|
| |
Het witte konijntje.
Door Herman Lysen.
I.
Deze zomer-avond was als zoo-vele. Uit de vèrre, vlakke landen sloeg de hette van den dag nog op in een lauwen walm, die waarde laag over den donkeren grond. De hemel ver-staalblauwde tot een avondlijken, vredigen koepel; felle zonnebrand laaide en vlamde nog in het Westen, vèr en laag boven den gegolfden boschrand. De dag, die heet en zon-doorflitst was geweest, als de véle vorige, was afgewerkt nu, moe, en ging ter ruste; de zomersche bedrijvigheid van het rijpe gouden-graanland was ingeslapen.
Stil en goed stond de avond op de wijde, vlakke velden.
De daglooners hadden lang al, zweetend en hijgend, met vreugd de moordende zon zien zinken naar den blauwenden boschrand; ze hadden de magere schaduwen van de enkele boompjes langs de droge sloten zien kruipen en rekken over het goudene koren; ze hadden genoten van den fellen brand in het Westen, die er den hemel in laaie ging zetten, met goud-gele en bloed-roode vlammen lekkende langs het vervalende blauw.
En als het vèrre avond-klokje nauw-hoorbaar zijn levende klep-klankjes, hoog en ijl, deed deinen over hun moeizaam gebogen ruggen, hadden ze ook dadelijk de lamgeslagene, natte en verschroeide lijven gestrekt, de korte jas opgezocht en geslagen over het blauwe buis, en met-een de zwoel-ademende graanvelden verlaten. Over den stoffigen zandweg gingen allen naar huis, in groepjes; de jongeren krachtig nog, stofwolkend om hun klompen, leege kruik en broodtrommel klepperend op den rug, pratend en lachend soms: blijde geluiden in den rustenden avond. Maar slepend en krom sloften de ouderen traag achteraan, zwijgend-rookend het steenen pijpje, voorzichtiger de klompen zettend in het dichte grijze stof van den weg, moeilijk-bewegend de stijf-gewerkte leden binnen de zak-achtige kleervracht.
| |
| |
De oude Berends was gelukkig. Van z'n baas had-ie gedaan weten te krijgen, dat hij éen van de jonge konijntjes mocht meenemen voor z'n kleinkind. Hij had in het groote hok een mooi wit diertje uitgezocht, het in een zak geduwd, en nu voelde hij het jonge, vlugge beestje - angstig wel in dien donkeren zak - leven op z'n bezweeten rug, terwijl hij eenzaam ging door de warm-uitwasemende velden, naar 't huisje van z'n zoon, bij wien hij woonde: het lage, vervallen huisje, dat verlaten boven de wijde akkers uitstond, een lapje bouwland eromheen en twee magere boompjes voor de ramen.
Zijn opgewerkte lijf had wel, 't is waar, den ganschen dag de zon voelen striemen en priemen, z'n rug was gebrand, z'n nek uitgebraden, een fel steken van zon ging nog dwars door zijn maffe hoofd; de zeis had hij den ganschen dag moeizaam geslingerd door de goudene halmen, die braken en stortten voor zijn voeten tot een rijk tapijt; hij had het licht durend zien trillen en wazen dicht boven de blakende, schaduwlooze velden.... Maar nu was ook heerlijke vreugde achter z'n brandende oogen: z'n liefste kleinkind, z'n naamgenootje, ging-ie gelukkig maken!
Toen hij aankwam zat Jaapje al voor de deur, in 't weifelend licht van den gouden schijn boven den donkeren boschrand; hij zat er gelijk óók iederen avond: miniatuurboertje met kindergezichtje, z'n lange pilowbroekje en z'n zwarte buisje wijd om 't lijf, 't zwarte petje schuin. Zoo wachtte hij altijd, op 't bankje voor de deur, op vader en grootvader, die kwamen van 't lange zware dagwerk op 't gloeiende land. Als elken avond kwam ook nu grootvader het eerst aan tusschen de onbewogen graanvelden, van 't Westen naderend, z'n krom-gewerkte lijf donker tegen den laten hemelglans.
Doch in dit heel-gewone, kalm-gewone, ging nu iets bijzonders gebeuren. Want al van verre riep op eenmaal grootvader, met een onbekenden, blijden klank in z'n oude stem: ‘Jaepje! Kom r's 'ier; groatevaeder 'ait wâ veur oe!’
Dit was zóó ongewoon, dat Jaapje zitten bleef, verstard, ziende met groote vraagoogen het naderen van den ouden man. Die lachte en knipperde geheimzinnig met de oogen en trok het rimpel-gezicht tot een zotten grijns.
‘Jaep, groatevaeder 'ait wât 'eêl moois veur oe! 't Is in dien zak 'ier.’ - En hij zette voorzichtig zijn last neer. Jaap, kijkend, niet begrijpend nog, naar den zak, vroeg, verlegen wat door 't òngewone: ‘Wât is 't dan?’ - Toen, met een hakkelend, rauw lachen, schudde de oude het witte konijntje uit den zak.
Het was een wol-wit, donzig konijntje, met een komisch angstkopje. Tot een klein klompje saam-gesidderd zat het op den grond, keek, met z'n licht-roode oogjes wijd open in vrees, van grootvader naar Jaapje; het snoetje ging in rusteloos mummelen op en neer, trillend de lange witte tastharen; het had z'n lange, fijn-rood dooraderde ooren neergestrekt langs den rug; en wachtte zoo, in stommen doods-angst, op wat de groote, donkere wezens naast hem zouden gaan doen.
Grootvader stond nog altijd droog-hakkelend er bij te lachen, gebogen, de handen op de bultige broek-knieën, 't gezicht tot een rimpelig grimas vertrokken. Jaapje was bij 't diertje neer-geknield, bekeek het kritisch, terwijl de gelukkige wetenschap dat dit mooie witte konijntje nu van hèm was, langzaam tot hem doordrong.
Altijd had hij gewenscht zoo een lief klein konijntje te bezitten, een dartel diertje, dat den ganschen dag bij hem zou zijn, met hem zou spelen, mak en trouw zou zijn en hem overal nasprong bij zijn gezwerf door de velden. Aarzelend en vreezend had hij telkens en telkens weer om zoo'n diertje gevraagd, aan vader en, soms, aan grootvader. Maar hij had zóó lang vergeefs gevraagd, dat hij alle hoop reeds had opgegeven en zich troostte door bij de boeren heele middagen vóór het konijnenhok te zitten, de vetgemeste diertjes aan te halen, ze te leeren kennen langzamerhand in al hun eigenaardigheden. En nu, op 't onverwachtst, werd zijn groote verlangen voldaan. Hij had nu een eigen konijntje!
Voorzichtig strekte Jaapje z'n handje uit naar 't witte konijntje, streelde het over z'n
| |
| |
goede, zachte huid; het beestje beefde, het hartje voelde Jaap kloppen, hevig, tegen z'n handpalm. De roode oogjes werden nog grooter van oppersten angst, staarden het kind schichtig aan. Maar behaaglijk wordend, en ook wel wat vertrouwend, onder het wèlaandoende streelen van 't kleine kinderhandje, dat toch geen kwaad bleek te doen, werd het dier kalmer wat en liet het zich gedwee de fijne witte vacht aaien, streelen over z'n kopje. Jaapje was daar blij om.
‘Kiek’, lachte hij dartel, ‘wât-'ait-ie 'n lang' oare; en ie 'ait 'n baerd!’ Want 't schuchtere rusteloos-tippende snoetje was omkranst met lange, witte, trillende haren. Het kleine, tegen 't achterlijf gevouwen staartje - een vierkant lapje wol gelijk - vond hij bovenal koddig: ‘Kiek, z'n staeretje zit an z'n hat 'eplakt; en wât 'ait-ie lang' achterpoate! En wât is-ie zâchte!’ - Midden in z'n vreugd-vol bemerken en bewonderen schoot het hem te binnen, dat hij grootvader diende te bedanken voor een zoo bijzonder geschenk als z'n witte konijntje. Hij sloeg dan ook z'n blauwe oogen op naar den oude, die over hem heen stond gebukt, zei, verlegen wat: ‘Groatevaeder, 'k bedank oe veur 't knien. 'k Bin d'r vêe blieë mee!’
Grootvader bleef maar lachen, heesch, binnensmonds, in stil genoegen.
Zonder dat zij het hadden bemerkt, was vader van den anderen kant het huisje genaderd. Ze hoorden hem eerst toen z'n klompen klotsten op de klinkersteentjes voor de deur en z'n kruik en broodtrommel hun ketelmuziek weer begonnen bij 't dansen tegen elkaar op den breeden rug, die forscher schokte nu bij 't gaan over de hardere steenen.
De jonge Berends was een stoere blonde boer. Hij liep nog rechtop, met een onverschillige slingering in z'n heele gespierde lijf; de pet achter-op het hoofd; in 't open gelaat een wat vrijmoedige trek.
Toen Jaap hem zag, riep hij zijn vreugde lollend door de zomeravond-stilte heen: ‘O, vaeder, groatevaeder 'ait 'nen k'nien veur mien meegebrocht, 'nen mooien witten! Dien is noe g'êel van mien-aiges!’
Over het ronde, gladgeschoren gelaat van den jongen boer kwam nu ook een blijde lach; hij lichtte Jaapje even het petje van 't hoofd en streelde hem liefkozend het sluike geel-blonde haar. Naar 't konijntje kijkende dan, bukkend zich ook over 't diertje heen, werd z'n gelaat in den valen naglans van het vergane daglicht tot één breeden lach van goedhartige vreugde: ‘Jae, 't is 'nen schôanen k'nien; 'm 'ait zoa 'nen gladden, spier-witten bast, krek 'nen groate witte muus.’
‘'k Aie-n-'em van den baes g'had,’ lachte de oude met z'n versleten geluid, wèl-tevreden, ‘'m wou 't eerst nie doen nie, maer as 'k 'm zeie: 't is veur mienen klainen Jaep van Jan, dan ait-ie gezaid: allà, neêm 'r eênen mee veur dà guus và je zeune!’
