Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 8

[p. 281]

Van de redactie.

De ‘Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels’ heeft, voor de tweede maal binnen een kort tijdsbestek, als hare meening uitgesproken dat het voor haar niet wenschelijk is, zich tot de Regeering te wenden met verzoek eindelijk, op voorbeeld van de meeste Europeesche landen, toe te treden tot de Berner Conventie. Zij deed dit tegen de meerderheid van haar bestuursleden in met een groote meerderheid van stemmen, zoodat wij moeten aannemen dat het alleszins eerbiedwaardige lichaam, dat veel goeds tot stand brengt en bracht, vooreerst wel de overtuiging toegedaan zal blijven, dat het belang des Boekhandels in strijd is met de belangen van den oorspronkelijken, Nederlandschen auteur.

Onze litteraire kunstenaars, die gewoon zijn de zorg voor hunne belangen toe te vertrouwen aan hunne uitgevers en die tot nu toe er nooit ernstig aan hebben gedacht, op voorbeeld hunner Fransche collega's, een reusachtigen schrijversbond te vormen, waarvan het bestuur zou optreden als een raad van voogdij over zorgelooze artisten, onze litteraire kunstenaars mogen dit besluit vreemd vinden, zij maken er zich niet heel ongerust over. Wij staan, op hoogst, hoogst enkele uitzonderingen na, op goeden voet met de pleegvaders van onze geesteskinderen. Wat ons eigen finantiëel belang aangaat, vertrouwen wij dat ze er wel goed voor zullen zorgen. Bovendien, dat auteursrecht en dat vertaalrecht.... we willen er zoo weinig mogelijk mêe te maken hebbben. De meesten onzer staan hun manuscripten af tegen een vaste som.

En het publiek denkt heelemaal niet aan zulke quaesties; eigenlijk denkt het ook niet al te zwaar over zijn auteurs. Een Nederlandsch woordkunstenaar is iemand, die een betrekking heeft en er bij schrijft, tegenwoordig nog al dikwijls voor eenig honorarium. Maar, als men zegt auteur, dan wekt men niet, in de verbeelding van het groote publiek, de gedachte op aan een type of een klasse van menschen, die recht hebben op belangstelling, zooals men doet door te zeggen: de Nederlandsche Werkman, de Nederlandsche Visscher, de Nederlandsche Koloniaal.

Intusschen worden er hoe langer hoe meer werken van Nederlandsche kunstenaars vertaald en van onze geleerden niet minder. Maar ik blijf mij bepalen tot de auteurs van belletrie, tot de door onze Regeering als ‘quantité négligeable’ aangemerkte minderheid. Welnu, het vertaalrecht van hunne werken, ook van die, waarin het buitenland getoond heeft belang te stellen, is, moet zijn en zal blijven zoo goed als waardeloos en wel des te minder waard, naarmate het werk meer de aandacht heeft getrokken. Dit klinkt als een paradox; maar het is de nuchtere waarheid. Immers, wij of onze uitgevers kunnen geen enkelen buitenlandschen uitgever, ten opzichte van geen enkel werk garandeeren dat het niet reeds door anderen vertaald gereed ligt. Wij

[p. 282]

kunnen niet meer geven dan het recht op het vertaalde werk te laten drukken ‘eenige, door den schrijver geautoriseerde uitgave’; maar zelfs de eenvoudigste van geest begrijpt dat dit niemandal beteekent. Een niet geautoriseerde, doch veel goedkoopere editie maakt de andere onverkoopbaar. Ergo, zijn de vreemde uitgevers niet geneigd voor dat autoriseeren meer te geven dan een bagatel. En ze hebben gelijk.

Indien dit nu het eenige nadeel ware van ons isolement ten opzichte der Conventie van Bern, zou geen mensch er zich bijzonder warm over behoeven te maken. Immers, tegenover het verdriet dat de auteur het vertaalrecht van zijn werk waardeloos weet in het buitenland, staat de vreugde, de eer (!!) in het buitenland bekend te worden en in een paar onzer dagbladen wel ereis bij toeval vermeld te zien, dat er een boek van hem, vertaald, is verschenen bij die en die buitenlandsche firma's. Is dat nu gebeurd in het Duitsch of Fransch en de vertaalde editie veel goedkooper dan de oorspronkelijke, dan kan zijn uitgever nog het genoegen smaken dat men de vreemde uitgave koopt in plaats van de Nederlandsche. Maar dit alles laat ik nu daar.

Een geval, dat zich ook voordoet, is het volgende: een Nederlandsch auteur verneemt bij toeval of door de vriendelijkheid van den vertaler, dat zijn boek verschijnt als feuilletons in het een of andere buitenlandsche blad. Hij heeft de vertaling nooit gezien vóór het afdrukken en komt tot de ontdekking dat men, om het vreemde publiek te believen, gansche stukken heeft weggelaten; dat men passages wat ‘piquanter’ heeft gemaakt of wel, wegens onvoldoende kennis van onze taal, geheele fragmenten en tooneelen, waarop alles aankomt, verkeerd heeft overgezet. Verknoeid komt nu zijn arbeid onder de oogen van een vreemd publiek. Ja, het is zeer goed denkbaar dat men een pornografisch tintje heeft gegeven aan een onschuldig verhaal of hem denkbeelden laat verkondigen, die tegen zijn heiligste overtuiging indruischen. Dit nu is geen geldquaestie; dit is een kunstquaestie. De Nederlandsche Regeering laat haar eigen auteurs totaal onbeschermd tegen dergelijke praktijken. Zij duldt dat mannen, die de nationale kunst tot eer strekken, door iederen buitenlander, die er voordeel in ziet, worden geëxploiteerd, niet alleen, maar benadeeld in hun goeden schrijversnaam.

