Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 10

[p. 467]

Buitenlandsch overzicht.

De tijd is voorbij dat twee volkeren elkaar jaren lang beoorloogden omdat er een vrouw geroofd was, of omdat het eene volk zijn God diende op een wijze die het andere niet beviel. Opwellingen van zulk een idealisme komen sporadisch nog wel voor, en leiden dan tot een opzienbarend telegram, of tot een vredesconferentie of iets van dien aard, wat echter niet belet dat bijvoorbeeld de Tsaar, blindelings geleid door het idée fixe dat het heil van zijn rijk vereischt, alles over één kam te scheren, en wel over een Russische kam, de rechten van een zijner staten eenvoudig op zij zet, omdat hij daar de macht toe heeft; en evenmin dat Keizer Wilhelm, na zijn telegram aan President Kruger, een geheime overeenkomst met Engeland sluit, en 't laat gebeuren dat een volk van zijn eigen stam door datzelfde Engeland onder 't juk wordt gebracht en half uitgemoord.... Het is nu eenmaal zoo, dat ethische overwegingen de kwestie van oorlog of vrede niet meer beheerschen. De lezer begrijpt dat ik hem niet wil meesleepen in beschouwingen over 't min of meer betreurenswaardige van dien gewijzigden toestand, een toestand waarbij vooral in aanmerking komen: de geldkwestie, de economische kwestie, en de moderne legerinrichting; het lag echter voor de hand, er met een enkel woord aan te herinneren, nu wij zien hoe de Tsaar en het Russische rijk grievend beleedigd zijn door de wandaden der Chineesche regeering, en Rusland toch dadelijk bereid is, 't weer over te stappen en alles te vergeven en te vergeten (behalve eventueele voordeelen die het ervan trekken kan); nu wij de Duitsche regeering voor de tweede of derde maal sedert een paar jaren zien samengaan met de Engelschen, op wie toch de groote meerderheid van de Duitschers op dit oogenblik niet weinig gebeten is.

De overeenkomst, den 16^en October tusschen Duitschland en Engeland gesloten ten aanzien van de gedragslijn in China, bevat twee hoofdpunten: 1^o. dat de ‘open deur’ op handelsgebied in de Chineesche havens gehandhaafd zal worden, voor zooveel de contracteerende partijen invloed daarop kunnen uitoefenen; 2^o. dat Duitschland en Engeland zich verbinden, bij deze gelegenheid niet in troebel water te visschen, niet naar vergrooting van grondgebied te streven; zij zullen er integendeel naar trachten, het Chineesche grondgebied ongeschonden te bewaren. Mocht echter een derde partij zich ten koste van China verrijken, dàn zullen Duitschland en Engeland nog eens samen overleggen, om te zien hoe hun belangen 't best te verdedigen zijn.

Dat is wat de Temps fijntjes noemde: ‘désintéressement conditionnel’. Maar waarom ook niet? De zoogenaamde groote politiek staat in zedelijk opzicht nu eenmaal erbarmelijk laag: het is niet meer de politiek van personen, die tenminste geïnspireerd kúnnen worden door edelmoedige gevoelens, maar de politiek van de massa's, van zekere stroomingen of groepen die voor een tijd

[p. 468]

de bovenhand hebben, en die den ruwen, onmeedoogenden strijd voeren om het bestaan - ‘voorwaardelijke onbaatzuchtigheid’ - dat is toch al 't meeste dat men verwachten kan. Onbaatzuchtigheid, zonder meer, zou 't doodvonnis zijn van de groote mogendheid die ze wilde betrachten.

Dat Duitschland en Engeland tegenover China zelfs voorwaardelijk onbaatzuchtig kunnen zijn - wel te verstaan, ten aanzien van uitbreiding van grondgebied - ligt slechts aan het feit dat hun belangen thans bij zulk een belangeloosheid 't meeste worden gebaat.

Rusland daarentegen heeft gezag noodig over veel meer grondgebied, op zijn Oost-Siberische grens. En daarom heeft het Mantsjoerije ingepalmd.