‘Noe’, meende de jonge Berends, ‘dan is 'm toch vêe goed op oe geweest. 't Is âars niks geen scheutigen boer nie!’
‘Vaeder’, klapte Jaapje door, ‘noe zal 'm den eêlen dag mit mien gaen kuuëre, want 'm is veur mien alleênig!’
Vader voelde het beestje in de bouten. zei: ‘En mit 't naejaer is 't 'nen schoanen beêst om te slachte; 't zal 'nen vetten bout worre!’
Maar nu schoot Jaapje uit, in grooten angst: ‘Nee, vaeder, nee: Je mot 'm nie slachte! 'k Wil nie è dat-'m doad gaet! 'm Mot altied bie mien blieve!’
‘Noe jae, noe jae,’ suste de jonge boer, 't weer goed willende maken, toen hij zag hoe hevig Jaapje ontstelde en hoe z'n mondje tot huilen trok, ‘noe jae, 't is nog zoa varre nie!’
‘Bê nee,’ kwam grootvader erbij, ‘'t k'nien is veur joe, 'oar! En 't zal nie geslacht worre’.
Intusschen had vrouw Berends al voor 't raam in ongeduld zitten wachten. Ze begreep niet wat de mannen zóólang buiten hield, want ze kon niet zien achter grootvaders rug, het armzalig-kleine witte konijntje. Ze ging nu zelf kijken, want in de duistere kamer begon het haar te vervelen alleen. Vierkant en forsch kwam ze in het deurgat staan, de handen in de zijden. De gewestelijke dracht sloot haar nauw om het bovenlijf, de bloote armen puilden paars uit de korte mouwtjes van 't zwarte jakje, beuk en doek trokken eng over de borst, de dikke rokkenvracht stond wijd-uit van haar breede heupen; slordig dekte de wit-kanten ondermuts het ordeloos- | |
| |
sliertende zwarte haar. In haar magere, spitse gezicht waren alleen de oogen, de scherpe, donkere oogen van beteekenis. Voor die oogen waren allen bang. De óude Berends was het, de jónge, de kinderen ook....
Nijdig riep ze naar buiten: ‘Waeromme komme julder nie binne? 'k Zitte me-n-al 'nen 'alf uur te verbiete. Julder stae maer te klesse....’ Toen, het witte konijntje ziende bewegen, soepel, op den donkeren grond: ‘Wà motte wùlder mit dà bêest?’
‘Dà 's mien k'nien!’ voer Jaap dadelijk uit, ‘groatevaeder 'ait 'm veur mien meegebrocht.’
‘Jae, zie...’ bromde de oude, verward; hij nam de pet even af, krabde zich in het dunne grijze haar, terwijl hij langs vrouw Berends heenkeek. ‘Jae, zie... Jaep wou zoa graeg 'nen k'nien è, en noe-n-'aie ik den baes eênen gevraegd... veur Jaep, zie... en 'm 'ait 'r eênen gegeê... noe is de joenge gelukkig, zie....’
God-ja: aan de vrouw had de oude niet gedacht in z'n stil geluk. Eerst toen ze vroeg, wat het beest beteekende, was hem de nare vrees in het hoofd gevallen, dat zij het, waarschijnlijk, niet goed zou vinden. Dat had hem z'n geluk en z'n moed tevens ontnomen. De lach was van z'n gelaat; hij keek bezorgd nu en verlegen; ook de jonge boer zag somber voor zich heen en Jaap, die zich had omgekeerd, liggend nog steeds op z'n knietjes, staarde moeder met groote angst-oogen en open mond aan: zou zij nu alles gaan bederven?
De landen rondom waren nu geheel geduisterd; de zacht-donkere, blauwe hemel begon, hoog, doortinkeld te worden van stille en weerlichtende sterren. Een melkwitte streep in 't westen was àl wat was overgebleven van den zonnedag. Lauwe walm steeg uit de aarde, die was nu de hitte aan 't uitzweeten, die de laaiende zon er weken-lang op had neergegoten in klaterende stralen licht.
In het donkere deurgat was het gelaat van vrouw Berends haast niet meer te zien; maar in de zwarte oogen was een nijdige glans, om den smallen mond een koppige trek. Ze zei alleen, scherp en duidelijk: ‘Dà beêst mot vort.’
‘Maer, moeder...’ riep Jaap, opspringend; er was een snik in z'n angstvol stemmetje.
‘Houd-oe bek,’ beval ze barsch. ‘'t Is duuster; we gaen naer binne.’ - Ze keerde zich om, stapte beslist de donkere kamer weer in. Na haar gingen de oude en de jonge boer, beiden stom en 't hoofd gebogen; bedroefd en bang, maar gedwee.
‘Vaeder!’ riep Jaap, die bij 't rustig-mummelend konijn bleef staan, in bange afwachting, en verwonderd dat men het diertje scheen te vergeten. ‘Vaeder, wà motteme mit 't k'nien doe?’
Vader kwam terug, nam 't witte konijntje op aan z'n lange ooren; het beestje spartelde wild en radeloos met z'n pootjes in de lucht, tot het kalm zat op den arm van den jongen boer, steunend tegen zijn borst.
‘'t Kippekot is leeg - daer zulle w'm zoa lang inzette.’ - Vader sprak zacht.
Samen liepen ze met het witte konijntje het huisje om, waar aan den achterkant het leege kippenhok stond. Daar zette vader het beestje in, gaf het wat etens-afval, dat bij den mesthoop lag. Toen gingen ze weer terug, zwijgend, Jaapje achteraan, nog eens angstig omkijkend naar 't leege kippenhok, waar in de duisternis achter 't ijzergaas niets te zien was van 't kleine witte konijntje.
In de kamer had vrouw Berends de staande petroleumlamp intusschen ontstoken en op de wit geschuurde tafel gezet. Grootvader was gaan zitten in z'n leunstoel in een duister hoekje, waar hij dommelde, traag-denkend, dat het dan zwaar loopen moèst zooals het loopen zòu met het kleine witte konijntje. De vrouw zat breed en uitdagend achter de tafel, in 't volle licht van de lamp, dat kantig op haar beenig gelaat scheen, gloeide in 'r booze oogen.
En zóó als vader en Jaapje binnenkwamen, zei ze ruw, terwijl ze hen beurtelings bevelend aanzag: ‘Dà k'nien mòt vort en 't gaèt vort!’
Jaapje zag nu klaar de verschrikking: wat moeder wilde, gebeurde ook. Z'n witte konijntje zou weer heengaan; z'n blijdschap verkeerde in diepe droefheid: al zijn gedroom van dartel spel met 't diertje, van tamheid en trouw, van lieve zorgen voor z'n levend
| |
| |
speelgoed, vervloog plotseling onder de harde woorden der gevreesde moeder. Het mooie witte konijntje zou weer heengaan in den grauwen zak op grootvaders rug - of, erger nog, vaders mes zou het dooden: het witte konijntje zou een bijzondere Zondags-maaltijd worden. - Het was voor hèm verloren! En zóo groot was z'n smart over dit zékere verlies, dat hij plots in snikken uitbarstte, de handen voor de oogen, zich afkeerde van het licht en maar niet riep dan ‘m'n k'nien, o m'n k'nien!’
Vader èn grootvader hadden gezwegen, staarden somber voor zich uit. Maar het werd nu den ouden man toch te veel; van uit z'n donkeren hoek riep-ie schel: ‘Miete, laet 't k'nien blieve... 'k aie-n-'t den joenge gegeê!’ - Hij had al gauw berouw over z'n uitval, want kalm, maar toch nijdig, wendde de boerin zich tot hem om, keek hem scherp aan, zei alleen sarrend: ‘Houd-oe bek, ouwe! Je hàit niks te geê dat ònze boel opvreet.... Je vreet zèlf ook maer mee!’
De oude schurkte weer diep in z'n stoel en in z'n schaduwhoek, mummelde wat met den tandeloozen mond, boos, maar meer nog verlegen en verslagen; hij durfde niets meer zeggen.
Jaapje stond nog altijd te huilen, wanhopíg; z'n schoudertjes schokten heftig.
De jonge boer was heen en weer gaan loopen door de kleine kamer, de handen in de broekzakken tot harde vuisten gebald, den rug gebogen, het hoofd vooruit op den saâmgetrokken nek als een stier die stooten gaat. Hij was woedend; de aderen op z'n voorhoofd zwollen blauw en dik, z'n oogen loerden fel tusschen de half-dichte leden door de kamer in, soms éven naar de boerin, die nog altijd recht en vierkant achter de tafel zat, onbevreesd, met uitdagende oogen.
Hij gunde z'n Jaap zoo geheel het groote genot van het kleine witte konijntje; het was hem goed dat z'n oude vader zoo teeder zijn kinderen bedacht; de groote vreugde van Jaap om 't bezit van het konijntje, was zijn vreugde geworden, dadelijk al, meer nog nu, nu het kind ging verliezen wat hem al tot het liefste was geworden. - En nu ging dat lamme wijf alles bederven met 'r helsche boosheid! Grootvader kon er niets tegen doen met z'n goeden wil, Jaapje niet met z'n groot verdriet; en híj, die zweeg en berustte àltijd - wetende zijn onmacht tegen zóóveel boosheid en sluwheid - hij kon het niet nu het ging om de vreugde van z'n kind.
Altijd, àltijd had die vervloekte vrouw hem z'n geluk ontnomen, z'n leven verpest, zíjn leven èn dat van de kinderen, die geen leven hàdden hier, èn dat van z'n ouden afgewerkten vader, die als een schurftige hond werd gedùld in dit huis, door dat wíjf, zíjn wijf! - Maar het zou niet... dit tenminste zou nu eens niet gebeuren. Hij was, verdomme, toch de baas in zijn huis!
