Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 7

[p. 283]

Uit de studeercel.

De journalisten klagen er over, dat de maand Augustus zoo weinig nieuws brengt. Ik geloof evenwel, dat men in Augustus vrij wat kan opmerken en waarnemen, wanneer men zich de moeite geeft te doen, wat in Augustus gewoonlijk gedaan wordt - een Congres te bezoeken. Juist terug uit Mechelen, waar het twaalfde Congrès Archéologique et Historique is gehouden, bied ik hier eenige indrukken aan, met de uitdrukkelijke belofte geene geleerde debatten over archaeologie, of historie te zullen aanroeren.

Mechelen is eene stad vol kerken, vol klokgelui, vol grijze en blonde abbés. Anders is er eene zeer sterke neiging tot rust en kalmte te bespeuren. De karakteristieke kleur van de stad wordt het best aangegeven door de prachtige cathedraalkerk, gewijd aan Sint-Rombout, en door het groote plein met het gebouw der Hallen. De Mechelaren zien er zeer ernstig uit, hunne huizen zijn smal en donker. Weinig vreemdelingen bezoeken Mechelen - daar de twee hoofdsteden van België, Antwerpen en Brussel, in de onmiddellijke nabijheid liggen. En toch zou Mechelen ook aanspraak kunnen maken op den naam van hoofdstad, wanneer men er op let, dat Mechelen een Aartsbisschop bezit, omringd door een staf van kanonniken.

De stad Mechelen heeft dus een zeer kalm plaatselijk leven. Het meeste gerucht maakt het prachtig carillon van de cathedraal; en het luiden van de groote klokken, die de gemeente ter misse roepen. Het carillon laat zijn vijf-en-veertig klokken om de tien minuten voor langer of korter pooze hooren. Hoe vroolijk dit klokgezang ook moge geacht worden, zullen vreemdelingen, die in de nabijheid der klokketoren logeeren, toch zeker gedurende hun eersten nacht wel geen oog toedoen. Het is zeer opmerkelijk, dat de meeste hôtels - indien men inderdaad dit woord mag gebruiken - juist in de onmiddellijke nabijheid van den hoogen, schoon onvoltooiden cathedraaltoren zijn gelegen. Den geheelen dag, den geheelen nacht, zwijgen de klokken niet. Het is als te Brugge - klokken, begijntjes en kant.

Onder de gebouwen, die de aandacht trekken, dient het eerst genoemd - het Gerechtshof, vroeger Baleis van Margaretha van Savooye, tante van Karel V, de bekende Landvoogdes der bloeiende Nederlanden, die Mechelen tot haar zetel koos. De Mechelaren houden deze Margaretha in hooge eer, daar zij in 1849 hun stadgenoot, den beeldhouder Tuerlinckx, opdroegen een standbeeld voor Margaretha te ontwerpen. Het verrijst nu op het groote plein, met den rug naar het massieve gebouw der Hallen, met het gelaat naar de cathedraal. Heel artistiek is het niet - daar de artist verzuimd heeft van de schilderachtige vrouwenkostumen der zestiende eeuw partij te trekken.

Het archaeologisch-historische Congres zetelde in het zeer goed gerestaureerde Gerechtshof, dat werkelijk een grootschen indruk maakt, en overal met Vlaamsche opschriften prijkt. Zoo stond op eene der deuren: Onderzoeks-rechter, een purisme, dat zeker door de schim van onzen grooten Drossaert met genoegen zal gelezen zijn. Het Vlaamsch wordt overal gesproken. Vraagt men

[p. 284]

den weg in het Fransch, dan komt er geen antwoord. Na het Gerechtshof komt het gebouw der Hallen, waar nu het gemeentelijk museum gevestigd is. Dit museum bezit allermerkwaardigste kostbaarheden, vooral in oude meubels, oude gravuren en oude kleedingstukken. Eene collectie vrouwenschoenen uit de zeventiende en achttiende eeuwen maakt op zich zelf een unicum uit. De gotische Cathedraal biedt inwendig en uitwendig een grootsch schouwspel. De bestuurders van het Congres hadden zeer goed begrepen welk een gebruik van den hoogen Sint-Romboutstoren te maken was. Ze deden er een concert geven boven het hoofdportaal van de westzijde - een concert door de hoornblazers van het tweede regiment artillerie, door den carillonneur de la ville, den heer M.J. Denyn, en door de liedertafel Aurora, onder bestuur van den heer Cyrille Verelst. En toen ze aan het slot den geheelen toren in purperen Bengaalschen vuurgloed deden blaken tegen den met sterren bezaaiden zomernachtshemel, gaven ze wel het allermooiste te zien, wat de oude stad Mechelen den vreemdeling kon vertoonen.

