Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 11

Een incident.
Door Frans Hulleman.

Ze kwam in de keuken. ‘D'r is hier weer wat aangebrand, Fietje!’ mopperde ze tegen de meid, die bedrijvig bezig was, hard 'n tinnen deksel op 'n emmer ketste, en niet op-keek of om. ‘Hè, dat ik 'r nou altijd, áltijd zelf bij moet zijn! - en ze hoofdschudde - Natuurlijk de soep.’

De meid keek even onthutst, verontschuldigde. ‘As die lamme briefbesteller niet net was gekomme, had 't niet gebeurd. Net in die tijd, dat ik effe de briefe anpakte. Toen ik boven kwam, rook 'k 't.’

‘Nou ja, natúúrlijk, dat begrijp ik wel... Maar 't is onplezierig, erreg onplezierig! Je weet, dat meneer voor aangebrande soep bedankt.’ Toen ging ze de keuken uit en de kamer binnen, waar de tafel al was gedekt. De pendule sloeg zes slagen. Nu wachtte ze hem elk oogenblik. Ze ging zitten, wachtend, de handen losjes in haar schoot. Als 't maar weêr niet nèt-zoo is als gisteren, zuchtte ze, dat-i bijna geen woord spreekt en al-door maar dènkt en nóg r's denkt en zoo vreemd doet. Ze voelde nu al het pijnlijk-knellende van dat straks-eten-zonder-'n-woord, ze zag al weêr zijn haar-ontwijkende-oogen, die donker stonden onder 't diep-gerimpelde-voorhoofd-vel, ze hoorde al weêr z'n doffe, somber-op-haar-aan-bonsende verwijt-stem, over 'n kleinigheid, die op haar in-priemde, maar die zij zwijgend door-stond. En dan dacht-hij, dat door haar voortdurend zwijgen, ze ongevoelig was voor wat-hij zei, dat zijn woorden, maar gingen langs haar heen, zonder te raken, zonder te kwetsen.... En dan z'n uit-breken soms in brute woede, of min-achtende onverschilligheid, wreed en star! Dat hij dan niet wist, dat hij dan niet kon begrijpen of kon vermoeden, dat haar zwijgend-lijdend-verdragen alleen, alléén maar voort-kwam uit haar overgroote liefde voor hem, voor wat ze eens zoo brandend had verlangd en gehoopt en gedroomd, één te zijn met zijn wezen in denken en doen, één met zijn hopen en verwachtingen, die hij haar steeds zeggen zou. Wat had ze die man toch lief; lief, met al z'n onverschilligheid tegenover haar, die hoe langer hoe grooter werd, met al z'n trots, - bleef haar liefde zoo groot en heilig in haar staan, beheerschend heel haar wezen, besturend gansch haar doen. Ze wist wel dat veel-van-buiten-af op hem kon in-werken, dat 'n geslaagde speculatie hem die kalme gelaatsrust kon geven, die hij vroeger, veel vroeger al-tijd had gehad, ze wist wel dat hij daardoor dan 's avonds nog wel eens thuis-bleef in kalm tevreden kijken naar de dingen rond hem heen, tot haar sprekend in die glijdende geleidelijkheid van woorden tot zinnen, van zinnen-tot-geheel, waardoor ze zich zoo voelen kon, goed-en-vredig-in zich-zelve, zonder verlangen naar meer. Ze wist wel....

Het dicht-dreunen van de buiten-deur deed haar op schrikken, toen draaien hooger de nu volle en wijd-uit-licht-schijnende lamp. Ze hoorde z'n stappen eerst vaag en flauw uit de verte, naderen, naderen dof en vast, toen zwaar en zeker van nabij. Ze hoorde z'n regelmatig schuifelen en schuren op de vloermat, één, twee, drie, vier maal, z'n jasgefrommel en geritsel.... Toen kwam hij neus-

[p. 569]

snuitend binnen, van onder z'n zakdoekzeggend, met 'n knikje naar haar toe, ‘bonsoir.’

Ze knikte terug, heel-even, vroeg toen naar 'm op-ziend, wil je nog wat gebruike....?

Hij schudde van ‘neen,’ laten we maar gaan eten, want ik moet zoo weêr weg, sprak hij, mat, krachtloos, zonder-warmte. Z'n oogen bekeken 't handschrift van de brieven, die hij voor zich vond, toen hij zat. Met z'n zakmes, dat hij in 'n diep'en zwaren zucht te voorschijn haalde, opende hij de enveloppen, las vluchtig de brieven, borg die toen weg in z'n binnen-zak.

De soep is wat án-gebrand, wil je ze probeere, vroeg zij.

Dank-je-wèl, antwoordde hij, z'n uit-geplooid servet punt-duwend in z'n op-staande boord, even-kijkend in de vlam der lamp, toen in den spiegel, recht-voor-zich-uit.

