Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 12

‘Melk en bloed’ porcelein.
Door Ph. Zilcken.

In 1881 publiceerde Edmond de Goncourt in Le Figaro een artikel over Japansche kunst. Dit opstel was de aanleiding waardoor ik in dat jaar met hem in kennis kwam.

Deze hartstochtelijke en fijnproevende verzamelaar van alles wat mooi is heeft in zijn Maison d'un artiste verklaard dat de fraaiste, de meest individueele Japansche kunst, dagteekent van het begin van de vorige eeuw en o.a. schreef hij mij in '81: ‘sauf les laques, les Kakemonos, et des Kakemonos que nous n'avons pas en Europe, et enfin la porcelaine appelée ancien Japon, pour moi tout le reste est de la copie de l'art Chinois, et l'art japonais, la nature vue par un oeil japonais ne commence qu' à Ho-kou-sai.’ (1^e helft 19e eeuw.)

Gedurende vele jaren was het mij steeds een onvergelijkelijk genot af en toe eenige uren door te brengen in de zoo epicuristische woning van dezen schrijver te Auteuil, en daar volop te bewonderen en te genieten in de hoogste mate, van die tallooze, eenig-fraaie voorwerpen, die de groote artiest met zoo veel passie had bijeen gebracht gedurende geheel zijn leven.

Misschien heeft nog nooit een zóó uitgelezene, zóó fraaie verzameling bestaan, want in de eerste plaats had Edmond de Goncourt een uiterst fijnen, geraffineerden smaak, iets wat zelfs bij verzamelaars niet altijd voorkomt!

Zoo had hij, naast zijn prenten, teekeningen, lakwerken, enz., enz., een bijzonder fraai overzicht van Chineesch en Japansch porcelein; van de zeldzaamste glazuren en ornementaties van alle groene, rose en andere families; van zwaar geëmailleerde of met zachte reliefornementen versierde, tot de teerste ‘eierschaal’-soorten, die een onvergelijkelijken rijkdom van kleuren en harmonische ornementatie aanboden.

[p. 106]

[p. 107]

Eens kwam ter sprake dat vrij zeldzame wit-rood-en-goud porcelein, dat te onzent den schilderachtigen naam heeft gekregen van ‘melk en bloed’ en het verwonderde mij, dat hier geen fraaie specimina aanwezig waren van dit genre oud-Japansch.

In Holland zijn er nog wel enkele daarvan te ontdekken, zooals het mij is gebleken; maar in 't buitenland schijnt dit soort weinig voor te komen, of uitsluitend in minder bekende collecties vast te zitten.

Iemand die jarenlang in Japan vertoefde, en veel kennis heeft van fraai porcelein, beschreef mij op wat ondeugende, maar toch wel raak-leuke manier, de eigenschappen welke dit kenschetsen; hij zeide nl. dat de materie uitwendig, de oppervlakte, de ‘pâte’, dezelfde qualiteiten moet vertoonen als de huid van een mooie vrouw: en evenals deze is melk-en-bloed porcelein éénig gaaf, zuiver, smetteloos en voor het gevoel, zacht-streelend.

De ornementatie er van is verschillend, maar één trek blijft altijd boven drijven; op een groote witte oppervlakte zijn slechts enkele, luchtige motieven aangebracht, in vermiljoen-achtig roode, en fijne, gouden lijnen.

Soms zijn het pioenen en andere bloemonderwerpen, of ook wel figuur-sujetten, geheel van Chineesche opvatting; maar de allerfraaìsten zijn zuiver gestyleerd.

Twee der hierbijgaande illustraties toonen dit; in beide is een bloem-ornement (chrysanth of magnolia) geheel in stijl gebracht en omgewerkt, en in deze beide is dit ornement van zeer zuiveren, vasten stijl, en uiterst smaakvol berekend om het vlak te vullen en te orneeren.