Met een schok bleef-ie staan voor de tafel, zag z'n vrouw, die tergend-kalm hem aan zat te kijken, recht in de booze oogen. Z'n ronde kop zwol rood op; en slaande met den vuist op de tafel - dat de lamp rinkelde en de vlam danste - riep hij schor:
‘Godverdomme, jou... lamme kreng! Is 't noe uut mit je peste? Ik zaie dà 't k'nien zal blieve... dat'm zal vréte; verdomme, wie warkt 'ier 't 'ardst veur de kost? Jaep zal z'n k'nien 'ouë, verstae-je, verdomme... verdómme....’
‘En ík zaie, dàt 'm vort mòt en dât 'm vort gaèt... en dan gaèt 'm ook vort.... En noe klesse-me d'r nie meer over.’ - Ze zei het kalm, maar beslist, keek 'r man even nog recht in de oogen en zei dan barsch tegen 't nog altijd huilende kind, dat omgekeken had naar vader, dien hij nooit zoo had gehoord: ‘Jaep, gae naer den bedde. 't Is oe tied! Janneke slaept al!’ - En dan tegen grootvader, die in z'n stoel was voor-over-gevallen in stomme verbazing over den vréémden moed van z'n gedweeën zoon, dien hij bleef aankijken met z'n door zon en wind ontglansde oogen: ‘Vaeder, joe tied is 't ook.’
Jaap ging, en grootvader ging. De eerste huilend nog, de ander met een dof, ‘wal te ruste saôm!’ - Ieder ging stil naar z'n bed; de oude boven op de vliering, Jaap in de bedsteê bij Janneke, 't jonger zusje, dat al rustig sliep.
De jonge boer en de boerin bleven beide
| |
| |
mokkend zwijgen, koppig, tot ze lagen in het bedsteê-donker naast elkaar. Toen voer Berends op-eens weer uit: ‘En ìk zaie, verdomme, dà 't k'nien zàl blieve....’
‘En ìk zaie, dà-me slaepe gaen,’ gaf z'n vrouw droogjes terug; ze strekte zich lui uit in de muffe zwoelte, die in de enge ruimte achter de gordijntjes zwaar hing.
‘Stik, krèng... krèng...’ siste de boer tusschen de tanden en keerde zich met een woedenden snok van z'n vrouw af, ging zacht liggen vloeken, binnensmonds, zich opwindend, 't klam en benauwd krijgende.
| |
II.
Den volgenden morgen stroomde ternauwernood het eerste guldene licht - in blozende aarzeling eerst nog wat - laag over de wijde korenlanden, toen reeds weer het leven een aanvang nam.
In de dorpen schalden de hanen, door het licht gewekt, en klokkelden de kippen dooreen; ze stoven lawaaiend over de dorpsstraat met klapperend gewiek, in wolken wit stof, kriewelden druk tusschen de lage huisjes; honden blaften hier en daar, elkaar antwoordend in alle tonen; een paard hinnikte in z'n stal, waar door de kleine ruitjes de kleurige eerste zonnestralen bijna horizontaal binnenlijnden. In de boome-toppen joedelden en floten de vogels, springend van tak op tak of scherend, even, laag langs den grond, of tjilpend tippelend, rusteloos-pikkend, tusschen het gras en over den stofweg.
De deurtjes van de kleine huisjes gingen open met blij-ontwakend geluid; en de daglooners stonden weer buiten, uitgerust wat, gereed weer een dag te beginnen, die zou zijn als al de voorgaande.
De meesten snoven met kalm genot, even stilstaande buiten voor hun deur, de zuivere, geurende lucht in de longen. Rond hen lagen lang-gerekt de koeler-blauwende schaduwen van huizen en boomen tusschen de warme plakkaten zon; goud lag rijkelijk gestrooid over de mesthoopen, zilver in het stof van den mullen weg en in het bedauwde gras; de oostkanten der daakjes glansden rood als rijpe vruchten.
En boven dat al zagen zij de lucht teederblauw welven, zijde-zacht en spannend-strak. Ze zagen het, ze roken en voelden het: de dag werd weer éen als z'n voorgangers, een eindelooze zonnebrand.... Nog hing de lauwe adem van den nacht over de aarde, maar de rijzende zon was van een heete klaarheid, een felle schittering, die den buitenman niet konden bedriegen; het werd weer een warme dag.
De mannen - opgewekt wel wat door den stralenden, lichtenden, lachenden ochtend, maar gedempt toch die onbewuste levensblijheid-van-'t-oogenblik door den angst voor de komende folteringen - de mannen riepen elkaar toe hun wèl-gemeenden morgengroet, niet verhelend toch dien angst: ‘Goeien mèrrege, buurman! 't Is weer 'nen schoanen mèrrege... maer 't zal óók weer 'nen' eeten dag worre, wà!’
‘Ook goeien mèrrege.... 'k Bin der ook veê bang veur!’
En wie denzelfden akker bewerkten of een eindweegs denzelfden weg moesten volgen, sloten zich aan-een en in groepjes gingen allen het land in, het dorp alleen latende tot straks de vrouwen en kinderen het met hun rustige bedrijvigheid zouden vullen. Enkele vrouwen ook trokken mee naar de akkers, mèt de mannen, want ze werkten als zij. Haar bloote armen waren vuurrood gebrand of bruin-verschrompeld, het gelaat doorkerfd, en gebarsten de uitgedroogde huid: de witte mutsen gaven maar weinig schaduw.
Langs de stofwegen ging het weer de velden in. Laag scheerde het, àl-goudener tintelende, vroege zonnelicht over de onbewogen graanakkers, waarin al heele stukken waren weggemaaid en geworden tot een ruig stoppelveld, waarop de schoven, in groepjes sâamgesteld, geleken een legerkamp van puurvergulde tenten. De vèrre boschrand was nu een glans groene weelde.
Want in het oosten, zie: een feest was het! daar laaide en brandde de zon; de zon van èlken dag, die èlken morgen wéér opdook uit de kleur-zee, die aan den horizon golfde; de zon, die met schallende hoornmuziek ten zij-blauwen hemel opwaarts toog; het fiere zonne-dier, schuddend het pérelende
| |
| |
licht in klaterende stroomen van z'n trotschen kop; de schitter-zon, het tintel-licht, dat hemel en aarde weer ging zetten in laaie!
De jongere werkers gingen ook nu weer vooraan, druk-pratend onder het zware gaan door 't mulle stof, met den rikketikkenden roffel hunner bengelende, nu gevulde, kruiken en trommeltjes op de zwarte, grijze en blauwe ruggen; de gereedschappen over den schouder. De jonge meiden liepen met hen mee, pretzoekend, lachend soms luid-op. Het waren àl kleine, magere, maar blijë geluidjes in den wijden zonne-ochtend.
Ook nu sjokten de ouderen weer moeizamer achteraan, minder luidruchtig, mummelend hun gemoedelijke praatjes langs het steenen pijpje heen; tusschen hen de oudere vrouwen, de meeste krom en vergroeid en verschrompeld door werk en zon.
Uit de eenzaam-staande huisjes naderde telkens een arbeider, of meerderen, met een vriendelijk ‘Goeien mèrrege saôm!’ en ging dan mee met de anderen, of hen voorbij, nog eens omkijkend, luid-roepend een vraag beantwoordend, om eindelijk in een wolk van licht en stof op te gaan. Ook groepen uit andere dorpen trokken soms voorbij, wat luide opmerkingen gaf, over-en-weer, over den heeten dag die te komen stond; dan gingen de stofwolken weer uit-een. Bij ieder graanveld lieten de groepjes iets los, trokken er eenigen de smalle paadjes tusschen de hooge, nijgende halmen in.
En langzamerhand zette de zomersche bedrijvigheid zich weer in beweging. De mannen zwaaiden de flikkerende zeisen met forsche lijf-slingering door het graan, dat viel en door de vrouwen en jongens werd saamgelezen en tot schoven gebonden en opgebouwd tot goudene krijgstenten van het reuzenkamp, dat meer en meer de aarde bedekken ging. Boven het zwiepen van 't blinkende staal door de brekende halmen, klonk uit het scherpe geklik der zeisen die werden gewet; tot een over de velden zich spreidend, echoënd, fijn metaalgeluid.
De oude en de jonge Berends waren ook den werkdag weer begonnen. Thuis was dezen morgen geen woord gesproken. Grootvader, onrustig, had maar verlangd de deur uit te zijn en in vrede. Het deed hem verdriet dat Jaapje nu z'n witte konijntje zou moeten missen; het deed hem te meer verdriet omdat hij zich voortdurend verweet alle schuld te dragen: hij had wijzer moeten zijn, niet Jaap gelukkig willen maken met iets dat z'n moeder niet goed vond; 't was stom, stòm van hem! Om hem zou nu 't arme kind het gróóte verdriet van de scheiding moeten dragen! Hij had het zoo goed bedoeld; maar 't was stom geweest! Het zelfverwijt liet hem niet los; hij was nu in voortdurenden hevigen angst dat op-eens weer die lamme zaak zou beginnen te werken, dat wéér een zoo ellendige uitbarsting als 's avonds zou komen - en 't kòn niet uitblijven. Allemaal door zijn schuld!
De jonge boer was na z'n slaap wat kalmer geworden; z'n felle woede was bekoeld, maar hij blééf koppig en hatend tegenover z'n vrouw, die met een uitdagend gezicht, maar tergend-zwijgend, hun brood en hun drinken klaarmaakte: Jaap zou - dàt stond bij den boer vast - Jaap zou z'n witte konijntje houden. Dezen keer zou 't wijf 'r zin niet hebben. Er kwam éens een eind aan dat gepest; hìj was de baas! En in z'n hoofd groeide het tot een vaste overtuiging, dat het nu uit moest zijn en dat het witte konijntje zou blijven.
Eerst buiten de deur zei de oude beschaamd en verlegen tot z'n zoon: ‘Jan... 't alles mien verdomde schuld....’
Hij durfde den jongen boer niet aanzien. Maar die, opvliegend, riep heesch:
‘Nee, verdomme, nee.... 't Is goed dà-je den joengen 't k'nien 'ait gegeê. Maer 't waif, verdomd! ze zàl d'r zin nie è! 't Is genog nou mit dà gepest van 'r! 't K'nien zal, verdomme, blieve... wat ìk oe zaie!’
