 294]

hoe de glanzende, zwarte baard van den man grijs was geworden, en hoe diepe, donkere groeven en rimpels over het gelaat liepen, dat nu niet vroolijk meer was.

Toen zag de uil, hoe de man het kleine teekeningetje van de tafel wègrukte, het verscheurde in kleine stukjes en het daarna op den grond wierp en het vertrapte met een snik....

Daarna ging de man weer aan de tafel zitten, evenals vroeger; wéér steunde hij het hoofd diep op de beide ellebogen en tuurde strak vóór zich. De uil boog zich voorover om te zien wáár hij op tuurde, maar ach... hij zag niets. Niets dan het groene kleed dat de tafel bedekte; geen foliant en óók geen klein portretje. En àldoor zat de man met het hoofd in de handen, bewegingloos, uren en uren, eindeloos lang. Nu en dan hoorde de uil een kermenden zucht, en een paar keer zag hij hoe een glanzende droppel uit het oog van den man viel, op het groene tafelkleed. Dat was een traan, dat wist de uil; hij herinnerde het zich van toen hij nog in 't bosch leefde. Hij had het gezien bij een hert dat neergeschoten was, en het had den uil vreeselijk akelig gemaakt.

Zoo zat de man, uur aan uur, doodstil, en ook de gladde gouden ring was niet meer aan zijn vinger.

De vrouw was immers wèg gegaan, wèg van den stillen ernstigen professor, bij wien ze zich verveelde....

En voor het eerst van zijn leven rilde de uil. Hij herinnerde zich, dat hij ook wel zulke tafereeltjes bij de mieren had bijgewoond, maar zoo dichtbij en van zulke hééle groote dieren, dat vond hij toch véél akeliger, véél akeliger. Ach, hij vond achteraf toch maar bitter weinig verschil tusschen menschen en mieren, en hij was toch eigenlijk maar blij, héel blij een uil te zijn, een zelfvoldane, tevreden, philosophische uil, die lééfde omdat hij nu eenmaal leven moest, en nadacht omdat hij het niet laten kon; die geen vreugd kende en geen smart, en leefde voor zich alleen, vèr van het gewirwar van menschen en mieren.

Héél tevreden stak hij den kop onder de vleugels en dutte in.