Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 9

[p. 381]

Van de redactie.

De ‘Vereenvoudigde’.

Bij den Amsterdamschen uitgever Becht, is verschenen een bundeltje met Opstellen over spelling en verbuiging door dr. R.A. Kollewijn. Vroeger hebben ze gestaan in Vragen van den Dag, Taal en Letteren, Tweemaandelijksch Tijdschrift. Met passende belangstelling hebben wij ze herlezen: met ernst hebben wij de aangevoerde argumenten overdacht. Dr. Kollewijn verdedigt de zaak der voorstanders eener vereenvoudigde schrijftaal met de noodige autoriteit, met kennis van zaken en met beleid. Het zou van minachting en bekrompenheid onzerzijds getuigen, indien wij meenden hem volledig te kunnen wêerleggen of waardeeren in de enkele bladzijden, die we hier te onzer beschikking hebben. Bovendien, achten wij het hier niet de plaats om uitvoerig te spreken over taalquaesties en spellingsgeharrewar. Maar, aangezien de redactie van dit tijdschrift weigert, anders dan bij uitzondering, stukken op te nemen, die in vereenvoudigde geschreven zijn, gaat het niet aan het boekje van dr. Kollewijn onbesproken neêr te leggen. Wij maken, integendeel, gaarne van de ongezochte aanleiding gebruik om den lezer rekenschap te geven van onze houding in deze, door enkelen zoo belangrijk geachte zaak en meenen dit te kunnen doen zonder den heer Kollewijn tot in bijzonderheden te volgen.

Immers, het spellingvraagstuk wordt, gezien van het standpunt der redactie, geheel en al beheerscht door de quaestie van opportuniteit. Vóór dat wij de voorgestelde regels aan kritiek gaan onderwerpen, moeten wij ons afvragen of het wenschelijk en noodig is de eenheid van spelling in ons tijdschrift te laten verbreken, meer dan dit tot nu toe geschiedt, doordat onze medewerkers bijna allen zeer vrij zich gedragen ten opzichte der spelling van De Vries en Te Winkel en de offlcieele grammatica. Is de wensch om in vereenvoudigde te schrijven onder onze medewerkers algemeen of tamelijk algemeen; is de redactie zelve met de voorgestelde spellingregelen zeer ingenomen; verlangt het publiek, misschien, dat onze bijdragen in Kollewijns(ch) worden geschreven? Het een noch het ander is 't geval.

* _* *

De redactie kan, in de toekomst, de overtuiging krijgen dat schrijvers en lezers dringend verlangen hier te schrijven en geschreven te zien in vereenvoudigde. Wij zullen dan nagaan wat ons te doen staat. Hoe men spelt is voor ons bijzaak; eenheid van spelling, echter, hoofdzaak. Doch tot heden is van dit verlangen weinig te bemerken. Daarom achten we het oogenblik nog niet gekomen om meê te helpen aan de propaganda. De groote Neder-

[p. 382]

landsche dagbladen en de andere tijdschriften doen het evenmin. De eene redactie neemt wat meer stukken in vereenvoudigde op dan de andere, sommigen met een verontschuldiging of verklaring aan hunne lezers, anderen zonder; maar van hooge ingenomenheid met het Kollewijns(ch) gaf, tot heden, nog haast geene redactie blijk. Eene uitzondering is de b.v. ‘Vlaamse school.’

Men zal hieruit zeker niet de gevolgtrekking mogen maken dat men, op onze redactiebureelen, zoo bijzonder ingenomen is met de spelling van De Vries en Te Winkel of met de tegenwoordig door de meerderheid gevolgde spelregels. Het gedwee volgen van de wetten der - laten we gemakshalve maar zeggen officieele - spelling heeft een anderen grond. Men verlangt eenheid, althans in hoofdzaken. Is de eenheid, over eenige jaren, te verkrijgen door dat men algemeen Kollewijns(ch) verkiest of de vereenvoudigde der commissie, welnu, dan zal men de regels van die heeren gaan toepassen. Nu willen verreweg de meesten nog evenmin vereenvoudigde in hun dagbladen en tijdschriften als een vreemde taal, die toch misschien ook wel door nagenoeg alle lezers zou kunnen worden verstaan.