Nu voelde ook de oude wel iets van hoop, alleen geen moed.
‘'t Zoe Jaepje zoâ veê spieten as-t-'m z'n k'nien noe weer most misse.’
‘'t Zà nie gebeuren!’
De jonge Berends oog-knipperde tegen het stralende licht, liet z'n blik gaan, koppig mokkend in zich-zelf, over het vèr-vlakkende koren-goud; en proevend de hitte, die weer
| |
| |
trillend aan 't komen was, voelde hij op-eens dat hem ontbrak de kracht van andere ochtenden om met blijmoedigheid den wreeden werkdag in te gaan. Dof merkte hij op: ‘'t Wordt weer 'nen gloeienden dag, vaeder! De grond brandt al; kiek maer.’
Hij wees naar de heete lucht, die boven het koren al hevig begon te trilleren en te dansen.
Maar de oude lette nu niet op de hitte, staarde suf met z'n glanslooze oogen het felle licht tegen, zuchtte: ‘Jae, jae... wà zal 't weer geê, vandaege?’
Met een mat ‘Goeien!’ gingen ze van elkaar; ieder liep peinzend zijn eigen weg; grootvader naar 't westen, z'n gerekte schaduw naschuivend; de jonge boer, het hoofd laag, de pet over de oogen, stapte de bliksemende zon tegemoet. Beiden bromden gemelijk den voorbijgangers hun gewoon ‘goeien dag saêm!’ toe, bleven alleen loopen, sloten zich niet aan bij de groepjes, die voor hen uit gingen.
Op z'n veld aangekomen, voegde ieder zich in de rij zijner mannen, en de lijven gingen weer los in hun dagelijksche slingering, breed de zeis zwaaiend aan de sterke armen om zich heen; het graan stortte neer in golven en werd door de gewende handen, die de maaiers volgden, gebonden tot schoven.... Dat ging zoo rusteloos voort in de àl feller-brandende, geeselende zeng-hitte der zon, die meer en meer den ganschen zacht-blauwen koepel overstrekte met haar flikker-zilveren pantser, wit-gloeiend metaal, waar ze zelf in klonk als een gillende gong. En al het trillend-witte licht overstroomde, opslorpend lijnen en kleuren, de goudene aarde.
Jaapje had zich op dien heftig-bewogen avond in slaap gehuild. 's Morgens ontwakend, was tegelijk met de herinnering aan het nieuwe witte konijntje, ook die aan het wilde tooneel vóór het ter slape gaan in zijn bewustzijn terug gekomen, mèt de smartende wetenschap dat hij het diertje weer ging verliezen.
Hij vertelde zacht en treurig de heele geschiedenis aan Janneke, die ook al wakker was, en z'n verhaal, met 'r zwarte oogen wijdopen en verwonderd, aanhoorde. Toen hij alles had verteld, vroeg ze alleen: ‘En waer is noe je k'nien?’
‘Dà zaie 'k je nie,’ fluisterde Jaap, geheimzinnig-doende, terug. ‘'m Is van mien alleênig en jie mag d'r nie ankomme!’
Janneke pruilde, nieuwsgierig. ‘Bè, 'k zal 'm toch wel vinde; 'k zoek 'm overal, in 'uus en buute....’
‘Dà, durf-je nie.’
‘En 'k doe-n-'et lakker tòch, as je niet zeit waer 'm is; en 'k doe-n-'et lakker toch, bè!’ Ze knikte er haar hoofdje bevestigend bij op en neer, liet het onderlipje hangen, kniezend omdat ze wilde weten wààr Jaap z'n witte konijntje had verborgen.
Jaap vond het raadzaam haar maar den zin te geven.
‘En as 'k oe noe zaie, waer 'm is, kom je dan nie an 'm?’
‘Neên-ik, dan nie.’
Toen, naar haar overbuigend, zei hij met waardigheid, zacht in haar oor: ‘'m Is in 't kippekot.’
Ze zwegen nu beiden, maar dachten allebei aan 't witte konijntje; Janneke vol nieuwsgierigheid om 't beestje te zien, Jaap vol verdriet weer omdat-ie zeker wist het verschrikkelijke, dat al heel gauw moest gebeuren.
Moeder was, toen de mannen weg waren, heel boos, vooral op Jaap. Ze schold hem uit, zei hem maar gauw de deur uit en het veld in te gaan, z'n zusje mee te nemen en goed op haar te passen.
En na wat gegeten te hebben, gingen ze dan ook, zonder iets te zeggen, vlug de deur uit; Jaap gaf Janneke een hand, omdat-ie op haar passen moest. Naar buiten gaande dribbelde Janneke naast den grooteren broer mee; ze was - zooals hij was een klein boertje - een miniatuur-boerinnetje: op 't donkere zwartoogige gezichtje, dat aan moeder deed denken, het witte, wijd-uitstaande kant-mutsje, om 't lijfje kleurige beuk en doek, en de lange rokjes, onder een blauwen boezel, staande wijd-uit, zoodat ze er uitzag als een kleine poppen-buste op een breed, kegelvormig voetstuk.
Jaap nam haar mee, het huisje om, naar het kippenhok, zelf zoo verlangend als zij om het witte konijntje te zijn. Eerst zagen
| |
| |
ze, staande voor het ijzergaas, niets dan de leegte van het hok, wat Jaap een grooten schrik gaf en verwondering. Maar loerend in den schemer bemerkte hij het witte beestje, in een hoek weg-gedoken. Zijn roepen hielp hem niet. Hij ging gebukt het kippenhok in, wilde het konijntje streelen om 't te kalmeeren. Want het werkte zich zoo ver mogelijk weg in z'n donkeren hoek, legde de lange ooren weer gestrekt aan beide zijden van z'n lijf; en in z'n schuchtere, vlug-mummelende snuitje glansden wijd en rood de angst-volle oogen weer. Toen Jaap's hand het naderde, wipte het dier plots op zijde, met een forschen zet van z'n lange achterpooten, en met een in een paar sprongen naar het opene deurtje. Janneke, bij-de-hand, duwde dadelijk het deurtje dicht en hield het tegen; ze riep Jaap toe: ‘Pakt'm noe; toe, pakt'm noe toch!’ Ze stampte driftig met 'r klompjes op den grond, vond dat Jaapje treuzelde.
‘Hou-je kalm,’ gaf die rustig terug; tegelijk vatte hij het witte konijntje bij de lange ooren - zooals hij het vader had zien doen - en nam het, even hevig-spartelende, beestje in z'n armen, waar het bedaard zitten bleef. Toen ging hij er mee naar buiten. Janneke bekeek het beestje met belangstelling, aaide het over zijn witte vacht, vond het een mooi en lief konijntje ook.
't Diertje was nu al gerustgesteld, 't liet zich voorzichtig op den grond zetten, liep niet weg, 't knorde heel zacht, behaaglijk, als de kleine kinderhandjes het liefkozend streelden.
‘We gae mit 'm kuuëre,’ zei Jaap en Janneke vond dat een goed denkbeeld: ‘Jae, naer de bossche, é?’
‘Oe zulle w'm noeme?’ - Het schoot Jaap in-eens te binnen, nu hij het konijntje wilde roepen, dat het dier een naam diende te hebben; hij dacht nu niet meer, in z'n vreugde van het bezit, aan het zekere verlies dat hem wachtte.
Janneke keek Jaap aan, nadenkend even.
‘K'nien!’ riep ze toen op een toon alsof dat van zelf sprak.
‘Nee, 'nen k'nien ìs 't; maer 'm mot toch 'n naeme è!’
Janneke, getroefd, zweeg. Jaap bezon zich even.
‘Truus’, zei hij toen beslist, al wist hij ook zelf niet, waarom het konijn zóo heeten moest. Dadelijk riep hij het diertje: ‘Truus! Truu-truu-truu!’ en klakte met de tong. Het witte konijntje was al mak nu, vertrouwend de teedere kleine kinderhanden, die alleen zacht streelden. Het kwam aangesprongen, met z'n ooren recht overeind, door de greppeltjes in het lapje grond, dat bij het huisje hoorde. In vlugge wipjes, slaande de lange achterpooten ver en krachtig uit, kwam het aan. Janneke, praktisch, vroeg Jaap of het beest niet eten moest.
‘Dà's waer! 'm Ait nog niet gevrete.’
Hij liep terug naar den mesthoop, nam er twee groote handen-vol etensafval weg en bracht die aan 't witte konijntje. Dat, hongerig, begon dadelijk den kost te besnuffelen, dan op te peuzelen, in vlugge, kleine beetjes, mummelend met z'n komische bekje, terwijl z'n oogjes snel gingen van Jaap naar Janneke heen en weer, en z'n licht-rose ooren wapperden boven z'n kopje. Zoo zat het witte konijntje in den warmen zonneschijn genoeglijk te smullen, terwijl Jaap en Janneke, gebukt, de handjes op de knietjes, er zwijgend, vol belangstelling, naar stonden te kijken.
Door 't koren heen, trokken ze recht op het bosch af.
Het was een langzame reis, want het witte konijntje sprong nu eens een eind vooruit, dan weer bleef het stil zitten, knabbelde aan gras en stoppels; soms ook ging het terzijde de korenvelden in en moesten de kinderen lang ‘Truu-truu-truu’... roepen, voor het beestje weer aan kwam wippen, in schichtige snelle sprongen, de ooren steil omhoog.
Rond hen suizelde het licht over het graan en zette er de hitte alles in gloed; de zeisen zwiepten alom in 't ronde door de stortende halmen, de zweetende en hijgende werkers, de koppen rood, slingerden hun hitte-gegeeselde lijven met de zeisen mee, of raapten rap het gevallen koren tot schoven bij-een. Van verre ketste het snelle wetten van 't scherpe staal door de lucht.