Ze kwam zitten, vlak tegenover hem, waardoor hij nu z'n blik af-brak, spelend-wippend met z'n mes en er naar kijkend.

Ik heb 't vleesch vast gesneeën, begon ze, hem het breede vleesch-bord reikend, waar-op de sappig-rooye schijven vleesch bloederig dorstten.

Ze zag nu hoe hij met de vork er-in prikte, ze neer-vleide op z'n wit-wachtend-bord, nog eens en nog eens, toen z'n mes om-vatte en de schijven bloederig vleesch tot vierkante blokjes sneê. Toen zag ze op tot hem-zelf en in-eens door-sneed 't haar brein, dat-i leed had, dat dat zich zichtbaar groefde in zijn pijnlijk-strak-gelaat. Nog nooit had ze 't zóo gezien. Ze kon niet ophouden met naar hem te zien, terwijl hij zich z'n groente gaf en zij zich-zelve werktuigelijk van vleesch voor-zag. Nog nooit had 't zich, leek 't haar, in z'n gelaat, zoo diep gegrift als nú. Nog nooit had ze zijn lippen, meende ze zoo ontzachlijk. droef zien trekken, als vandaag. En even was 't haar of ook z'n oogen vochtig glansden.... Toen was 't of haar alle moed ont-zonk, of alle kracht-van-zelf beheersching haar werd ontrukt, zeer hevig en zij 't uitbersten zou in schokkend gesnik. Och, als hij 't haar maar zei, wat zou zij dan z'n hulp, z'n troost, z'n steun graag wezen, wat zou zij hem dan sussen met woorden uit haar hart. Als hij sprak, over wat hij nu verborg voor haar, wat zou zij dan haar kracht eens toonen, haar kracht om op te wekken, haar macht om op te beuren, die popelde in haar. Ze moest zich dwingen-met-geweld het niet uit te barsten en hem te smeeken. haar toch te zeggen van z'n stil, diep, ziels-verdriet. Ze moest 't onderdrukken in haar dat telkens en telkens zich heftig op-richtend verlangen om hem te troosten in onafgebroken reien woorden, die zij zoo graag voor hem had uitgebeefd. Och als hij maar spreken wilde, wat zou 't dan veel beter zijn. Want juist dat, dat zitten in 't witte licht, dat zoo goed kon zijn, daaronder de tafel met z'n witglansend en op-blinkend gerei en om je heen de comfort van 't interieur en toch dat donkere, dat aanpakbare, dat als donkere donder-wolken boven je hoofd, door dat diepe, zwarte, zware zwijgen, van dien donkeren man, dien zij zoo liefhad, reden-loos. En 't was haar nu of zij zich voelde trillen en beven, of haar bloed óp-steeg, haar wangen door-rood bekoortsten, onstuimig óp-gudste tot haar slapen, dat de âren zwollen en zouden bersten, 't was haar of zij niet meer zát op haar stoel en lééfde in 'n kamer, maar néêr-plofte, néêr-dompte al dieper en dieper in 'n eindeloos Niet. O God, o God wat is dat, hard-sprak 't in haar boven-hoofd, wat is dat, wat gebeurt 'r met me? wor ik gek of bewusteloos? En ze stond op, betastte haar voorhoofd, waarachter 't klopte, dreunde, hamerde, bónsde, en waggelde naar de deur, omknelde de kruk krampachtig, trok die wild naar zich toe, sloeg de deur in 't slot achter zich dicht en stond in den gang, de wrongen van haar handen voor 't voorhoofd, niets meer voelend van de tastbare dingen, als was zij 'n steen die door 't donkere luchtruim pijlend ijlde. Toen plofte ze néêr met 'n doffen smak.

Zóo werd ze gevonden, bewusteloos. Men tilde haar op, voorzichtig en stil. Zwijgend brachten ze haar naar de slaapkamer, als vervoerden ze 'n doode. Toen tilde hij haar te bed. Ze sliep, schijnbaar-zeer-kalm, mat en bleek, de oogen toe. Hij gaf de meid 'n wenk van hem-te-volgen en sprak-zacht, maar kort-bevelend van naar 'n dokter gaan, direct Dr. de Metz, dicht-bij.

Toen trad hij de slaap-kamer weêr binnen,

[p. 570]

waar zij stil beweeg-loos lag lang-uit. De schemer-staan-lamp verlichtte flauw de kamer en bescheen bevend-zwak haar mat en bleek gelaat, dat heen-lag naar 't licht. Hij verzette toen de lamp vlak-bij, keek fronzend-onderzoekend op haar neer, raakte even aan haar wang, omrondend haar pols in zijn hand en dacht na. Ze bleef roerloos, ademhalend met korte schokjes, snel-achter-elkaâr. Hij wachtte; liet los haar pols, keek op z'n horloge en ging toen langzaam, zonder-geluid de kamer uit, de andere binnen, waar hij haastig verder at en wachtte.

