Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 12

Momenten.
Door G. de Graaf.

I.
Dagmeisje.

Met hoog opgetrokken schouders staat zij tegen de deur aangedrongen. Een rood, wollen doekje dekt haar hals en schoudertjes.

De koude oostenwind komt telkens met wilde rukken langs de stoepen geslagen en omwaait haar tenger kinderfiguurtje, dat slechts door luttele kleertjes onder een versleten katoentje gedekt is.

Koukleumend staat zij daar al een poos, af en toe rukt ze even aan de schelknop. Ze heeft maar één gedachte: ‘Doe dan toch open! 't is hier zoo bitter koud!...’

Ze staat en wacht, besluiteloos telkens of ze alwéér schellen zou. Ze tuurt zich suf tegen het stukje matglas in de deur, of er ook een schijn van licht komt in de gang daarachter, eerste teeken dat 't volk òp is.

Over de gracht komt de wintermorgen, die nog bijna nacht is van grauwe schemering. Ginds ver, boven de huizen aan het einde, daagt het. Karmijnroode lichtvlokken kleuren de grauwe wolkstrepen, die verwaaid aan den einder hangen.

Het doffe, donkere grachtwater spiegelt die lichtplekken in zijn windbewogen schommeling.

De wind giert langs gevels en stoepen en blaast ijzige koude voort tusschen de gesloten huizenrijen, waar achter gordijnen oranje lichtvakken valsch kleuren in 't schemerende daglicht. Koude wind heerscht boven de gracht, verlatenheid langs de gesloten gevels.

... ‘Doe dan toch open! 't is hier zoo bitter koud!

... Nu zal zij nog ééns schellen, hard en lang.

Dan tuurt ze weer, of 't komen zal, het langverwachte licht daarbinnen.

Als versuft, willoos staat het van kou bevangen kind nu, gedwee en gelaten afwachtend in doffe berusting.

Dan komt het licht, dan komen de slof-

[p. 133]

stappen eindelijk, het slot wordt omgedraaid, de grendels verschuiven.

Zij ontwaakt uit haar verdooving, en een oogenblik is het veilige ‘binnen’ in de dompig warme gang een weldaad voor 't verkleumde kind....

Een oogenblik - want dadelijk breekt haar geluk.

‘Goeien morgen, juffrouw!’

‘Dag! Sjeezes, meid! wat sta je te lui'en, we hooren je wel, hoor! veeg je voeten!’

II.
Loopmeisje.

Den geheelen dag is zij op de been geweest.

Toen 't nog zomer was, mocht zij ook mee werken, peuterwerkjes allemaal, - maar ze zat toch lekker op 't atelier, en ze leerde er toch iets. Bedeesd zat ze dan zonder te spreken, snel kleurend als haar wat gevraagd werd. Ze keek ook zoo hoog op tegen die groote werksters, die zoo wonderknap waren en zooveel geld verdienden.

Nu begint November, alle klanten willen gelijk geholpen om in den komenden winter te kunnen pronken in heur nieuwe, warme kleedij.

Zij komt pas thuis van de eene bestelling, of de andere staat alweer klaar voor 't magere, bleeke meisje, dat gewillig en trouw haar plichtjes doet, loopend den ganschen dag bijna.

Zwaar hangt een vochtige mist, waaruit het bij tusschenpoozen motregent, over de donkere straten der stad. Vroeg waren de lantaarns al aangestoken, haar licht glanst dof en droefgeestig door den mist. Dichtbij omstralen dofroode kringen van lichtnevel de straatlichten, verderàf is 't of de grijze, ondoorzichtige lucht den glans geheel uitdooft, steeds doffer en rooder lichtwakken staan van afstand tot afstand boven de lange, rechte straat. Kleine glansjes stuiten òp van de kletsnatte en bemodderde keien, waar de donkere straat door een gasvlam even verlicht wordt.

Het bleeke loopmeisje, dat den geheelen dag al voortgejaagd werd over die natte straten, door den in-vochtigen en in-kouden Novemberdag, wordt moede, ze voelt haar zwakke beenen steeds moeilijker voort-willen. 't Is of haar doorweekte schoenen steeds zwaarder worden, steeds zwaarder weegt de doos, die zij meezeult aan haar zwakke armen. Telkens neemt ze over van links naar rechts, van rechts naar links, telkens weer spoediger weigert haar arm den last te torschen, hoe ver zij ook overbuigt het teere lijfje, in 't kletsnatte manteltje gehuld.

En de weg is nog lang, het einde hopeloos verborgen in grijzen mist met dof oranje lichtwakken der lantaarns.

Zij voelt een wanhopigen lust opkomen om wèg te kruipen in een donkere, droge portiek, om te ontvluchten het gure buiten en den last van het voort-moeten....

Wat zou 't helpen? Voort maar! heel aan 't einde van den weg, aan 't einde van den dag wenkt nog 't hoopvol uitzicht van nachtrust, die troost van dood-op te kunnen slapen den slaap der vermoeiden.

Een ledige sleeperswagen rijdt haar rakelings voorbij. Diep ingedoken in zijn jaskraag zit de voerman op de bok, 't paard stapt moe met hardklinkend hoefgepats bij iederen stap.