Hooger aan den gloeienden metaal-hemel bliksemde nu de zon haar felle flitsen naar de hitte-rookende aarde.
| |
| |
De tintel-groene boschrand kwam nader en eindelijk toch haalden Jaap en Janneke met vreugd de zwoele, maar toch wel frisschere boschlucht in, en sprong het witte konijntje dartel tusschen de boomen rond.
Den geheelen voormiddag bleven ze spelen in 't zwoele bosch, waar een wèl-doende, zacht-groene schaduw-schemer hing tusschen de knoestige stammen, onder het stilstaande geblader, dat zich uitvlocht van de grillig-gebogen, wijd-gespreide takken. In gouden bundels viel hier en daar het zon-licht door het dichte loof binnen; dan leefde het donkere mos op den grond en tegen de stammen, verguld; was er een tinteling van vroolijkbezonde bladeren, hoog in boomen, laag in struiken: een warme zonne-val, dartel stroomend door den koeleren, zacht-groenen woud-schemer heen. Veel vogels floten, schallend, hoog in de boome-kruinen, huppelden van tak tot tak, trippelden over het mos.
De kinderen vulden de boome-hallen met hun blij, luidruchtig gesnap; 't verdriet over de ramp, die naderde, was vergeten. Al hun aandacht gaven ze nu aan 't kleine witte konijntje. Het sprong levendig tusschen de boomen rond, stond stil soms een tijdje in een zonne-plek en knipperde dan met z'n zwakke oogjes tegen 't licht; het rolde weelderig over 't weeke mos, ging op z'n achterpooten zitten als een kleine kangeroe. Maar altijd keerde het weer terug tot de roepende kinderen, die het juichend na-liepen, het vingen en tegen z'n zin lieten mooi-zitten, waartoe ze de voorpootjes moesten vasthouden.
Een enkele maal, met komische verwondering, zat het beestje plots dood-stil, om met blijkbare verbazing een wild konijn ijlings tusschen de struiken te zien wegspringen; het wapperde dan z'n vlugge, lange ooren hevig boven z'n kopje en sprong zijlings ook in de struiken, maar wipte er dadelijk weer uit, ging op z'n achterpooten zitten, wreef zich de oogjes uit in schutterige beweginkjes met de voorpootjes, de slappe ooren gebruikend als een doek.
Jaap en Janneke hadden dolle pret. Jaap stond er, met de handen in de broekzakken, bij te lachen, luid-op, z'n lijfje wringend van onbedwingbaren schik om een zoo komisch dier als z'n witte konijntje. Janneke was op 'r knietjes gevallen in het mos, sloeg met een takje op den grond en proestte het uit, de oogjes klein-geknepen, den mond open.
‘Kiek 'm, kiek 'm...’ riep Jaap met moeite door zijn onbedaarlijk lachen heen, ‘O Janneke, kiek 'm; wà doet 'm hek... 'm is krek zoa 'nen paljas; o kiek 'm Janneke!’
‘'m Ait spiet dat 'm nie meer wild is.... Kiek 'm noe zitte griene!’
‘Z'n oare binnen z'n zakdoek.... Noe lacht 'm weer... noe grient 'm weer... 'm speêlt veur hek... 't is krek 'nen paljas van de kàrmisse!’
Toen het witte konijntje moe was van 't wilde stoeien, legde het zich onder een boom, op z'n zijde, lang-uit op 't schaduw-mos neer, de pooten gestrekt, de ooren langs den rug, de oogjes gesloten; zoo lag het onbeweeglijk, alleen het lijfje deinde regelmatig bij het ademen. Jaap ging op z'n rug naast hem liggen, de handen onder het hoofd gevouwen; Janneke was, met den rug tegen een boom geleund, naast Jaap gaan zitten; de kinderen waren moe ook, ze hijgden, waren warm en rood. Beiden keken ze naar 't rustende konijntje; ze bekwamen zelf nu ook wat van 't wilde gestoei en den dollen pret. Jaap aaide, droomend, zacht het wit-wollen buikje van 't konijn; even bewoog het, opende de oogjes verschrikt, spitste de ooren. Maar Jaap ziende, strekte het zich weer, sloot de oogen, en rustte voort. Voorzichtig legde Jaap z'n vlas-kopje op den zachten pels; het dier liet het gewillig toe, ongestoord. Janneke liet haar wit-gemutst hoofdje zinken op Jaapjes schouder. Alle drie hadden de oogjes gesloten en rustten, zwaar-ademend, in dommelige zonne-droomen, op den zachten mosdeken in den schaduw-schemer van het zwoele bosch.
Eens holde langs den verwijderden zandweg, die het bosch in de breede doorsneed, een huifwagen voorbij; de kinderen ontwaakten, 't konijn ook, en alle drie keken toe. Het jonge witte paard sprong in vurigen galop door het zand, dat het opgooide met z'n hoeven; z'n korten nek had het fier gekromd; de brieschende bek schuimde; witte zon- en
| |
| |
blauwe schaduw-vlekken dansten over z'n glimmenden bast voorbij In den bolderenden, rammelenden wagen - hoog op de groene wielen, met dansende zon- en schaduw-vlekken op den witten huif, als bij het paard - zaten een boeren-jongen en een meid naast elkaar. Hij, de teugels slap in de hand, liet z'n beest maar loopen, schertste luid tegen de glundere meid, die haar lallenden lach deed schallen door het bosch.
Het hortend wagen-gerammel en de doffe klappen der paardehoeven in het zand gingen voorbij, verstierven in de verte; de kinderen en 't witte konijntje dommelden weer in.
Wat later kwam een oude vrouw tusschen de boomen aangestrompeld; over het zachte mos was haar naderen niet te hooren, maar 't konijntje bemerkte haar dadelijk. Het opende z'n verschrikte oogjes, spitste de ooren, werkte zich onder Jaap's hoofdje uit, en trokje z'n lijfje saâm, gereed tot een vluchtenden sprong. Jaap en Janneke zagen op, gewekt door 't woelen van 't diertje, en groetten de oude: ‘Goeien dag, meuë.’
't Verrimpelde gelaat van 't bestje, onder de witte muts, lachte goedig door den openen, tandeloozen mond; ze stond, krom, leunend op 'r krukje, 't konijn te bekijken. Enkele kleine gouden zon-oogjes trilden op haar zwarte jakje, valen doek en de donker-blauwe schort.
‘Wal, Janneke,’ vroeg ze vriendelijk met 'r versleten stem, ‘is dà k'nien van joe?’
‘Neên-ik,’ haastte zich Janneke, ‘dà's van Jaep.... Dat'ait 'm van groatevaeder g'ad.’
Herinnerd nu aan 't krijgen en het bezit van 't kleine witte konijntje - dat kalm zich meer gestrekt had en voortdommelde - kwam Jaap nu ook plotseling weer de verschrikkelijke avond in de gedachten en daarmede de wanhopige wetenschap dat deze dag van spel en genot met 't witte konijntje zéker de laatste zou zijn. Hij zag naar het slapende diertje om, klaagde dofjes: ‘Moeder wil 't nie è... 'm Mot vort; vaeder zal 'm slachte.... Moeder zait, 'm vreêt te veê!’
‘Kom, kom,’ troostte het oudje, ‘zoa arg zal 't nie zien... kiek ae moêr maer 's lief an....’
Ze bukte zich verder over 't witte konijntje heen, bekeek het met aandacht en onderzoekend. Haar boeren-instinct begon te werken bij het zien van een zóó mooi, veelbelovend beestje. Ze strekte er de magere, bruine hand naar uit, streelde de zachte witte huid met de handpalm, die was als verschrompeld leer; het beest schrok bij die aanraking op, trok z'n pooten saâm, opende wijd zijn oogjes; maar dadelijk ook, bij 't kalmeerend gebrom van 't oudje, strekte het zich behaaglijk uit, rustte opnieuw.
‘'Nen mooien k'nien, 'nen eêl mooien k'nien,’ mompelde de oude zacht en tevreden voor zich heen, genoeglijk hoofd-knikkend; ze betastte 't konijn voorzichtig, deskundig. ‘'t Zal 'nen schoanen vetten bout zien mit 't naejaer!’
Maar nu stoof Jaap weer op; hij sprong overeind, zag de verbaasde oude met groote, angstige oogen aan.
‘Neê, neê... 'k wil nie è dat 'm geslacht wordt... 'k wil nie è dat 'm doad gaet... Moeder....’ - En in groote beroering viel hij op z'n knietjes in het mos, sloeg het lijf voorover op den grond; lag, z'n handjes voor de oogen, hevig te snikken zoo, zoo hevig als den vorigen avond.
Janneke, die nu ook weer de aanstaande scheiding in verschrikkelijken ernst bedacht - de wreede scheiding van 't kleine witte konijntje, waarvan ze nu ook al was gaan houden - Janneke trok het gezichtje tot huilen; ze liet 'r traantjes vrij stroomen over de wangen; maar 't was toch vooral òm het verdriet van haar broertje.
't Konijntje was van die uitbarsting opgeschrikt; 't zat, met z'n onnoozele snoetje omhoog, recht op z'n achterpooten, de voorpootjes hingen slapjes neer; het wapperde z'n lange ooren in de hoogte, staarde, als verwonderd, het drietal rond.
't Oudje wist niet wat te beginnen met de twee kinderen en hun luide smart. Ze keek verlegen rond of niet iemand kwam, die hulp kon geven; maar 't bosch was eenzaam gansch; toen stootte ze Jaapje aan met 'r stokje.
‘Kom, joeng, je mot 'r noe nie om gae griene! Vaeder zal 't bêest nie slachte, 'oar;
| |
| |
wees maer nie bange. Je meugt 'r soâme altied mee spele, 'oar; 't is 'nen schoanen witten k'nien!’
Janneke had al opgehouden te huilen; ze veegde ruw met den rugkant van 'r handjes de natte oogjes af en de traan-gestriemde wangen.
‘Kom Janneke,’ zei haar de oude vrouw, ‘'t is tied veur oe om naer' uus te gae.’ - En tot Jaapje, die, ophoudend te snikken, bedroefd voor zich op den grond keek: ‘Jaepje, kom, geef oe zusje 'nen 'andje en gae mit 'r naer 'uus; 't is meer as tied.’