En andere staten, zooals Amerika, hebben er 't meeste belang bij, zich zoo spoedig mogelijk aan het Chineesche imbroglio te onttrekken. Dat heeft Amerika dan ook gedaan.

En zoo zijn de Engelsch-Duitsche overeenkomst, en de verklaring der Russische regeering ten aanzien van Mantsjoerije, en de terugroeping der Amerikaansche strijdmacht, de natuurlijke en onvermijdelijke uitvloeisels van de eenig mogelijke politiek die de Westersche mogendheden tegenover China konden volgen: die van hun eigen belang; een politiek die lijnrecht in strijd is met het vermaarde Europeesche concert.

Aangezien nu zelfs regeeringen onder elkaar - of althans tegenover hun publiek - zich eenigszins schamen, die materialistische drijfveeren in al hun naaktheid te laten zien, was het Europeesche concert toch wel ergens goed voor. Daargelaten nog, dat vooral de Duitsche Keizer degelijke redenen had om boos te zijn over den moord op zijn gezant, wilden ook de andere mogendheden gaarne hun prestige ophouden tegenover de Chineezen, en tegenover hun eigen onderdanen den schijn bewaren, dat zij niet met zich lieten spotten, dat niets hun te veel zou zijn als het er op aan kwam, tegenover barbaren hun heiligste rechten te handhaven. Vandaar achtereenvolgens de nota van Delcassé, de nota van v. Bülow en de tweede nota van Delcassé, alle betrekking hebbende op de voldoening van de gekrenkte eer der mogendheden. Dàt was inderdaad het eenige belang dat alle regeeringen gemeen hadden. Maar hoe weinig gewicht het in de schaal legde, bleek wel hieruit, dat zelfs geen volkomen overeenstemming verkregen kon worden ten aanzien van het water-en-melk-voorstel van minister Delcassé, om te eischen dat de schuldige Chineezen gestraft zouden worden, maar... er niet op te staan dat de mogendheden die straffen vaststellen, en op de uitvoering ervan toezien. Wat zullen Toean, Joe-siën en die andere schurken gegrinnikt hebben, toen zij dit vernamen, en tevens dat Li-hoeng-tsjang en Tsjing alvast hun intrek genomen hadden in het Tsoeng-li-jamen te Peking, en daar bezoek ontvangen van de gezanten, dezelfde gezanten die twee maanden geleden de Keizerlijk Chineesche shrapnels zagen barsten boven hun hoofd, in de onschendbare legaties!

Words, words!... Alleen de gezanten en enkele anderen die de gruwelen van het beleg der legaties ondervonden hadden, gingen heftig te keer. Maar de regeeringen dachten al aan heel andere dingen - 't was immers te Peking: einde goed, al goed?

[p. 469]

Behalve door president MacKinley, die als candidaat bij de aanstaande presidentsverkiezing doodsbang is voor de kans dat de imperialistische plank van zijn platform bezwijken zal onder de Chineesche crisis, en op eens de Amerikaansche troepen uit China terug riep, met een overhaasting die misschien strookte met de belangen van zijn candidatuur, maar zeker niet met de eer van zijn land - behalve MacKinley trachtten allen nog den schijn te bewaren. De sterkste tegenstelling met het Amerikaansche sans-gêne, in dat opzicht, vormt het vertoon waarmede de Duitsche Keizer zijn veldmaarschalk over den Oceaan gezonden heeft; Waldersee, wiens standaard nu waait boven het winterpaleis te Peking. Toen de algemeene opperbevelhebber er was, moest toch ook wat gedaan worden, en zoo rukten de verbondenen in verschillende afdeelingen naar Pao-ting-foe, een belangrijke stad aan den spoorweg die van Peking naar het zuiden loopt. In die richting, of ongeveer, was ook het Hof gevlucht, en de Keizerin-Regentes kon te Si-ngan het naderen der expeditie opvatten als een waarschuwing, dat zij zelfs in Sjen-si niet veilig was, indien de westerlingen maar wilden; zij zal echter wel begrepen hebben, dat het in de eerste plaats te doen was om den spoorweg zelf. En waarlijk, toen de Engelschen en de Duitschers Pao-ting naderden, bleken die stad en de spoorweg al bezet te zijn door de Fransche voorhoede. Beati possedentes! 't Moet voor de nieuwe bondgenooten een onaangename verrassing geweest zijn, nadat reeds de Peking - Takoe lijn feitelijk in handen van de Russen gevallen was, te bemerken dat hun tegenstanders hen ook vóór geweest waren op den voornaamsten verkeersweg naar het Jangtse-dal, op welk gebied de Engelsch-Duitsche overeenkomst toch hoofdzakelijk betrekking heeft. En de Duitschers hadden nog al voor bullebak gespeeld tegenover de Belgen, die bij den aanleg van dien Peking - Hankou-spoorweg vooral betrokken zijn, maar geen deel mochten nemen aan de krijgsverrichtingen der groote mogendheden.

