Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 10

[p. 382]

Nederlandsche Verzen en Nederlandsch Proza.

Zwervers door G. van Hulzen. Valkhoff en van den Dries, Amersfoort (zonder jaartal)

Het is jammer dat de heer Van Hulzen zijn bundeltje met schetsen uit het volksleven doet voorafgaan door een letterkundig manifest, waarin hij niet heeft getoond eenvoudig en duidelijk te kunnen zeggen wat hij bedoelt, jammer vooral omdat men daardoor allicht tegen hetgeen volgt wordt ingenomen. Dat de schrijver het goed recht van den kunstenaar zonder tendenz bepleit en dat hij meent realistische schetsen uit de wereld der armen te kunnen geven zonder meteen propaganda te maken voor het socialisme kan er best meê door, ofschoon hetgeen hij zegt nu niet zoo iets buitengewoons mag heeten dat er ettelijke bladzijden druks meê moeten worden gevuld. Andere schrijvers geven ook van die studies en maken evenmin propaganda voor het socialisme, door hun werk, althans niet opzettelijk. Was de heer Van Hulzen bang voor misverstand, in een paar woorden had hij den lezer kunnen waarschuwen. Nu is hij lang en onduidelijk geweest, in die ‘Be-geleiding.’

Maar, wie door die ‘be-geleiding’ ongerust mocht zijn geworden, voelt de bedenkelijkheidsplooien uit zijn gelaat al heel spoedig wegvallen bij 't verder lezen. Wij hebben hier te doen met een beginner, die streeft naar wat heel voornaams: naar eigen manier van zien en eigen manier van uitdrukken. Hij doet zijn best om zich te stellen, nooit boven, maar altijd in het milieu van zijn modellen en die af te beelden van binnen uit. Met meer dan belangstelling, met liefde moet hij ze daarom naderen, juist hen, die zoo verbazend moeilijk te naderen zijn. Geen opgejaagd dier is even schuw als een arm mensch. Die zich paria gevoelen, vluchten niet met hun lichaam voor den ‘meneer.’ Zij staan hem te woord, want zij weten te kunnen rekenen op eenigen steun, maar zij geven zich niet, ook niet als huichelen hun vreemd is. Wat zij vertellen van hunne levensomstandigheden is, helaas! maar banaal. Zij zouden daarover kunnen zwijgen zonder den waarnemer in groote verlegenheid te brengen. Maar van de reactie der ellende in hun binnenste, daarvan komt men zeer moeilijk wat te weten en dan nog altijd maar toevallig, zoo iets, te hooi en te gras. Een enkel woord doet een licht schieten door de duisternis van hun zieleleven, duister veelal voor henzelf. De kunstenaar vult aan, bij intuïtie. Hij kan 't alleen niet heelemaal verkeerd doen, indien hij wordt geleid door de meest volkomen sympathie met de ‘Zwervers’, die den artiest hebben aangetrokken.

Wij willen als een woord van lof beschouwd hebben wat wij hier getuigen: dat de heer Van Hulzen op menige bladzijde heeft bewezen die ware sympathie voor zijn modellen te bezitten en dat hij er dan ook in geslaagd is enkele niet banale, niet vooruit klaar te maken tooneeltjes en dialoogjes te geven, die den indruk maken volkomen werkelijkheid te wezen, die men, zonder daarvoor moeite te doen, onthoudt omdat zij nieuw zijn in de letterkunde over arme menschen.

Nog niet altijd kan de jonge kunstenaar zich voldoende vrij houden van zijn eigen aandoeninkjes en van op de studeerkamer nog ereis na-gevoelde gezichtindrukjes. Hij dringt ze dan, zeker onwillekeurig, op aan die arme stakkerds, die zijn modellen waren en daardoor wordt de psychologische teekening onzuiver. Maar het is een onzuiverheid, die niet in het wezen

[p. 383]

van het werk ligt en die men gemakkelijk kan doen verdwijnen. Ook zijn, hier en daar, leelijke zinnetjes en overbodige vreemde woorden blijven staan, terwijl niet alle, door den schrijver uitgevonden nieuwe woorden gelukkig zijn.

In ‘psychische momenten’ (205-208) is een physiologisch moment beschreven, op eene wijze die bij een groot deel van onze lezers misschien ergernis verwekken zal. Wij moeten dat, om vroeger aangegeven redenen, hier aanstippen, al is de bedoeling van den schrijver boven alle verdenking volmaakt zuiver-artistiek geweest.

Louis Raemakers gaf een forsche teekening om den omslag van dit keurig uitgegeven boek te versieren.

Tonnegoud en Zoon, door J. Winkler Prins, met portret en teekeningen van den auteur. Bauer & Co., Amsterdam.

De heer Winkler Prins heeft een jolig boekje willen geven. Hij verzamelde in een bundel, door hem zelf geïllustreerd, drie luimig-bedoelde stukjes. Tonnegoud en Zoon, Jeschoeroen en Hoe een Rederijkerskamer uit vrijen gaat. Wij willen niemands genot bederven door de verhaaltjes na te vertellen. Om den lezer aangaande het gehalte der aardigheden in te lichten, zij meêgedeeld, dat in no. 1 o.a. verhaald wordt van een meisje met korte rokken, dat in een boom klimt, daarna op de schouders van een jongen gaat staan en dan languit op den grond tuimelt, na welk onheil zij lange rokken aan moet en bevel krijgt zich warmer te kleeden (pag. 18) en van een jongen, die afspraak maakt met leerlingen van een meisjes-kostschool. De jonge dames geven seinen met het raampje van ‘zekere gelegenheid.’ De jongen zakt dan op een ongeluksdag door de brooze planken van die ‘gelegenheid’ heen (pag. 35) enz. enz. allemaal heel vermakelijk om te lezen voor wie van dat soort vermaakboeken houden.