Gedwee stonden de kinderen op; Jaap nam Janneke's handje weer in 't zijne, riep het konijn, dat vlug opsprong en zich schudde als een natte hond.
‘Dag meuë,’ groetten ze dof, en gingen het bosch uit, hand-in-hand, loom-loopend, somber starend voor zich op den grond; Janneke hield een tip van 'r boezelaar in den mond om 'r leed te verbijten. In rappe sprongen wipte het kleine witte konijntje mee, dartelend om hen heen.
De oude keek hen even na, gesteund op 'r stokje. Toen strompelde ze weer moeizaam verder het bosch in, vaag denkend over het verdriet der kinderen, de booze moeder, en het vette boutje.
Jaap, Janneke en het witte konijntje gingen naar huis, door de brandende koren-landen, verblind door het flikkerende zonnelicht.
Stil zette Jaap het diertje weer in 't leege kippenhok, terwijl Janneke wat afval gaf, dat bij den mesthoop lag.
| |
III.
Als elken dag ging Jaap ook nu het middag-eten brengen aan vader, Janneke aan grootvader. Met de, in een doek geknoopte, kom in de hand, ging ieder zijns weegs, de heete korenlanden in en het trillende licht.
't Was 't schaftuur.
Overal lagen de mannen en de enkele vrouwen lui gestrekt in de smalle schaduw van een droge sloot of van de saâm-gezette schoven, die haast geen schaduw gàven. Ze lieten de uitgegloeide, lauw-bezweete lijven uitwasemen; ze kropen zoo vèr mogelijk in de gouden legertenten; de harde stoppels staken in rug en beenen, de pet diende als hoofdkussen; de armen lagen slap neer langs de lijven, ontspannen, moe. Rondom stegen ijle rook-kringeltjes traag in de heete lucht, want de meesten rookten met genot het kleine steenen pijpje, de lippen smakkend onder de toegeknepene, brandende oogen, die niet dan gouden grond en flitsend licht hadden zien flikkeren en de hitte voelen zengen. Sommigen spraken zacht onder elkaar, in enkele woorden, gemelijk, rust-begeerig; maar meest werd er gezwegen, zaagde de ademhaling alleen zwaar en regelmatig, smakten de lippen om de steenen pijpjes.
Kinderen, en enkele vrouwen kwamen het middagmaal brengen; zoekend gingen ze langs de schaduw-zijde der schoven. En op de velden zette men zich langzamerhand tot eten. Zacht rikketikten de lepels tegen de aarden kommen; ieder nam z'n maaltje tusschen de knieën, werkte het warme eten met weinig smaak naar binnen; elk was te lamgewerkt en gaar-gekookt om er van te kunnen genieten.
De zon, hoog aan den hemel, brandde sissend voort boven het gloeiende goudland.
Jaap, in 't gaan, bedacht hoe het zou eindigen met z'n nieuwe vreugde: z'n witte konijntje. Hij had het diertje niet durven meenemen nu, omdat-ie bang was dat moeder er dan weer aan zou worden herinnerd en opnieuw haar woede zou uitbarsten. Want ze stond de kinderen in 't deurgat na te kijken, vierkant en brutaal, de handen op de heupen, en riep hen nog na: ‘Allà, vortmaeke... 't is al laete!’
Moeder had het witte konijntje niet meer gezien, er ook niet meer over gesproken. Zou ze 't vergeten zijn? - Dàt was een kleine blijheid voor Jaapje, een troost en een hoop: Misschien zou moeder het kleine witte konijntje wel vergeten als hij het goed hield verborgen in 't leege kippenhok, 't alleen meenam, ongemerkt, op z'n spelende zwerftochten langs de velden en door het bosch; stiekum zou hij het eten geven, wat afval en wat hij stil besparen kon van zijn eigen maal en wat-ie plukken kon buiten. Janneke en vader en grootvader zou hij nemen in 't
| |
| |
geheim, hun zijn plan vertellen, vader zoo dadelijk, Janneke straks. Zoo zòu het kunnen... misschien....
De jonge Berends lag geheel alleen in een schoven-tent, moe en geslagen, maar meer nog bedroefd en koppig. Z'n pijpje klemde hij tusschen de tanden; 't was uitgegaan. Want hij dacht alleen maar aan 't helsche leven dat hij èn de kinderen, èn de oude man, hadden met dat vervloekte wijf, dat-ie nooit, nooit had moeten zien.... Hij wond zich stil op, zeggend zich-zelf dat-ie zich altijd veel te veel had laten houden onder den duim door dat felle wijf; dat hìj toch de baas moest zijn en dat-ie het voortaan wìlde zijn ook.
Jaapje's smart deed hem voortdurend pijn; moest het kind die eenige vreugde dadelijk weer gaan verliezen - ook al om dat wijf? 't Zou niet, verdomd, 't zou niet gebeuren! Nu zou hij de baas eens wezen, volhouden, niet bang zijn, volhouden....
Ja, Jaap kwam daar loom, met bedrukt gezicht, het veld op, zag met droeve oogen rond om hem te zoeken, die ver van de andere mannen alleen te mokken lag. - Vader riep hem, mat-noemend z'n naam. Langzaam kwam Jaap over de scherpe stoppels heen naar de goudene schoven-tent, groette niet, zette de kom, in den doek, neer naast den jongen boer, die nu was gaan zitten. De jongen bleef staan, staarde voor zich uit, bedroefd nog, ondanks z'n kleine hoop, dat het misschien zóó zou kunnen gaan, hij zijn witte konijntje zou kunnen behouden. Hij dacht er over hoe hij 't vader het duidelijkst in-eens kon zeggen.
Vader zweeg ook; wat verlegen stroopte hij de klevende mouwen van z'n nat-doorzweete blauwe buis op, veegde zich met den rooden zakdoek de lauwe droppels van de harige, kantig-gespierde armen; hij knoopte den doek los, nam de kom tusschen de knieën; laffe etens-wadem steeg hem in 't rood-gegloeide gelaat.
Opziende naar Jaap, door dien walm heen, vroeg-ie toen: ‘Waer is oe k'nien?’
‘In 't kippekot. Van mèrrege binne-we d'r mee naer 't bosch geweest....’
Hij zocht een gelegenheid om z'n plan mee te deelen. Vader vroeg verder: ‘Is-t-'m noe al mak, loopt 'm nie van oe vort?’
Jaap zag nu wéér het dolle spelen met het dartele en komische witte konijntje in den zachten blader-schemer; verheugd riep hij: ‘O jae, jae... 'm is glad mak, 'm komt d'rek as w'm roepe.... En 't is zôa-'nen lolligen beest; 'm spriengt maer rond je en dan kiekt 'm je zôa hek an; 'k aie mit mien kop boven op 'm legge slaepe... 'm vindt alles goed!’
De jonge boer glimlachte blij; die vreugd van 't kind deed hem z'n droefheid en koppigheid vergeten.
‘'Oe ai-je 'nem genoemd? J'ait 'm toch zeker 'nen naem gegêe?’ Hij vroeg het opgewekt, terwijl hij langzaam begon te eten.
Jaap stond in de zon; de hitte was ondraaglijk geworden en het licht deed roode en groene ballen dansen voor z'n oogen. Hij kroop naast vader tusschen de schoven, in 't kleine plekje blauwe schaduw.
‘Truus!’ zei hij trotsch.
‘'t Is 'nen rammelaer,’ lachte vader oolijk.
Dat begreep de jongen niet, maar hij zweeg. Vader at met kleine, on-grage hapjes. 't Mokken begon hem weer te verbitteren.
Het heete licht suizelde rondom boven de velden.
Eindelijk, na een wachtend zwijgen, besloot Jaapje z'n plan te vertellen.
‘Vaeder, 'k aie zoa gedocht... moeder wil è dat 't k'nien vort gaet....’
‘'t K'nien blieft!’ zei vader dof, maar beslist, zonder op te zien.
't Kind was verslagen. 't Keek den boer met verbaasde, opheldering-vragende oogen aan. Had hem de uitbarsting, het wil-toonen van vader, den vorigen avond, met angst, maar meer nog met groote verwondering vervuld; wat moest hij nu denken, nu vader blééf zeggen, nu nog, tegen hèm, dat 't witte konijntje zou blijven? - Als moeder niet het bestaan van 't kleine diertje vergat, stond het, meende hij, vast dat het heen zou gaan.... Hij was weer gansch bedroefd, bleef zwijgen. Vader, die de kom had leeg-gegeten, ook.
Jaap knoopte den doek weer dicht, stond op, zei dof een ‘Dag vaeder!’ - Hij ging het veld weer af en langzaam-omdwalend naar huis om de leege kom terug te brengen.
| |
| |
Janneke had aan 't witte konijntje niet meer gedacht. Zacht-zingend voor zich heen, blijgemoed, zocht ze grootvader op. Hij lag, met een anderen ouden werker, z'n pijpje te rooken onder een klein struikje, dat groeide op den kant van een droge sloot. De andere sprak kalmpjes, genoeglijk tusschen zware rookhalen door, van 't verre verleden, den lang-geledenen tijd dat ze nog jong waren en óók al door de zwiepende zonnezweep werden geranseld tegen den blakenden goud-grond.
Maar de oude Berends was niet heelemaal met z'n gedachten bij die herinneringen; de zorg over 't kleine witte konijntje, z'n meêlijden met 't kind dat stond teleurgesteld te worden, z'n tergende zelf-verwijt over z'n stòmme doen, dat alles martelde hem den ganschen dag, méér nog dan de wreede pijniging van het zonne-land.
Misschien, dacht-ie somber, heeft 't wijf haar zin nu al gedaan en is het witte konijntje nu weg....
Janneke ziende, werd hij nog angstiger. Haar zou hij vragen, en het dan zéker weten, het vreeselijke....