Het doel der voorstanders van een vereenvoudigde schrijftaal (dat is een schrijftaal met eenvoudiger regels en niet, naar wel eens wordt begrepen, een schrijftaal met minder letters) is haar zooveel mogelijk in overeenstemming te brengen met de spreektaal der beschaafde Nederlanders. Gewezen wordt op het onloochenbare feit dat een Fransch en een Duitsch kind na kan gaan hoe het moet schrijven (althans in hoofdzaak), indien het weet hoe 't spreken moet; terwijl een Nederlandsch kind in vele gevallen des te grooter gevaar loopt foutief te schrijven naarmate het beter taalgehoor heeft; terwijl de woordkeus voor de schrijftaal en ook de zinsbouw geheel anders zijn dan voor de spreektaal, wat veel last veroorzaakt en tot gewrongen geschrijf of aanstellerig gepraat kan aanleiding geven.

Wij gaan nòg verder dan dr. Kollewijn. Wij durven beweren dat een Nederlandsch kind twee talen moet leeren, die wel op elkaar gelijken, doch die verschillende spelregels en verbuigingen, ook heel wat verschillende woorden hebben. Wij zijn een dubbeltalig volk. Hoe wij dit werden doet niets ter zake. Al zij het door ons buigen voor den wil van taalgeleerden, die van de behoeften der jonge Nederlanders niemendal begrepen, al zou het dus bij ongeluk zoo ver gekomen zijn, we hebben nu eenmaal een spreektaal en eene daarvan in vele opzichten verschillende schrijftaal. Ook de moderne Nederlander vertolkt zijn gedachten anders, indien hij gaat spreken, dan indien hij zich neerzet om te gaan schrijven. Dat is, laten we maar zeggen, een tweede natuur van hem geworden. Bij den een is het verschil tusschen die twee talen kleiner dan bij den ander. Maar verreweg de meeste menschen moeten er hun best voor doen om even los te schrijven als zij spreken. Er komen hun, terwijl zij de pen hanteeren, van zelf, geheel ongezocht, andere woorden voor den geest dan wanneer zij zitten te praten. ‘Schrijft zooals je spreekt’ mag men hun toeroepen. Ze zullen misschien trachten het te doen; maar

[p. 383]

het er zich niet gemakkelijker door maken. Onze spreektaal hebben we laten verarmen, verslappen, verslonzen; onze schrijftaal geleerd willen maken.

Nu kan men wrel voorschrijven: die eene taal moet weg. Je moet je schrijftaal vergeten en de neiging om anders te schrijven dan je zou spreken onderdrukken, het staat te bezien of ons volk daar lust in heeft; of er niet behoefte bestaat aan die tweede taal, die taal, waaraan de geleerden ons hebben geholpen en die dr. Kollewijn zoo leelijk schijnt te vinden, maar anderen lang zoo niet minachten. Want het is niet alleen om de spelling te doen; ook wel degelijk om den zinsbouw. Deze staat, trouwens, met de verbuiging in het nauwste verband.

Het komt ons voor dat de Nederlander slordiger en krachteloozer is gaan spreken dan andere volken, toen hij er eenmaal zeker van was geworden, dat er toch een andere, betere taal bestond, zorgvuldig beschermd door groote geleerden en kunstenaars. Zoo zou hij hebben, voor zijn gebruik, de taal, die blijft, naast het woordenzoodje dat, inderhaast geuit, ook spoedig moet vervliegen. We zijn geen sierpraters; maar we hebben lang gehouden van zorgvuldig schrijven. Moet nu de verzorgde taal verdwijnen en de minder gecultiveerde voor alles gaan dienen? Wil het Nederlandsche volk dat? Welnu, het zij zoo. Geen tijdschriftredactie zal de vervulling van dien wensch in den weg vermogen te staan. Maar dan dient die wil te worden uitgesproken door de meerderheid, niet door een kleine vereeniging.