Als kaf voor den wind.... door Ethel Mac S. (twee deelen). Amsterdam, W. Versluys, 1899.

‘Bologna, Pistoja-Pisa, Baden-Baden, Straatsburg, Lugano, Roma’.... Zoo is het leven der moderne rijken: de wereld behoort hun toe en hun levensgeschiedenis moet niet, maar kàn zijn een resultaat ook meê van cosmopolitische indrukken. Het had dus kunnen wezen dat de auteur, die de hoofdstukken van haar boek aldus betitelde, ons gaf een psychologische studie van zulke nimmer-rustige, nergens verwijlende moderne menschen, van pension-levers, met hôtel-reclames op koffer en ziel. Er zijn van die menschen; het moet voor een knap schrijver wel de moeite waard zijn er zoo een tot typeerend hoofdpersoon van een roman te nemen. Veel missen die zwervers, veel hebben zij voor boven anderen, aan eene plaats gebonden, vast aan een buurtje, een groepje, een stand met wat speciaals aan zich van zoo'n plek en zoo'n troepje, dus wat niet-individueels. Die rijke zwervelingen kùnnen voorname eenzamen zijn, kunnen.... Nu ja, maar zulk een roman schreef Ethel Mac S. niet en over 't genre mogen wij dus verder zwijgen.

Onze auteur gaf wel wat gezelligs, dat iemand, die rustig veel kan lezen, bezig houdt - in twee deelen, die geen roman vormen, ook geen reisbeschrijving, maar een novelletje, (dat in een paar vel druks zou zijn te maken geweest tot wat goeds) met reisindrukken overal en nog ergens anders.

F.L.

[p. 384]

Nieuwe Boeken.

Men zendt ons ter beoordeeling de afleveringen van einde Januari en einde Februari (No. 7 en 8, eerste jaargang) van het internationale tijdschrift Camera Obscura, officieel orgaan der Union internationale de photographie onder leiding van den heer J.R.A. Schouten te Amsterdam. Voor vak- en amateurfotographen is dit tijdschrift zeker belangwekkend, zoowel om de over 't algemeen keurige illustratiën, als om het vele wetenswaardige dat ons wordt meêgedeeld. Misschien is het niet heelemaal juist gezien den Nederlandschen tekst alléén in het oorspronkelijke te geven. Ofschoon de mannen van het Nederlandsch-Duitsche tijdschrift Germania hebben beweerd dat Duitschers met goeden wil Nederlandsch kunnen lezen, moeten wij dit toch betwijfelen, voor zoover het de niet speciaal-letterkundig ontwikkelden betreft, terwijl Franschen en Engelschen toch zeker geen Hollandsch verstaan, in den regel. Daar het geheele officieele gedeelte in het Fransch gesteld is, zou misschien eene fransche vertaling van de stukken in 't Nederlandsch voor velen gewenscht zijn, indien - naar wij gaarne aannemen - het tijdschrift werkelijk door een internationaal publiek gelezen wordt. De bijdragen in onze taal, voorkomende in dit orgaan, zijn zeker wel waard om door alle lezers te worden genoten. Ook zou het geen kwaad kunnen, indien de heeren fotografen zich konden verstaan met Nederlandsche taalkenners, die verstand hebben van fotografie, om samen goede Nederlandsche woorden te zoeken voor het barbaarsche woordenzoodje, waarmeê de heeren fotografen 't in Nederland moeten doen om zich verstaanbaar te maken. Dat zinnetje over den ‘invloed der stijgende zelfkosten en afweêrmiddelen’ op den omslag van No. 7 en 8 doet al dadelijk een huivering door de leden gaan.

* _* *

Over den oorlog in Zuid-Afrika verschenen o.a. afleveringen van een geïllustreerd werk door L. Penning te Rotterdam, bij D.A. Daamen en een grappig prentenboek door korporaal Achilles ‘Aanleiding tot den Engelsch-Transvaalschen Oorlog’ (W. Veenstra, 's Gravenhage).

* _* *

De heer W. Zaalberg bewerkte den historischen roman Peter Mayer door P. Rosegger lang niet onverdienstelijk. Vooral mag worden gewaardeerd dat de gesprekken in voldoende losheid weêrgegeven zijn, wat doorgaans niet het geval is in vertaalde romans. Trouwens, de bewerker is reeds meer dan eens geprezen om de wijze, waarop hij Rosegger's boeiende boeken in 't Nederlandsch overbrengt. Ook Peter Mayer zal genoegen schenken.

* _* *

Voorts ontvingen wij ter aankondiging:

Jan Maclaren: Van lang vervlogen dagen, tweede druk, geïllustreerd, vertaling W. van Nes, uitgave J.M. Bredée, Rotterdam, een keurig boekdeel. De vertaling laat zich goed lezen, ofschoon het oorspronkelijke zeker niet gemakkelijk over te brengen was.

Jan Maclaren: Harten van goud, vierde vermeerderde druk, geïllustreerd en met portret van den schrijver, door denzelfde bewerkt en bij denzelfden uitgever in denzelfden verzorgden vorm verschenen.

William Black. De Macdonalds van Kinvaig door Etta en Ellen (Slothouwer, Amersfoort).

F.L.