‘'Oe gaet 't mit 't k'nien?’ - In groote vrees zag-ie op naar 't kind, dat blij terugzei: ‘O, 't k'nien zit in 't kippekot,’ en ze vertelde hem vlug haar heele vreugde van dien voormiddag, met 't witte konijntje in 't bosch.
Haar vroolijkheid vermocht niet den oude gerust te stellen. Hij bleef doorpiekeren over 't groote verdriet dat Jaapje, en het droeve lot dat het witte konijntje, zìjn geschenk wachtte. - Langzaam, met tegenzin, at hij z'n kommetje leeg. Naast hem lepelde de andere oude z'n middagmaaltje naar binnen; de vrouw, die het hem had gebracht, zat bij een ander, praatzamer groepje te wachten.
Janneke, weg-gescholen, gehurkt in de korte schaduw, vertelde voort, wreed-blij, over 't kleine witte konijntje....
Ze zong weer vroolijk voor zichzelve heen, toen ze door de heete velden naar huis terug-huppelde.
Langzamerhand zette zich ook weer het zomer-leven in beweging. Een zuchten ging door de hitte-trillingen: de slag der zeisen, die opnieuw, rond de meezwaaiende lijven, scheerden door de vallende halmen. Achter de maaiers-rij breidde zich het goudene legerkamp altijd meer uit....
Opnieuw lieten de uitgegloeide lichamen zich martelen door de moordende middag-zon, die zoo làng nu al stond te bliksem-lichten in den wit-metalen hemel. Er scheen wel nooit een einde te zullen komen aan dezen verschrikkelijken zonne-dag! - Opnieuw ging het lauwe zweet in straaltjes stroomen langs de warme leden, trekkend door de kleeren heen; ging het venijnige lichtpriemen scherp door de versufte, suizelende koppen; brandde de hitte-stralende aarde in de verblinde oogen.
's Avonds, moe en afgewerkt, half-vermoord door dien eindeloozen werkdag, zeiden vader en grootvader niet meer dan hoog noodig was, bedrukt. De vrouw ook bleef koppig zwijgen, zei alleen, bits, het aller-noodigste, tegen 'r man heelemaal niets. De kinderen voelden die drukking, die loodzwaar hing in de kleine bedompte avond-kamer, waar de staan-lamp haar koud licht naar alle kanten helder uitscheen.
Ieder dacht aan 't witte konijntje, wist dat ook de anderen daaraan dachten.
De boerin wist heel goed dat Berends dezen keer eens niet toe wilde geven, dat hij door alles heen zijn wil zou doordrijven; ze voelde zich machteloos daar tegenover, was toch in zooverre bang voor zijn nietsontziende woede, dat zij niet stilletjes het witte konijntje durfde weg te doen. Ze vreesde dat Berends deze maal werkelijk zijn zin zou krijgen, peinsde op een middel om hem tòch te overwinnen, maar vond er geen.
De jonge boer bleef aldoor maar vasthouden aan z'n onwrikbaar besluit: 't konijntje mòest en zòu blijven! Grootvader, onrustig, schuldbewust, verlangde vèr weg te zijn, vreezend een weder-oplaaiing van hartstochten.
| |
IV.
Zoo bleef het den ganschen zomer.
Jaap en Janneke haalden 's morgens het witte konijntje uit het leege kippenhok en gingen er mee spelen, hadden dan dolle pret.
Een oude poes, die altijd loerend door de
| |
| |
velden sloop en nergens scheen thuis te hooren, had vriendschap gesloten met het konijntje. Op een wandeling met Jaap en Janneke kwamen ze elkaar tegen; op eenigen afstand bleven ze elkaar stil zitten bekijken; de kat, met heldere loer-oogjes, streelde zich de grijze huid met den langen staart; 't konijntje wapperde z'n lange ooren boven z'n domme snuitje, terwijl de roode oogjes in opperste verbazing het andere dier beschouwden. Dat duurde zoo een poosje.
Jaap en Janneke stonden er belangstellend naar te kijken. De heete zon scheen, over den gekromden katterug heen, vlak in 't snuitje van 't konijntje; het knipperde z'n bleeke oogleden. En op eens, met een zijsprong, ging het in dollen ren, in lange, vlugge sprongen, het gloeiende stoppelveld in, de zon tegemoet. Maar dadelijk ook zette de kat het ijlings na.
Janneke stiet een bang gilletje uit, vreezende voor het leven van het dierbare witte konijntje; maar Jaap, kordaat, nam een grooten drogen aard-kluit op en wierp hem de poes tegen den kop. 't Beest vluchtte tusschen de koren-schoven. 't Konijntje was ook verdwenen; maar toen de kinderen het riepen met een hoog en schel: ‘Truu-truu-truu!’ kwam het in een wijden boog en in vollen vaart aangesprongen. Amechtig bleef het voor Jaapje's voeten zitten.
Sedert kwamen zij elken dag de kat tegen, die wel op hen scheen te wachten. Eerst nam 't dier, de kinderen ziende, de vlucht en zagen zij het dien dag niet meer terug. Maar eindelijk bleef het schuw zitten, angstig Jaap in 't oog houdende, en naderde voorzichtig het witte konijntje, dat wel wat benauwd opkeek naar de kinderen, maar toch niet op de vlucht sloeg. Zoo sloten ze vriendschap samen, de oude grijze kat en 't jonge witte konijntje. De kat zat 's morgens altijd reeds voor 't leege kippenhok, scheen er 's nachts te slapen wel, en geregeld ging zij mee op de wandeling naar 't bosch.
De dieren maakten jacht op elkaar, lagen dan, moe en hijgend, kalm te rusten wat, naast elkaar; ze buitelden samen over het mos; 't konijntje plaagde vaak de poes, die dan den oolijkert een tik gaf op den neus. Truus droop dan af, ging alleen op z'n achterpooten zitten treuren, veegde zich met de nat-gelikte voorpootjes troostend over den snuit.
De kinderen speelden dartel mee met de twee komische, rappe dieren; ze deden het bosch klinken van hun roepen en lachen en hun vroolijk gesnap. Het waren heerlijke dagen!
En ze zorgden wèl dat moeder het bestaan van 't kleine witte konijntje niet meer bemerkte. Ze gaarden samen zooveel van hun eten als ze maar missen konden, want 't beest had een onverzadelijken honger; Jaap ging vaak alleen er op uit om in een grooten zak groente te stelen voor 't diertje en etensafval te zoeken op de mesthoopen in de buurt, of gras te snijden van de bermen der wegen.
Thuis bleef het wèl-gewetene bestaan van 't witte konijntje lood-zwaar drukken; het bleef een koppige haat tusschen vader en moeder, een onrustige angst bij grootvader, een groot verdriet voor Jaap en Janneke. Er werd niet meer gesproken dan noodig was; met moeder bijna heelemaal niet meer. Ze werd mager en nog hoekiger dan te voren; een bijtende woede schemerde altijd in haar donkere oogen; ze vrat zich op, dat zagen allen.
Vader, stil, bleef somber mokken, koppig vasthoudend aan z'n besluit; maar toch drukte hem die toestand thuis, die hem z'n moed, z'n levenslust langzaam ontnam, alleen z'n smartende koppigheid deed voortwoekeren, dag en nacht, en groeien tot een afgrijselijke obsessie in z'n loome hoofd; het heete land vermoordde hem nu meer, dan het ooit een voorgaanden zomer had gedaan.
| |
V.
In 't najaar kwam er verandering. Moeder had gemerkt hoe de kinderen van hun eten verdonkeremaanden voor 't witte konijntje, dat ze heel goed in 't leege kippenhok te leven wist; ze hoorde ook van Jaapje's strooptochten. Toen moest het uit zijn. Ze zou èn het een èn het ander verbieden!
's Avonds, toen allen weer in het doodend- | |
| |
drukkende zwijgen zaten bijeen, voer ze opeens bits uit, met flikkerende haat-oogen.
‘Verdikke, guus... julder stele van m'n ete... veur je verdomde k'nien; maer 't zal nie gebeure.... 't zal nie gebeure... 'oare julder dà?... En Jaep steelt de groente bie de boeren... verdomme... 't mot uut zien, verstae-je... lammelienge....’ Ze wond zich op, huilde, sloeg met de armen om zich heen. Grootvader en vader zagen haar verbaasd, de kinderen verschrikt en angstig aan.
‘Bin-ik noe nog nie genog gepest mit dà lamme beest?... Je vaeder wil 'm nie wagge doe... ie verdomt 't, om mien te koeieneere.... Maer julder zulle dan toch nie stiekum m'n ete stele... plaege... plaege, dà-je binne!...’
Ze kreet het scherp uit, buiten zich-zelve, heet-huilende, heftig gesticuleerende, benauwd.
Toen, plotseling, ijlde ze met een wilden snik de deur uit en op 'r sloffen naar buiten, de donkere landen in.
't Werd dood-stil in de kamer; alleen de lamp siste haar heldere gele licht tot in de verste hoeken. Allen waren onbeweeglijk blijven zitten; grootvader, de oogen groot, den mond dom-open, hing voorover in z'n leunstoel, staarde naar de deur, die met een smak achter de vrouw was dicht-geklapt. De jonge boer zag somber, angstwekkend naar de kinderen, die verlegen, verschrikt, huilend half, achter de tafel stijf-recht zaten.
De ellende over 't kleine witte konijntje was in den jongen Berends al maar hooger gestegen in die weken-en-weken van koppig gemok. 't Was hem geworden tot een afgrijselijke mishandeling van z'n bestaan; hij stond er 's morgens vroeg mee op, moe en loom al dadelijk; hij werkte ermee op 't mistige najaarsland; hij kwam er, dood-op, mee thuis 's avonds; ging er mee naar bed - een gruwel náást z'n verwenschte wijf zich te weten -; 's nachts deed 't hem woelen en wentelen onder de dekens, steunend als een zieke; 't vergalde z'n slaap... 't Vermoordde hem langzaam, zooals het de jonge vrouw vermoordde, zooals de angst en het bijtende zelf-verwijt den ouden man vermoordden....
