Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 9

[p. 573]

Van de redactie.

Rijwiel, Tooneel en Boek.

Den dertienden Mei l.l. had de negen-en-twintigste jaarlijksche algemeene Vergadering plaats van Het Nederlandsch Tooneelverbond. Op die Vergadering bleek dat er wel op een batig saldo van eenige beteekenis kon worden gewezen, maar dat het ledental niet vooruitging. Trouwens, de leden hadden dit reeds kunnen zien uit den ‘staat,’ die van den eersten Februari dagteekenend, den tienden dier maand in het officieël orgaan Het Tooneel werd openbaar gemaakt. Uit de officiëele opgaven bleek dat de afdeelingen Rotterdam, Amsterdam, 's Gravenhage, Utrecht, Dordrecht, Middelburg, Groningen, Tiel, Delft, Haarlem, Harlingen en Gent respectievelijk tellen 480, 450, 235, 74, 53, 36, 36, 23, 19, 13, 4 en 7 leden; terwijl nog een negental algemeene leden het Verbond getrouw bleven. Na primo Februari, zijn er nieuwe leden bijgekomen, doch er kunnen er tegen het volgend seizoen ook weder afvallen, ofschoon, vooral in Amsterdam, krachtig wordt gewerkt in het belang van het Verbond.

Maar, als we nu een blik werpen op het vergelijkend overzicht over de jaren 1895-1898, dan zien wij het ledental verminderen van 1491 op 1452, daarna daalt het tot 1449, dan tot 1438.

Men neme nu eens ter hand het officieële orgaan van den Algemeenen Nederlandschen Wielrijdersbond en zal dan zien dat deze bijna vier maal meer leden telt. Toch kan niet worden beweerd dat de Wielrijdersbond meer doet voor het geliefkoosde vermaak dan het Tooneelverbond voor de Tooneelkunst. Beide verbonden hebben hun orgaan en naast het zeer vele dat de A.N.W.B. doet voor den toerist op een rijwiel, mag gerust worden gesteld de Tooneelschool te Amsterdam, die wordt in stand gehouden door eene subsidie van H.M. de Koningin en verder door een gedeelte van de vijf gulden contributie, welke de leden van het N.T.V. hebben te offeren.

Staat en groote gemeenten, die aanzienlijke sommen ten koste leggen aan vakscholen van allerlei aard, hebben er geen cent voor over ook den aanstaanden Nederlandschen tooneelspeler behulpzaam te zijn bij de voorbereiding voor zijn uiterst moeilijk kunstvak, dat derhalve blijkbaar in hun oogen nog ver beneden kunstijverheid, ook ver beneden het handwerk staat, Industrieschool, Kunstnijverheidschool, Ambachtsschool... Zouden onze overheden van stad en lande die misschien gelijk stellen met de hoogeschool, waarvan men de resultaten in paardenspellen bewonderen kan? We hebben overal gymnastiekscholen. Geen enkele gemeente, wij herhalen 't, geeft geld voor een Tooneelschool. Toch profiteert menige stad ook financieël van komedievoorstellingen!

Dit uitblijven van officiëelen steun werkt nadeelig op de belangstelling van het publiek, dat gaarne wil worden geleid. Men twijfelt hier gauw aan het

[p. 574]

nut eener instelling, zoo dat niet van overheidswege wordt erkend. Men bedenkt geenszins dat in andere landen geheel verschillend wordt geoordeeld over de beteekenis der opleiding van den aanstaanden tooneelspeler voor de nationale tooneelspeelkunst.

En daarom geven meer menschen geld voor wegwijzers, reiskaarten, het instandhouden van hulpkisten en hoogst nuttige bemoeiingen van het bestuur van den A.N.W.B. dan voor de school en het blad van het Nederlandsch Tooneelverbond, waarvan velen in den lande het nut niet waardeeren kunnen.

Toch zullen er niet zooveel minder tamelijk getrouwe bezoekers van de komedie zijn dan wielrijders, die ver genoeg hunne tochtjes uitstrekken om inderdaad van de goede dingen te genieten, hun door het bestuur van den A.N.W.B. verschaft. Vanwaar dan die vier maal meer leden?

Zou niet het nut van den W.B. veel meer direct in het oog springen dan dat van het N.T.V.? Zoo'n wegwijzer ziet men; zoo'n hulpkist ziet men; zoo'n schild voor bonds-café of hôtel springt in het oog en een wielrijders-atlas hebben zelfs diegenen gaarne in huis, die zich nooit verder dan vijftig kilometers van honk wagen.

Maar het nut der Tooneelschool is niet zoo gemakkelijk aan te duiden. Noemen wij een leerling, die algemeen wordt bewonderd, een ander kan beweren dat hij zoo ver is gekomen door zijn talent en 't zonder het onderwijs op de Tooneelschool juist even ver gebracht zou hebben. Het groote publiek weet niets van de moeielijkheden eener kunst, die des te gemakkelijker te beoefenen schijnt, naarmate de kunstenaar beter zijn taak vervult. Men hoore daarover eens een deskundige.

Allen zijn het erover eens dat verstandige leiding onontbeerlijk is en zij, die hartstocht gevoelen voor hun moeilijk kunstvak, zien de breede reeks van eischen, die de tooneelspeler zich moet stellen, aanwassen tot in het oneindige en dit des te sneller, naarmate zij 't in de oogen van hun publiek, zelf verder hebben gebracht.

In geestelijke en phyzieke ontwikkeling kunnen maar hoogst enkelen het verlangde bereiken. Van den tooneelspeler, dien kunstenaar voor wien de te bewerken stof de eigen persoonlijkheid is, moet worden gevergd grondige kennis van de dramatische letterkunde, onverbeterlijke uitspraak, lenigheid en.... talent, liever nog uitbeeldend genie.

Jong reeds, moet hij zich voorbereiden. Wie hem leert stukken te lezen en te begrijpen en hem bekend maakt met de onthutsend moeilijke kunst van mise-en-scéne; wie hem leert heerschen over stem en gebaar; wie hem leert dansen, schermen, zingen, wie hem de beginselen onderwijst van geschiedenis, daarenboven, doet nog niet genoeg.

En nu moet dat belangrijke onderwijs, waarvan de beteekenis voor onze jonge tooneelspelers en dus voor den bloei van het nationaal tooneel, behalve door H.M. de Koningin, bijna alleen worden bekostigd door een goede veertienhonderd belangstellenden, waarvan velen gepaaid worden door beloften van gratis-voorstellingen, voordrachten enz.

[p. 575]

Zoo leeft de kunst in Nederland en de populairste van alle kunsten!

Vergelijkt eens het aantal bezoekers van schilderijtentoonstellingen met de komediegangers!

We hebben veel nationalen trots; maar die uit zich niet in offervaardigheid voor eenige kunst.

En dan zijn er nog, die 't vreemd vinden dat het Nederlandsch Tooneelverbond niet meer tot stand brengt en niet meer van zich laat hooren, waar duizenden gegoede schouwburgbezoekers doof blijven!

* _* *

Tooneelvrienden mogen het dus dringend noodig achten dat de belangstelling in het N.T.V. minstens even groot worden als die in den A.N.W.B., wordt betoond, zij hebben geen reden om zich ongerust te maken over den toenemenden lust in wielrijden. Zeer velen hebben gevreesd dat oudere en jongere menschen des te minder zouden gaan geven om kunst en studie, naarmate zij liever op een rijwiel van de frissche buitenlucht genoten.

Boekhandelaren klaagden al heel spoedig en waren voor groot nadeel beducht, ook over de gemiddelde inkomsten van onze tooneelgezelschappen maakte men zich ongerust. Het geld, voor een rijwiel uitgegeven, zou, in een land, waar een verkwister zelfs nog tienmaal en een millionnair vijfmaal zich bedenkt eer hij een boek koopt, dat hij op geen enkele andere manier kan te lezen krijgen, dat geld zou allereerst bezuinigd worden door minder boeken aan te schaffen en minder naar den schouwburg te gaan. Sport zou Kunst ondermijnen. Gelukkig is deze vrees, die ook ons in den aanvang wel eens heeft benauwd, ongegrond gebleken.

De bezitters van een rijwiel, die vroeger van lezen hielden en deden aan liefhebberij-studie, mogen het eerste jaar van hun sportmanschap al eens wat minder tijd en wat minder geld hebben overgehouden voor boek en schouwburg, de geestelijk goed ontwikkelden zijn door wat meer lichaamsbeweging en wat meer genot van frissche lucht niet stompzinnig geworden; zij, die uren lang gebogen zaten over hun schrijftafel, heeft men niet evenveel uren zien hangen over het stuur van een smal race-karretje en de schouwburgbezoekers, die in 't bezit van een rijwiel zijn gekomen, hebben gelegenheid en geld gevonden om naar de komedie te blijven gaan.

Wat aangaat de productie van tooneelstukken en boeken, die is er wezenlijk niet op verminderd.

Het zou hebben kunnen zijn dat de hoe langer hoe algemeener wordende liefhebberij voor het wielrijden verandering had gebracht in den algemeenen smaak. Men zou zeggen dat het zoo wezen moest. Men kan toch niet uren aan uren vertoeven in de vrije Natuur zonder daarvoor wat meer dan vroeger te gaan gevoelen. Zoo velen, toch, arme stadsmenschen, gekluisterd aan schrijftafel of kantoorlessenaar, konden vroeger maar zelden het vrije veld eens in en hebben thans gelegenheid, mooie rijtoeren te maken voor weinig

[p. 576]

geld; zoo velen, toch, die er niet toe kwamen verre wandeltochten te ondernemen, genieten nu geregeld van goede lichaamsbeweging. Door het rijwiel is het meisje uit den kring der beschaafden veel vrijer geworden in haar doen en zeer zeker ook in haar denken. Er moet toch meer blijheid zijn gekomen door het onschatbare voertuigje, waarvan tegenwoordig millioenen zich bedienen...

Inderdaad, is van dit alles tot heden niet veel te bespeuren.

Tooneelstuk en literair kunstwerk blijven wat zij tot voor weinig tijd nog waren. Het plat komische zegeviert naast het ontmoedigende. Het realisme blijft pessimistisch.

Zullen wij van een volgend geslacht misschien wat geheel anders mogen verwachten?

Het ziet er niet naar uit. De invloeden, boven slechts even aangeduid, zijn zeer gering te achten in vergelijking met de kracht der geestelijke stroomingen van onzen tijd. Deze beheerschen het individu nagenoeg geheel. Al zijn gezond genot, door lichaamsoefening en natuurbeschouwing verkregen, kan de sombere gedachten niet verdringen, welke opkomen in het gemoed van den mensch, die zich lid der groote gemeenschap beseft en niet in verdierlijkend egoïsme alles vergeet: allen strijd en alle ellende, zoo 't hèm maar wel gaat en hij zich maar behagelijk heeft rond gereden,

In roman en tooneelstuk, vindt men dan ook de liefde voor beweging en natuurgenot niet als krachtige elementen vertegenwoordigd. Enkel terloops, voor de aardigheid, komt het rijwiel, bij wijze van symbool onzer moderne locomotie-liefhebberij of der vrouwen-emancipatie, de aandacht vragen. Dat de personen per fiets in plaats van te paard uitgaan en flirten, beduidt weinig.

F.L.