Het archaeologisch-historisch Congres heeft altijd zekere plechtigheid, daar verschillende staten hunne officiëele vertegenwoordigers zenden. In de eerste plaats trok de aandacht de heer Charles Casati de Casatis, een Italiaansche Franschman, die te Parijs, ‘conseiller honoraire à la Cour de Paris’ is, en nu optrad als ‘délégué du ministre de l'Instruction publique et des Beaux-Arts de France.’ Het was een statig, stilzwijgend man, met zwierend, zwart hair en zwarte toegeknepen oogen, die des Zondags (8 Augustus) aan het banket een donkergroen commandeurslint droeg, dat hem - ingeval hij zijn portret zal doen schilderen - goede diensten zou kunnen bewijzen.

In de tweede plaats viel in het oog de heer H. Hildebrand, een Zweed - officiëel vertegenwoordiger van de Zweedsche regeering. Te Mechelen werd hij aangeduid als ‘conservateur en chef des antiquités du royaume de Suède, en ieder vond hem een ongemeen groot personage. Zijn gelaat was bruinrood, en zijn struikerige baard daalde tot op zijn horlogeketting. Hij was niet zeer spraakzaam, en bracht gedurende het banket eenige woorden in het Fransch te voorschijn, die zeer rijk met Zweedsch zand bestrooid waren. Voor het overige was de man bestrooid met ridderkruisen, die zijn versleten rok onzichtbaar maakten. Hij vertoonde ook een zeer gekreukeld grootkruislint, dat er uitzag, of het met den bestarden antiquaar schipbreuk had geleden. Het gezelschap der buitenlandsche grootheden werd nog aangevuld door een Russischen Prins, wiens naam eenigszins onduidelijk werd uitgesproken, zoodat ik niet met zekerheid kan verklaren of hij Lobanoff of Romanoff heet. In elk geval was deze Russiche archaeolog een allervriendelijkst congresbroeder, zonder in het oogvallende uiterlijkheden, en toonde hij evenveel belangstelling in België als in Noord-Nederland.

Het Congres werd midden op den dag in den schouwburg geopend bij zonneschijn en gaslicht. De kanonnik van Caster las als voorzitter van het Congres, eenige notitiën in het Fransch over de gebouwen te Mechelen. Zijne stem was niet zeer duidelijk, maar zijne figuur indrukwekkend. Hij

[p. 285]

toonde een geestigen, fijnbesneden kop, herinnerende aan portretten door Holbein of Jean de Maubeuge (de Mabuse) geschilderd. Bij het bezoek aan het stedelijk museum in de Hallen bleek het, dat de eerwaarde heer van Caster uit zijne rijke verzameling van gravuren en platen de fraaiste exemplaren aan de gemeente Mechelen had ten geschenke gegeven. Op den eersten Congresdag werden alle groote en kleine leden zeer gastvrij ontvangen door Burgemeester en Schepenen van Mechelen ten stadhuize. Dit gebouw bevat weinig merkwaardigs, tenzij men eenige zeer uitvoerige historische doeken uit het romantisch tijdvak van 1830 tot 1850 zou willen uitzonderen. Het gebouw kwam mij zeer bekend voor. In 1879 hielden we er het zeventiende Taal- en Letterkundig Congres.... en straks wordt te Dordrecht het vier-en-twintigste gehouden.