De meid kwam terug brokte zenuw-achtig dat de dokter was, niet-thuis, net-uitgegaan, maar wel gauw wer-om zou zijn, dat ze 't hem zeggen zouën, as-i thuis-kwam. Mij knikte, trok toen z'n jas aan, zette z'n hoed op en sloop behoedzaam nog even de kamer in, voor hij ging. Ze sliep. Nog-even keek hij op haar neer, om-vatte de lamp, liet die wijd-uit-lichten op haar gelaat dat niet bewoog en lag uitdrukking-loos. Hij zette 't licht weer weg en sloop terug.

Toen ontwaakte ze. Haar oogen sperden zich groot-open en staarden, zonder-te-zien, de week-beschenen ruimte in. Zoo bleef ze roerloos liggen, zonder gedachte, zonder meer. Langzaam trachtte ze haar hand te tillen..., maar liet die slap, veerkrachtloos te-rugvallen, naast zich néêr. Haar gezicht wendde ze af van 't licht, met 'n stille hoofd-omkeer. Ze zag en voelde niets, alleen drong als uit-de-verte, het één-toon-ge-tik-tak, tik-tak tik-tak van de hang-klok tot haar binnen. Dat bracht haar tot bezinnen en óp-richten in-eens, steunend op haar vlakke handen, kijkend vreemd de kamer, om-en-om. Toen door-drong haar dat ze lag op-bed, in haar kamer en dat ze zag de lamp, die brandde. 'n Algeheele rust kwam in en om haar; als uit 'n ver en vreemd verleden leek haar het leven-zelf. En 't was haar of zij in die seconden van vreugden-smarten-en verlangenlooze ‘tusschen zijn en niet-zijn zweefde’. Dat duurde slechts seconden. Want plots steeg uit de diepste diepten van haar gemoed al hooger en hooger en bonkte tegen haar op en sidderde door haar heen: Het Leven. Zacht zakte ze weer achterover. Ze zag nu alles scherp en onderscheiden-lijk: de kamer-binnen, waar ze 't laatst was geweest waar ze zich had voelenworden duizelig en vreemd, haar opstaan en gaan úit de kamer, in den gang, haar staan met opgestoken handen, waar alles om haar heen verschoof, en wegzonk... meer wist ze niet.

Haar zien verbleekte en wolkte weg. Gedachteloos lag ze. Moê. Maar de vragende gedachten pakten in haar hoofd zich samen en vielen neer. Hoe kwam zij hier? Lag zij hier al lang? Had híj haar hier gebracht? Was-i thuis? Ze wist 't niet. O ja, hij moest weer naar kantoor, hoorde ze zich hard-op zeggen. En ze vond haar eigen-geluid zoo vreemd, zóo vreemd, dat ze schrók, zich opbeurde, om zoo te trachten haar-zelve te zien. Maar de spiegel hing heel daar, dus moest ze uit-bed. Zou ze? Gíng dat? Ze probeerde en 't verwonderde haar dat ze zoo gemakkelijk uit-bed stapte en daar in-eens midden-in-de-kamer stond, geklééd. O maar ik ben ook niet ziék, redeneerde ze, probeerend te loopen, doch wankelde, greep zich stevigklemmend aan 'n stoel, waarop zij zitten ging, starend voor zich uit, als in bepeinzing.

Wat is 't alles vreemd zei ze zacht voor zich-zelf zoo heen, beurend op haar hoofd en turend naar omhoog, wat licht en leêg in m'n hoofd. En met haar vingertoppen klopte ze boven haar slapen en schrok: zoo hól. Ze hief zich op, ging naar den spiegel, waarvoor zij staan bleef, ziende nu haar wit gelaat, waarin haar oogen stonden groot-open en wijd. God, wat zie ik 'r vreemd uit, zuchtte ze droef-smartelijk en 'n vlijmend-scherpe angst doorsneed haar wild en wreed, waardoor haar hoofd als-knakte achterover, 'n angst, die als 'n loerend, naderend monster-dier haar tegengrijnsde met uitgespalkte kaken, een angst die haar als 'n dreigende afgrond van diepedonkerte door-huiverde en door-rilde en haar deed terugdeinzen voor haar eigen gelaat, de heet-schreinende angst van gek-te-worden, van geslagen te worden met krankzinnigheid. O God! dát niet, schokte ze in jammerende klanken biddend naar omhoog, met saamgevouwen handen plattend op haar hoofd: O God, dát niet.

Amsterdam, April 1901.