Met de Engelsch-Duitsche overeenkomst heeft, om zoo te zeggen, graaf Bülow zijn entrée en matière gedaan als Duitsch Rijkskanselier. Dat hij prins Hohenlohe zou opvolgen, was reeds lang waarschijnlijk; Bülow staat hoog in aanzien bij keizer Wilhelm, wiens wil hij, naar men zegt, meer uitvoert dan leidt. Tot dusver is overigens de man nog niet gevonden, die den Duitschen Keizer op den achtergrond kan dringen, ook Hohenlohe was zoo'n man niet. En prins Hohenlohe is al tachtig. Nu de Rijksdag welhaast de regeering ter verantwoording zal roepen over China, en de handelsverdragen en een nieuwe groote kanaalwet behandeld moeten worden, is het begrijpelijk dat de Keizer de verdediging van zijn politiek liefst aan jeugdiger krachten toevertrouwt. In een Duitsche illustratie kon men de portretten van Hohenlohe en Bülow zien, naast elkaar, de een als een uitgeteerd, gebogen, gebroken oud mannetje, de andere met vurigen oogopslag en blakende van gezondheid - ze leken wel een reclame voor Pink-pillen. Maar men behoeft toch ook niet verder te zoeken dan het verschil in leeftijd, en in deze verwisseling van personen allerminst een wijziging van Duitschland's politiek te zien.

Zeker is 't, dat de Boeren van de nieuwe Duitsche regeering niets te hopen

[p. 470]

hebben, en als president Kruger nog de moeite neemt, naar Berlijn te gaan, zal hij daar nu evengoed aan dooveman's deur kloppen als bij Hohenlohe. 't Is een zware tocht dien de oude Staatspresident met zijn inscheping op de ‘Gelderland’ begonnen is, al is er wel kans dat het eerste gedeelte van zijn reis een zegetocht zal worden, zóó druk worden er nu reeds toebereidselen gemaakt om den eerwaardigen balling met bewijzen van eerbied en sympathie te ontvangen, zoodra hij den Europeeschen grond betreedt. Zou president Kruger nog iets verwacht hebben van den uitslag der ‘khaki-verkiezing’ in Engeland? Vermoedelijk niet, tenzij hij geheel averechts ingelicht was. Het is daarmêe gegaan zooals te voorzien was: het kabinet Salisbury-Chamberlain heeft zijn meerderheid behouden; toch is de victorie voor de jingo's lang niet zoo mooi geweest als zij hoopten. Hun meerderheid is niet grooter geworden, en zelfs nog wat geslonken. Rekent men daarbij dat het verkiezingsprogram zoo onzuiver mogelijk gesteld was; dat de liberalen verdeeld waren en zonder eenige leiding van beteekenis, en dat de regeering kwistig gebruik gemaakt heeft van verkiezingspraktijken van twijfelachtig allooi, dan zou men tot het besluit komen dat ook in Engeland de oogen opengaan voor de gevaren van Chamberlain's politiek, al is ook de stemming nog niet genoeg gewijzigd om te leiden tot staatkundige veranderingen. Blijkbaar laat men zich door het vlaggengezwaai van de jingo's niet meer zoo makkelijk verblinden, en zich zelfs geen zand meer in de oogen strooien door den met veel vertoon in elkaar gezetten, en door de uitzending van den hertog van York opgesmukten Australischen statenbond.