Maar de koppigheid bleef bij den jongen boer het grootst toch: 't witte konijntje zòu blijven! Maar nìet zouden de kinderen het zuur-verdiende eten brengen aan 't gulzige beest, dat groeide en dik werd in 't leege kippenhok; nìet ook zouden ze bij de boeren in de buurt de groente stelen of het gras van de verpachte weg-bermen, tot het eindelijk uit moest komen en hij, Berends, er de ellende van zou dragen, bij àl 't andere.
Hij verbood het hun kort, heesch, met ingehouden woede: ‘Dà zulle julder, verdomme, nie meer doe, verstae-je?... Dà mot uut zien!’
Even loerde hij hen aan met z'n brandende blauwe oogen, keek dan somber, mokkend in het lampe-licht.
De vrouw kwam terug, zacht-huilend nog, gebroken.
Er werd niets meer gezegd; de gespannen stilte drukte zwaar op alles neer.
Men ging naar bed. De jonge boer draaide de lamp uit.
Voor Jaapje werd het nu moeilijk. Niet voor Janneke; want die was langzamerhand in het witte konijntje een lastpost gaan zien, dien grootvader maar nooit had moeten meebrengen; vooral na dien laatsten ellendigen avond, toen moeder zoo hevig had aangegaan, was 't kind het dier gaan haten, verwenschte ze het; ze trok er zich niets meer van aan: eten kon ze het nu niet meer geven, nu èn moeder èn vader het zoo streng hadden verboden; 't konijntje en z'n lot lieten haar verder koud.
Moeder bleef scherp toezien dat er geen eten meer gesmokkeld werd; 't was Jaap volstrekt ondoenlijk, en ook met z'n strooptochten durfde hij niet voortgaan, want hij wist zeker dat het vader òf moeder ter oore zou komen.
't Witte konijntje, in 't leege kippenhok, leed honger; 't zou zéker dood-hongeren zoo. Achter het ijzergaas zat het stomme dier langzaam te sterven, klein, in-elkaar gerold. Z'n licht-roode oogjes zagen Jaap - zoo vaak hij radeloos en bedroefd vóór 't hok zat te turen, peinzend op een middel om 't konijn niet dood te laten hongeren - zagen Jaap triest en smeekend aan, zacht-ver-
| |
| |
wijtend oók leek het wel; boven z'n onnoozele kopje stond het éene oor recht-overeind, terwijl het andere slap neerhing, als was het een zakdoek, dien 't beest had nat-geschreid.
Toen vond Jaap eindelijk een oplossing. Op het lapje land rond het huisje groeide nu de kool; achter het kippenhok lagen de frisch-paarsche rechthoekjes, die moeder van uit de kamer niet kon zien. Hij waagde het, 't witte konijntje uit het leege kippenhok te laten; gulzig sprong het de kool in en vrat schrokkend, uitgehongerd, heel wat jonge bladen af; z'n snuitje ging, mummelend rusteloos, rusteloos, langs de sappige planten.
Zoo ging het voortaan elken dag een keer of wat; het witte konijntje kwam weer bij, werd weer dartel. Jaap, verheugd, zat altijd bij 't leege kippenhok te wachten tot 't diertje genoeg zou hebben; maar zoodra hij moeder hoorde aan den anderen kant van 't huisje, riep hij fluisterend, gejaagd en doodsbang: ‘Truu-Truu-Truu!’ - en dan liet het konijntje ook dadelijk de malsche kool in den steek en kwam op Jaap toegesprongen, z'n éene, steile, oor als een vredes-vlaggetje wapperend boven de paarsche planten. 't Werd dan vlug in 't leege kippenhok geduwd, 't deurtje dicht; en op de teenen sloop Jaap, in naangst nog, het huisje om, ging fluitend het land in, als wist hij van den prins geen kwaad.
Een tijd-lang ging dat goed. Doch de boerin scheen wat in de gaten te krijgen; ze ging naar de kool zien, zag de meeste planten kaal gevreten tot op de stronken. En dadelijk, met woede, maar toch ook wel met een helsche blijdschap, begreep ze dat het konijn dat had gedaan, dat Jaap het dier stiekum van de kool liet vreten.
Ze zei nog niets; maar 's avonds liet ze 't den jongen boer zien: ze wees hem zwijgend al de afgevreten stronken, zei eindelijk koeltjes: ‘Dat 'ait 't k'nien gedae!’
Berends was woedend. Met den herfst gingen de verdiensten hard achteruit; de winter stond voor de deur; groote zorgen begonnen hem weer te kwellen, als alle jaren: hoe dien vervloekten tijd, dien winter, nu weer door te komen? - Z'n mooi lapje groente was hem een troost bij die pijnende muizenissen, die hem niet loslieten. En nu was bijna al z'n kool bedorven, afgevreten door het ellendige witte konijntje.
‘Verdomme... m'n schoâne koâl, allemael opgevrete deur dà verrèkte k'nien....’
Tranen schoten in z'n oogen, van woede en van verdriet over z'n mooie, nu verloren, kool.
‘Nou mòt 'm vort... en zàl 'm vort!... Verdomme, verdomme... dà nou óók nog... Merge nog gaet 'm vort!... 't Krèng, 't krèng!...’
Nu was het hem toch te veel geworden. Z'n koppigheid was nu gebroken; àl het verdriet, dat hem, door het kleine witte konijntje, zoo lang had gedrukt en gemarteld, kwam nu boven, deed hem z'n vaste besluit verwenschen en overboord gooien. Nu stond het vast, dat het dier wegging, zoo gauw mogelijk! Nu het z'n mooie kool opvrat, z'n hoop voor den zorgvollen, naderenden winter, nu was het uit.
De jonge boerin zegevierde; ze had het ook altijd wel gedacht. Nog nooit had ze het opgegeven, nog nooit een nederlaag geleden, tegenover wie ook in huis, ook 'r man niet. - 't Had nu erg lang geduurd, véél moeite gekost en véél verdriet.
Dat was nu alles vergeten, nu ze den heftigen strijd gewonnen had; met een tergend glimlachje zag ze den woedenden, vloekenden boer kalm aan, met een bijtenden spot in haar scherpe zwarte oogen.
Ze had het altijd wel gedacht!
Den volgenden morgen vertelde vader het aan Jaap, kort, boos nog: ‘Vandaeg neem ik oe k'nien mee om 'm te verkôope... 'm Vreet al de kool op. Dà mot uut zien... Eerst gêe je 'nem je-n-aige broad en ete; noe ai-je 'nem al de koal laeten opvrete... 't Is uut, verstae-je; 'k neem 'm mee...’
De boerin, achter de tafel, glimlachte trotsch, bespotte vader en grootvader met haar blikken.
De oude man was opgeschrokken, keek z'n zoon onsteld aan, nog niet goed begrijpend; maar hij viel weer terug in z'n suffe dommeling, beredeneerde vaagjes dat hij het ook altijd wel had gevreesd, dat het komen moèst, omdat het wijf het had gewild.
Janneke zag met verschrikte oogjes op naar
| |
| |
vader, toen naar Jaap: ze voelde iets van medelijden met 't broertje, dat z'n kleine witte konijntje ging verliezen; éven maar. Want onverschillig tuurde ze weer naar buiten, waar de herfstnevels wolkten en sliertten over het sombere, wijde land, neergedrukt door een glad-grijze, triestige lucht, die met regen dreigde.
In hevige ontroering was Jaap, met een schok, opgevlogen.
‘Nee, vaeder... nee... m'n mooie k'nien!... Neem 'm nie mee...’ In lichaam-schokkend snikken viel hij met z'n gezichtje op de tafel neer, riep wild dat vader hem het witte konijntje toch moest laten houden....
Moeder, het voorhoofd fronsend, ontstemd over dat geweld, zei bits: ‘Houd-oe muul dicht, schreeuwleel'k; bìn-je hek, mot-je nou griene om 'n k'nien?’ - En toen hij bleef snikken en smeeken om z'n konijntje, gaf ze hem een kletsenden klap in 't gezicht, gebood nijdig: ‘Houd-oe bek noe, verdomme....’
De boer liet zich door Jaapje's verdriet niet van zijn stuk brengen; maar 't kalmeerde hem toch. - ‘'t Mòt... 't mòt...’ herhaalde hij maar, overtuigend, in zich-zelf. Hij liet eerst het kind wat uitschreien; toen begon hij hem kalm uit te leggen dat het ònmogelijk anders kòn: de winter kwam, was - Jaap wist het maar àl te goed - een nare, schrale tijd. Een mee-etend stuk speelgoed was nu krankzinnigheid; de kool kon niet worden gemist; 't beest had er te veel al van gevreten - maar vader zou daarover maar niet boos meer zijn - 't gìng immers niet; Jaap zag het zelf toch ook héél goed in?...
Jaapje luisterde. En begreep. Hij snikte niet meer, huilde alleen maar zacht door, knikte, toegevend, van ja, van ja....
En toen vader het hem allemaal kalm, met nadruk en met versterkende herhalingen heel duidelijk had gemaakt, sloeg Jaap z'n heetgeschreide oogen op, zei zacht met tranenstem: ‘Dan mot 'm maer vort.’
Terwijl Jaap, nog altijd stil huilend, in de kamer bleef zitten, bedroefd maar berustend, haalde vader het kleine witte konijntje, dat nu - in 't najaar - tot een malschen bout was gegroeid, uit 't leege kippenhok, deed het weer in den grauwen zak en nam het op z'n rug mee; hij wist er wel een kooper voor, die 't goed zou betalen; en 't geld was in dezen armoe-zwangeren tijd hàrd noodig. 't Speet hem voor Jaap en, ook wel, voor den ouden man, die gemeend had goed te doen. Maar 't kòn niet anders.
In 't deurgat stond het jonge wijf hem na te kijken, toen hij met z'n vrachtje op den rug het land introk; recht en hoekig, de handen op de heupen, bleef ze er lang staan. Er was een helsche glans van vreugde in de zwarte oogen en een fijne, zelf-bewuste glimlach om den smallen mond.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd