Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 10

[p. 382]

Van de redactie.

Nederlandsch Wereldburgerschap.

De Nederlander is, noodwendig, wereldburgerlijk. Wij leggen den nadruk op ‘noodwendig’. Want er schijnt iets in onzen aard te liggen dat ons weêrhoudt het te wezen van ganscher harte. Wij hebben wat terughoudends, al gaan we nog zoo vaak onze grenzen over en menschen, die veel zijn gaan houden van een bepaald land, koesteren doorgaans eenige minachting voor andere landen, het hunne daaronder niet altijd begrepen.

Onze beschaafde landgenooten houden van vreemde tintjes, maar willen vooral niet bont internationaal wezen. Komt ge in een huisgezin met Engelsche sympathieën, dan zult ge daar zelden hooren spreken over Fransche of Duitsche kunstwerken, Fransche of Duitsche aangelegenheden. Men stelt daar belang in al wat Engelsch - en ook nog wat in al wat Nederlandsch is. Dat is nog niet een gezin met cosmopolitische neigingen.

Andere families houden weer van de Fransche beschaving. Daar heerscht een andere toon dan in het eerst bedoelde huisgezin. Men volgt eenige Fransche gebruiken na, men spreekt over Fransche boeken, Fransche kunst, Fransche nationale aangelegenheden. Voor Engeland en Duitschland heeft men niet veel belangstelling over. Dat is òòk nog niet cosmopolitisch-wezen.

Duitsche invloeden vallen zeldzamer waar te nemen. Toch zijn ze werkzaam. Wij kennen gezinnen, waar men dweept met Duitsche kunst en voor speciaal Germaansch gehouden deugden. Kom daar niet aan met hoog gestemde lofredenen op Frankrijk of Engeland. Men zou u niet met veel sympathie kunnen te woord staan.

De Nederlander is over 't algemeen tamelijk eng in zijn cosmopolitisme. Het is een wereldliefde van beperkten aard. Hij houdt er vaak een aangenomen tweede vaderland op na, dat hij idealiseert. Verder gaat hij in den regel niet. En telt men de Nederlanders bij elkander met hunne idealen, dan krijgt men een volk met zeer beperkte neigingen tot wereldburgerij, met zeer wisselende sympathieën voor den vreemde.

Buitenslands verblijvende voor korten tijd, vind de Nederlander in den regel alles tamelijk dwaas. Vreemd is voor verreweg de meesten ook ‘bespottelijk’. Luister uw landgenooten maar eens af, als ge op reis zijt. Wij hebben zelfs Duitsche boomen voor ‘bespottelijk’ hooren verklaren. Ook in Frankrijk en Engeland vindt men, zoo het niet toevallig 't geïdealiseerde land zijner sympathieën is, de meeste menschen en de meeste dingen ‘mal’. De buitenlander is ‘mal’ en ‘bespottelijk’, òf een ideaalmensch.

Algemeene sympathieën voor éénzelfde land hebben we in een menschenleeftijd niet gehad. Noch Duitschland, noch Frankrijk, noch Engeland zijn

[p. 383]

voor ons geweest, in onze dagen, wat Rusland geweest is voor de Franschen. Wèl - en dit is kenschetsend voor den modernen Nederlander - wel hebben wij tamelijk algemeene antipathieën gehad. Nog zeer kort geleden tegen Frankrijk en nu tegen Engeland. Wij redeneeren daartegen wel, maar wij gevoelen die antipathie toch sterk. Langdurig is zij niet. De fransche antipathieën zijn aan 't bedaren; de Engelsche zullen ternauwernood de eeuw uitleven.

Maar de sympathie voor de Boeren? Laat ons doen opmerken dat deze heelemaal geen uiting is van internationalisme; maar voortvloeit uit een bewustzijn van stamverwantschap en dus precies het omgekeerde mag heeten.

Wij staan tamelijk geïsoleerd en wachten in zeer labiel evenwicht op de groote stroomingen, die er van tijd tot tijd door Europa gaan, om dan beurtelings over te hellen in de richting van die stroomingen.