Een nog grooter nadeel vloeit voort uit ons weigeren om tot de Berner Conventie toe te treden. Ofschoon het aantal uit het Nederlandsch vertaalde, belletristische werken veel grooter is dan men het doet voorkomen en veel grooter moet wezen dan iemand hier weet, aangezien menig Nederlandsch novelletje maar heel rustig in een buitenlandsch blad verschijnt zonder naam van den schrijver, is de verhouding tusschen onvrijwilligen uitvoer en vrijwilligen invoer zeker te kenschetsen als 1 tot 1000. Wij nemen veel meer van den vreemdeling dan het den vreemdeling lust van ons te nemen.

Wat wij vertalen is, doorgaans, zoo kwaad niet. Dat wij laten vertalen voor een minimum loon, drukt natuurlijk het honorarium van den oorspronkelijken schrijver, voor wien de belangstelling trouwens bitter klein is; maar hoe wij laten vertalen, in den regel, is een ernstiger quaestie.

[p. 283]

Welnu, uitgezonderd de dagbladen van goed allooi en uitgezonderd de groote uitgevers, laat men hier vertalingen uitkomen, alle maanden, alle weken misschien, in kleine krantjes en vodderige boekjes, die minder dan slecht zijn. Ze mogen niet onder Nederlandsch werk gerekend worden. Maar, daar zij zeer goedkoop in den handel worden gebracht, leest men zulke vodden bij massa's en daar zij verschijnen in goedkoope blaadjes stichten zij het ergste kwaad juist onder de zoogenaamde ‘spraakmakende’ gemeente die, spijt haar moeien naam, jammerlijk gauw onhollandsche woorden en zinswendingen overneemt, vooral uit boeken, vooral uit romannetjes.

Tegen dit kwaad beschermt de Nederlandsche Staat NIET de Nederlandsche Taal, ofschoon wij, bij alle feestelijke gelegenheden, zoo hoog opgeven van onze liefde daarvoor.

Moest er betaald worden voor elke vertaling van een buitenlandsch werk gedurende de eerste jaren na het verschijnen, dan zou 't in de wereld zenden van prulwerk geen goede speculatie meer zijn.

Wij stipten hier het een en ander aan om onzen lezers te doen zien dat de quaestie van al of niet toetreden tot de Berner Conventie, ook al plaatst men zich maar op het standpunt van den litterairen kunstenaar en al houdt men geen rekening met de belangen van ons Tooneel, die er ook meê zijn gemoeid, met onze nationale waardigheid, die in de buitenlandsche pers nu en dan heel wat te verduren heeft door dat vertalen en verknoeien onzerzijds, is: niet alleen de zaak van den Boekhandel, maar een zaak van algemeen belang.

En dit doen wij om uwe belangstelling tijdig wakker te maken, voor het geval dat, eindelijk, ook de Nederlandsche geleerden, de Nederlandsche onderwijzers, de Nederlandsche litteraire kunstenaars en velen van hen, die prijs stellen op onze reputatie in het buitenland en wier hart nog warm klopt voor alles wat betreft onze Vaderlandsche Wetenschap, onze litteraire Kunst, ons Tooneel, onze Taal, dat eindelijk die allen ook eens hùnne meening zullen willen doen hooren en haar stellen, hetzij dan naast of tegenover die van den Nederlandschen Boekhandel.

De meening schijnt ingang te vinden dat wij hebben het recht om te vertalen wat ons goed dunkt en dat het verkeerd zou wezen daarvan afstand te doen ter wille van een handjevol auteurs, die men elders wel zoo vriendelijk is van te vertalen. Natuurlijk, er is geen enkel eigendomsrecht, zoo lang de wet dit niet erkent; dus ook geen auteursrecht (wat wèl erkend is) en geen recht van den buitenlander op vergoeding voor 't vertalen zijner werken ten onzent (wat onze wet niet erkent). Maar boven het slim zich onthouden van toetreding tot een internationale overeenkomst, staat het gevoel van recht en billijkheid der Natie. Zoodra dit zich laat gelden, zal men de Regeering bereid vinden niet langer te volharden in ons weinig eervol isolement. Zoolang dit blijft sluimeren, omdat het groote publiek volstrekt onkundig is van den stand van zaken, zal de Regeering blijven dralen.

Wij hopen daarom dat de quaestie niet zal blijven rusten, na de uitspraak

[p. 284]

van de ‘Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels’, een Vereeniging, aan wie wij hier gaarne een welverdiende hulde brengen, doch waaromtrent het denkbaar is dat haar belangen niet overeenstemmen met het belang en recht van anderen.

F.L.

* _* *

P.S. Wij ontvangen ter bespreking The pilgrims in their three homes: England Holland, America, bij William Elliot Griffis. Het werd geschreven naar aanleiding van het volgende feit: den 24^sten Februari 1890 werd door de Congregational Club of Boston besloten een gedenkteeken te Delfshaven op te richten ‘remembering the hospitality of the free republic of Holland, so generously bestowed upon the Pilgrims, who, after a twelve years' residence in Amsterdam and Leyden, sailed from Delfshaven on a voyage which was completed at Plymouth Rock.’

Dit denkbeeld mocht echter niet dadelijk verwezenlijkt worden en nu heeft de auteur van bovengenoemd werkje gemeend zich de moeite te moeten getroosten Nederlandsch te leeren en ons vaderland in 1892 te bezoeken, ten einde zooveel mogelijk gegevens te verzamelen met betrekking tot het verblijf der Pilgrims ten onzent. Veel belangrijks wordt ons daaromtrent dan ook medegedeeld in een boekje met aardige plaatjes, dat onlangs verscheen te Boston en New-York bij Houghton, Mifflin and Cy. Zoo mogelijk, komen wij op deze uitgave later nog terug.

L.