Bang opkijkend naar den voerman, zet het loopmeisje de zware doos achter op den wagen. Eerst loopt ze ernaast; dan - stouter geworden door 't onopgemerkt blijven en den lust om mee te kunnen rijden, al was 't maar even, - klimt ze vlug, katachtig vlug, achter op den wagen, waar ze schokkend zit met de zwaar afhangende beenen in weldadige ontspanning. - Tot de sleeper erg in zijn ongenood vrachtje krijgt, en haar dreigend niet een handgreep naar de zweep verjaagt:

Allo! d'r àf, tuig!...

Hoe gauw zij weer staat op de natte steenen met in haar handen de zware doos, - ze weet 't zelf niet. Een oogenblik lacht

[p. 134]

ze, het flitst helder door haar moede hoofdje: Toch lekker gereden eventjes!

Dan sleept ze weer haar moede leden voort langs den langen weg, die recht-vooruit ligt met dofroode lichtwakken, die droef uitschreien in den vochtigen, grijzen mist.

III.
Nachtboot.

Aan gindschen oever schijnen nog de laatste zwakke lichten van het dorp, waar de nachtboot geschut heeft.

Weer was daar als iederen nacht dat oogenblik van luidroepend gepraat over 't weertje en 't nieuws tusschen den brugwachter, den nachtwacht en hun oude bekenden onder de bemanning.

Nu volgt de boot haar nachtelijken weg over het donkere riviertje met regelmatig gestamp en gesis der machine, terwijl het water in twee lange, wegdeinende golven opwielt aan den achtersteven.

't Is een gure, donkere herfstnacht. De wind giert met wilde rukken over het watervlak en doet den man aan 't wiel zich diep verschuilen in den dikken duffel, zijn trouwen verwarmer op de nachtelijke vaart.

Spiedend laat de stuurman zijn oogen waken over het watervlak, overal herkennend de vaste teekenen en lichten, waarnaar hij zijn koers regelt.

Opeens klinkt een gil, krijschend over 't rustige water, dan vlak bij den wal een plons, als van een zwaar lichaam dat in 't water viel. Opschrikkend tuurt de stuurman in die richting, ineens begrijpend, dat daar een ongeluk gebeurt.

‘Achteruit!’ klinkt zijn stem heftig in de spreekbuis en schalt door de machinekamer. De machinist kijkt den stoker verwonderd aan, gehoorzaamt onmiddellijk aan 't gegeven bevel.

‘Wat krijgen we nou? Kijk eens gauw boven!’

In een paar stappen is de stoker aan dek. Vier oogen turen naar den donkeren oever. Een oogenblik wordt gelicht, zwaaien lantarens langs boord, maar geen drenkeling is te bespeuren onder de overhangende takken en tusschen het riet aan den wallekant.

Geen mensch is te zien op den donkeren straatweg langs 't riviertje.

Het water is in heftige beweging door 't razend opzwalpen voor de schroef. Sidderende lichtdeiningen dansen over 't zwarte water, breken in het oeverriet.

Niets wordt ontdekt.

‘Vooruit maar!’ schalt het in de spreekbuis. Breede watermassa's worden opgesmeten door de schroef. De machine stampt, de boot keert log draaiend naar 't midden der rivier, en een oogenblik later volgt de nachtboot weer haar weg, met regelmatig gestamp en gesis der machine, terwijl twee lange wegdeinende golven steeds opwielen aan den achtersteven.

Toch was er een mensch verdronken!

IV.
Suf.

Suffe grootvader zit bij het raam en staart naar buiten. Achter de frissche kleuren van helroode geraniums in het donkere groen, ziet hij zonder bewustzijn het vroolijke morgenzonlicht en spelende kinderen buiten in 't vroege daglicht.

Dat stemt hem blij.

Kindsche grootvader weet niet meer wat hij ziet, weet niet meer wat hij hoort. Hij hoort niet de heftige woorden, die zijn kinderen wisselen, harde woorden die gezegd worden om elkaar pijn te doen en te kwetsen.

Grootvader is te veel in huis voor de jonge huisvrouw. Scherper wordt de twist, steeds hooger gaat de leelijke stem der vrouw, tot ze den ouden man aanwijst, en hard krijscht haar geluid:

[p. 135]

‘Hij er uit, of ik!’

Suffe grootvader kijkt haar aan. Hij weet niet, wat zij zegt - en wendt dan weer het oude hoofd, om naar buiten te staren.

Wezenloos turen die oude, doffe oogen, en hij glimlacht; vergenoegd plooit zich het rimpelige gelaat om de kleuren, 't zonlicht en spelende kinderen.

V.
Straathond.

Bij een boompje aan den grachtkant ligt een omvergeworpen vuilnisbak. Asch en allerlei rommel is eruit gevallen over de straatsteenen, kleuren van papiersnippers springen op uit het straatgrauw. Een vieze poedel, met modder in de lange, zwarte haren, staat er midden tusschen. Hij houdt een been tusschen zijn voorpooten en knaagt daaraan met scherpe, witte tanden. De oogen schitteren tusschen het lange haar, gulzig beweegt hij schokkend den viezen kop.

Als een voorbijganger nadert, laat hij geen oogenblik het been los, hij blijft knagen met hongerige rukken.

De straathond gromt even, om bang te maken wie hem zijn vondst zou willen ontnemen.

En toch wijkt het beest schuw opzij met zijn achterlijf - alsof het een schop verwacht....

Tot de schop komt, want een voddenraper eischt het been op.