Zijn deze stukken oud-Chineesch of oud-Japansch? Het is mij nog niet mogelijk geweest dit uit te maken.

Een buitenlander, die lang in Peking heeft gewoond, gaf mij onlangs eene verklaring die nog meer duister werpt op dit uitmuntend soort porcelein: hij zeide mij nl. dat in vorige eeuwen, van uit Japan in China vazen en pullen besteld werden, van de allermooiste witte pâte, die daarna in Japan beschilderd zijn geworden, zooals de traditie het meêbracht, vooral bij de pottenbakkers, in Chineeschen stijl.

Of deze fraaie stukken dus in China of Japan geheel zijn uitgevoerd is onzeker voor ons westerlingen. Wellicht zal eenig kundig Chineesch of Japansch verzamelaar er meer van weten.

Maar evenals ik onlangs zeide van sommig Moorsch koperwerk, de herkomst doet weinig tot het schoone van iets af, en dit laatste is alleen van belang voor hen, die iets bekijken en niet bestudeeren van een archeologisch standpunt.

Dat dit soort porcelein eenige populariteit heeft gehad in ons land bewijst de naam die er in 't hollandsch aan gegeven is. Toch ziet men het bijna nergens meer. De traditie, de sleur, heeft jaren lang aan verschillende soorten, zuiver, hard, zeker niet onverdienstelijk, wit en blauw Chineesch een voorkeur

[p. 108]

gegeven boven het gepolychromeerde. Zijn de meesten dezer laatste stukken naar het buitenland gegaan, zooals zoo veel, dat hier vroeger te vinden was, als b.v. Fransche en Engelsche achttiende eeuwsche prenten, antieke meubelen en scheepsladingen van het mooiste oud-Delftsch...?

Een feit is 't, dat volmaakte voorwerpen van ‘melk en bloed’, als de twee vazen, die ook van vorm ongemeen zuiver zijn, zooals men uit de reproductie zien kan, uiterst zeldzaam zijn.

Ik raadpleegde den directeur van het Nederlandsch Museum dezer dagen nog daaromtrent, en hij antwoordde mij dat in dat museum slechts enkele stukken van dit soort aanwezig zijn, waaronder een fraai trekpotje, maar dat er verder niets bizonders in dit genre te zien was.

Ook schijnen in Nederland in particuliere verzamelingen, voor zoover ik het te weten kon komen, hoogst zelden belangrijke, buitengewone specimina's van ‘melk en bloed’ voor te komen.

Ik wil deze korte aanteekeningen eindigen met een citaat uit de Maison d'un artiste van de Goncourt, dat als hoofd is geplaatst boven den Catalogus van zijn verkooping, deel Arts de l'Extrême Orient: ‘La porcelaine de la Chine! cette porcelaine supérieure à toutes les porcelaines de la terre! Cette porcelaine qui a fait depuis des siècles et sur tout le globe, des passionnés plus fous que dans toutes les autres branches de la curiosité! cette porcelaine dont les Chinois attribuaient la parfaite réussite à un Esprit du fourneau protégeant la cuisson des céramistes qu'il affectionnait! cette porcelaine translucide comparée au jade! cette porcelaine bleue, selon l'expression d'un poète “bleue comme le ciel, mince comme du papier, brillante comme un miroir!” cette porcelaine blanche de Chou, dont un autre poète, Tou-chao-ling, dit que l'éclat surpasse celui de la neige, et dont il vante la sonorité plaintive! (en waarbij ik gaarne zou voegen, “cette porcelaine blanche rouge et or, à la pâte exquisement fine, au coloris chaud et gai, au décor élégant, d'une incomparable distinction!”) - ce produit d'un art industriel chanté par la poésie de l'extrême orient, ainsi qu'on chante chez nous un beau paysage, un morceau de création divine! enfin cette matière terreuse façonneé par des mains d'homme en un objet de lumière, de doux coloris dans un luisant de pierre précieuse.’