* _* *

Doch ingrijpende veranderingen maken niet het door de vereenvoudigers eerst gevraagde uit. Allereerst moeten we vele woorden anders gaan spellen. Wij raden onzen lezers aan de voorstellen der commissie voor de vereenvoudiging van de schrijftaal ernstig te overwegen, na lezing van het boekje, dat dr. Kollewijn dezer dagen deed verschijnen. Tracht hem antwoord te geven op al zijn vragen en te weêrleggen al zijn argumenten. Bewijst maar eens dat ge niet telkens naar een woordenlijst moet grijpen om te weten of ge de of den moet schrijven en één of twee e's of o's hebt te zetten. Ge zult wel overtuigd worden dat De Vries en Te Winkel beter dienst aan het vaderland hadden kunnen bewijzen, dan zij deden door ons een verschrikkelijk ingewikkeld spellingstelsel voor te schrijven. Ge neemt het een schrijver - zelfs een, die voor de pers werkt - niet zoo kwalijk dat hij zich soms vergist met de of den, al hindert het u, zoo vaak ge 't zelf beter weet dan hij, toch wel eenigs-zins. Zekere vrijheden wilt Gij, Publiek, toestaan, Ge houdt wel van lossen stijl; het ergert u niet, dat ge soms heel familiaar met je wordt aangesproken. Maar er is toch een grens, die men niet mag overschrijden. Doet men 't, dan voelt ge u niet prettig meer tegenover hetgeen ge leest. Ge begrijpt het wel, maar uw oog wordt onaangenaam aangedaan, en uw oor ook, als ge hardop gaat lezen. Er is veel te veel van dat ‘stomme’ goedje in de volzinnen. 't Geschrevene wordt al even slap en suf als 't gesprokene. ‘Doe 't in de zak van de man z'n jas, 't kadoo voor z'n vrouws verjaardag.’ Ge zegt het, ik zeg het, hij zegt het, wij zeggen het... maar we schrijven het

[p. 384]

daarom nog niet en we willen 't niet schrijven omdat we 't leelijk vinden. Waarom zeggen we 't dan niet mooier? Omdat we leelijk verkiezen te spreken en anders verkiezen te schrijven. Waarom? - Daarom! Is dat geen reden? Voor geen enkel taalgebruik is een reden. Waarom noemen we hond niet ping; waarom zeggen we ja en niet blè of i-ò of waf? Nu, dáárom wil een Nederlander flodderig spreken en anders schrijven. Hechten we aan de geslachten? Neen. Willen we dan maar altijd de zeggen en van de? Neen. Wij willen nu en dan sterk verbuigen. Voor de verandering en ter betere samenstelling onzer volzinnen alleen? Misschien wel. Zou men dan moeten toelaten dat er werd geschreven ‘van den jas der man?’ Wie weet? Zeker zouden velen dit liever willen dan dat we allemaal moesten schrijven ‘van de man z'n jas.’ Het komt ons nml. voor dat het geschreven Nederlandsch een ander taaleigen heeft dan het gesprokene. Zoo dit waar is, dan zal er weinig aan te veranderen vallen.

Deze enkele aanteekening in verband met het geopperde over de geslachten.

Wat betreft de voorgestelde regelen omtrent de a's, e's, o's, de sch en de tusschenletters, daarover zal men het eerder eens worden, vooral indien radicale verbeteringen zijn voorgesteld en niet te veel worde gesteund op het gehoor der beschaafde Nederlanders; want die houden nog al eens van 'n botram en van sjuu; die loopen angstig over 'n plankie naar 't parreplumaggezijn.

Het geschreven Nederlandsch leeft óók en men kan er maar niet op eens veranderingen van beteekenis in brengen. Daarbij komt nog dat men zich hoort lezen en zich hoorende lezen, wel eens andere zinnen zou kunnen verlangen, dan men zonder weêrzin aanhoort als men zich of anderen hoort spreken.

Bij deze enkele aanteekeningen moeten wij 't hier laten. Nog een enkel woord, slechts, over de verhouding van de Kritiek tot de vereenvoudigde. Indien de heeren Kollewijn en geestverwanten er met eenige verontwaardiging op wijzen dat zekere recensenten van moderne woordkunst zich aanstellen alsof zij van het streven der commissie ter vereenvoudiging enz. niemendal begrepen en steeds voortgaan, al een jaar of tien lang, om schrijvers, die de Kollewijnsche- of een andere nieuwe spelling aannemen, te bespotten, dan geven wij hen volkomen gelijk. Het streven van hen, die onze schrijftaal willen hervormen, verdient ernstige belangstelling.

F.L.