Chamberlain zelf zal deze verkiezingscampagne geen goed gedaan hebben, dat is het algemeene gevoelen. Hij is daarbij te keer gegaan met een heftigheid, die zijn partij misschien enkele zetels meer bezorgd heeft, maar zijn kansen op het premierschap - ongetwijfeld nog altijd het toppunt der wenschen van dezen eerzuchtigen man - niet weinig geknakt moet hebben. De teekenaars van politieke spotprenten hebben hem voorgesteld als den dollen hond, die iedereen wilde bijten en niet 't minst gevaarlijk was voor zijn eigen huisgenooten. De regeeringsgezinde pers was 't er over eens, dat Joe te ver ging; liberale bladen spraken zelfs van Chamberlain's boulangistische manieren.

En wat zal 't zijn als het langzamerhand tot het Engelsche volk doordringt, hoe hoog de rekening is, die het te betalen zal hebben voor het overwicht van den Britschen invloed in Zuid-Afrika? Als het ziet dat al die berichten over het spoedig einde van den oorlog maar praatjes waren die dienst moesten doen bij de verkiezingen? Dat de oude Roberts zich evenzeer als de minste van zijn generaals geleend heeft tot het verspreiden van die leugenachtige voorstellingen? Het is al begonnen met Roberts' beruchte telegram na de bezetting van Komatiepoort: dat de Boerenmacht nog maar uit ‘enkele stroopende benden’ bestond. Men schreef toen 19 September; en nu, een maand later, kan men op de kaart den vinger niet leggen op een der beide geannexeerde republieken, of men treft den naam van een plaats waar

[p. 471]

de ‘stroopende benden’ in de laatste weken de Engelschen 't leven zuur gemaakt hebben. Om 't even wat voor naam men er aan geeft, oorlog, guerrilla of opstand - het feit blijft bestaan dat het Britsche gezag daar nog niet vaster staat dan vier maanden geleden.

Of van hun kant de Boeren nu meer kans hebben, 't eindelijk nog te winnen, dat is natuurlijk even twijfelachtig. Toch zou men verkeerd doen als men geen rekening hield met een belangrijken factor: het onvoorziene.

Ten slotte enkele woorden over twee nieuwe ministeries. In Japan heeft Markies Ito een nieuw kabinet gevormd dat, volgens sommige berichtgevers, een merkwaardig nieuwtje vertoont: leden van de oppositie hebben er zitting in. Wat wel zal moeten beteekenen dat de regeering een gedeelte der oppositie met zich verzoend heeft, tijdelijk misschien. Het is nog niet na te gaan of die wijziging van ministerie een wijziging in Japan's politiek meebrengt, maar men zegt dat de minister van buitenlandsche zaken, Kato Takaähi, oudgezant te Londen, Engelschgezind is.

En ook in Spanje nieuwe mannen, maar geen nieuwe koers. Aanleiding tot de kabinetscrisis was hier de benoeming van Weyler, van Cubaansche faam, tot kapitein-generaal van Madrid, naar 't schijnt tengevolge van een domheid van Silvela, die zijn minister van oorlog Linares de vrije hand liet, maar daardoor zijn ambtgenooten van zich vervreemdde. Silvela kon geen nieuw kabinet vormen, voor 't oogenblik, en generaal Azcarraga deed het. Linares is minister van oorlog gebleven. Daar echter ook Salazar minister van financiën gebieven is, kan men nog hopen dat Spanje behoed zal blijven voor een nieuwe vlaag van militarisme, en dat in dat veelbeproefde land binnenkort toch de partij zal overwinnen die vooreerst hervorming wil en bezuiniging.

20 October.

C.E.