Het nationalisme van den Nederlander is daardoor schijnbaar slechts heel zwak. Dat het inderdaad nog wel degelijk krachtig is blijkt uit ons meegevoel voor de Boeren ook, maar is vooral gebleken bij de herleving van onze Letterkunde, die, ofschoon onder Engelschen invloed begonnen, eene krachtige Nederlandsche Wedergeboorte is gebleken. Hetzelfde geldt voor de nieuwe nationale Beeldende Kunst die, onder invloed van de Fransche Modernen geworden, zich heeft ontwikkeld tot een echt vaderlandsche, met zeer krachtig zich uitsprekend karakter. Of wij ooit zoo hoog in aanzien zullen komen als de Scandinaviërs en de Russen met onze letterkunde is voorloopig nog de vraag, als men let op de belangstelling van het buitenland; maar onze moderne schilderschool zegeviert door de geheele wereld.

Daarmede is gezegd dat ons cosmopolitisme niet gevaarlijk is voor ons volkskarakter en dat men verkeerd zou doen door ons volk op de eene of andere wijze te overreden zich nog meer te isoleeren, zich het voorrecht zelf te ontnemen van kennismaking in den wijdst mogelijken kring van vreemde geestesvoortbrengselen. Al wat onze belangstelling beperkt en onze internationale sympathieën vermindert is een ramp te achten voor ons volk; terwijl van uitbreiding onzer belangstelling en sympathie, naar boven kortelings werd aangetoond, geen gevaar te duchten is. Enkel algemeene dweeperij met één volk zou bedenkelijk kunnen worden; daarom achten wij het steunen van groote vereenigingen, ten doel hebbende het vergrooten van den invloed van één volk, te misprijzen als wèl bedenkelijk (in de bedoeling althans) voor onze nationaliteit.

Maar, gelijk volgt uit het bovenstaande, ook het omgekeerde is af te keuren.

Menschen, die het hart op de rechte plaats hebben, voor wie ons gedwongen niets-doen tijdens den roofstrijd der Engelschen in Zuid-Afrika, een voortdurende marteling is geweest en, ook na het einde der tragedie, eene voortdurende pijniging zal blijven, die menschen hebben in heilige verontwaardiging uitgeroepen: ‘laat ons, akelig klein volk, dan tenminste doen wat aan de Regeering niet gevraagd kan worden, wat geen casus belli worden kàn, wat wij nog mogen doen, zelfs met het machtige Albion tot nabuur:

[p. 384]

laat ons Engeland schade berokkenen zooveel wij kunnen; ook door Engelsche tijdschriften en boeken te boycotten.’

De verontwaardigde vaderlanders moeten zich voorbereiden op eene reeks van bittere teleurstellingen. Wij zijn er de menschen niet naar om goede producten van onze markten te bannen en het voortduren van voordeelige handelsbetrekkingen in gevaar te brengen. Er zullen maar weinig minder Engelsche artikelen worden gekocht door Nederlanders, tenzij deze mochten worden gedwongen zich elders te voorzien omdat Engeland niet genoeg meer voortbrengen kan voor zijn grooten uitvoerhandel.

Maar, zal men weinig minder machines, garens enz. enz. zelfs rijwielen, van Engeland koopen, de beweging zou kunnen veld winnen onder de bestuurders van leesgezelschappen. Die doen geen zaken in boeken en tijdschriften, die zullen eerder, om hun lezers te behagen, wat Engelsche artikelen van hun lijsten schrappen - voor eenigen tijd. Want, men denke aan de vroeger opgezegde abonnementen op Figaro, Revue des deux Mondes enz. enz. Hoe lang heeft de benadeeling van den Franschen boekhandel geduurd en hoe klein is de schade op het allerergst geweest?!

Welnu, men gaat dan wat geïllustreerde tijdschriften en wat boeken afschaffen. Wij zullen ons niet meer ergeren aan een Graphic; we zullen dus minder vaak nijdig worden op de Engelschen, onze volmaakt gerechtvaardigde boosheid op de Engelsche imperialisten zal spoediger uitslijten, precies het tegenovergestelde zal het gevolg zijn van den maatregel dan hetgeen de boycotters zich voorstellen.

Wat de Engelsche letterkunde aangaat, wie zal meenen dat wij, door ons het genot te ontzeggen werken te lezen van kunstenaars, die misschien even fel tegen de rooverspolitiek van Engeland zijn als wij, Nederlanders, den Engelschen ook maar bij benadering zooveel schade toebrengen als ons-zelf?

F.L.