Het scheen mij of Mechelen sedert 1879 niet in levendigheid was vooruitgegaan. Bij de opening van het Taal- en Letterkundig Congres (24 Augustus 1879) woei van bijna alle huizen een vlaggenpaar - de Belgische en de Nederlandsche vlag. En juist de laatste was fonkelnieuw, want de blauwe baan was van licht-azuur in plaats van zwartachtig indigo. Er werd een fakkeloptocht gehouden, die de geheele bevolking op de been bracht. Door al de muziekkorpsen werd het Wien Neêrlands bloed gedurig gespeeld. Burgemeester en Schepenen hadden het Stadhuis voor de sectie-vergaderingen, den schouwburg voor de algemeene afgestaan. De feeststoet van den eersten avond was verrassend in de hoogste mate. Drieduizend deelnemers, allen in feestgewaad of officiëel kostuum, allen met veelkleurige lantaarnen, met praalwagens, blazoenen, kartels, vaandels - allen bijeengekomen uit belangstelling voor het Congres - dit zag er heel wat anders uit, dan de plechtige kalmte van het twaalfde Archeologisch-Historisch Congres, nu onlangs gehouden.

In 1879 kwamen al de Vereenigingen van Mechelen te voorschijn: de Rederijkerskamer de Lisbloem, de Mechelsche afdeeling van het Willemsfonds, de liedertafel l'Echo de la Dyle, en de liedertafel Aurora, die ook nu weer op de meest artistieke wijze aan het concert op den Cathedraaltoren van Sint-Rombout deelnam. In 1879 had deze liedertafel een nog aardiger middel gevonden om de algemeene aandacht te trekken. Ze had gestudeerd in de oude geschiedenis der Mechelsche kamer: de Boonbloeme van 1522. Ze had gevonden, dat die kamer een esbattement had voorgesteld: Die Clughte van Jonkher van Vindhelyne. Al de leden der liedertafel Aurora, een kleine dertig, hadden toen het kostuum, groen en geel, van zestiende-eeuwsche kamerzotten gekozen. Ze zagen er allervermakelijkst uit met kunne rinkelende zotskappen, hunne kolven, hunne goed beschilderde gelaatstrekken.

Duidelijk herinner ik mij nog hoe één der Congresleden - Joh. C. Zimmerman - een man, wiens gelijke men nu zelfs met den lantaarn van Diogenes niet zou kunnen vinden, het woord nam om de oolijke, guitige kamerzotten te prijzen voor hun artisticken zang. In hoofdzaak was de toen te Mechelen getoonde geestdrift en goede smaak te danken aan de zorgen van den voorzitter der regelingscommissie, den beroemden schilder, Willem Geets.

In Augustus 1897 moesten deze souveniers wel weer opkomen, daar de stad

[p. 286]

Mechelen ook ditmaal feestvierde. Het Taalcongres van 1879 greep dieper in het leven der Mechelaren dan het nu gehouden Archaeologische Congres. Daarom kon ik het juichende Mechelen van vóór achttien jaren niet terug vinden. In alle stilte aangekomen begaf ik mij naar een door de regelingscommissie opgegeven hotel. Toen ik over den drempel van dit huis was getreden, klonk mij een zeer levendig gezang in de ooren. Deze muziek kwam van eene binnenplaats, en ging uit van een gezelschap Leuvensche Studenten - die hunne vacantie vierden door des Zaterdagsavonds in het ongenoemd hotel (?) - luid te zingen. Den volgenden morgen zag ik op de vermelde binnenplaats een houten pop, groen geschilderd, het allermeest gelijkend op hetgeen men ten onzent een vogelverschrikker noemt. Daar ik aan den voet van dezen pop den naam van Sylvain van de Weyer aantrof, meende ik, dat de zingende studentenclub misschien werk maakte van politieke propaganda, maar de ijverigste nasporing gaf geene oplossing van dit raadsel. Er was iets mysterieus in dit Mechelsche verblijf. Er waren geene gangen - men moest door eene reeks kleine, zeer huiselijke vertrekken een trap bereiken, die krakend, bouwvallig, verveloos, naar eene hoogere verdieping leidde. Ik had de verzoeking met Amadis de Gaula de hulp in te roepen van de Fee Urganda, de Onbekende, om een enkelen lichtstraal in deze geheimzinnige wildernis. Een reeks van vier deuren gaf toegang tot vier kamers. De eerste kamer was even troosteloos als de tweede, de derde en de vierde, maar onderscheidde zich alleen daardoor, dat eene zwarte kat met witgele oogen op het bed lag. Men wees mij de derde kamer aan.

Ik was nu eenmaal in het tooverkasteel, en zelfs Urganda, de Onbekende, zou er mij niet uit hebben kunnen redden. Ik vond in mijn verblijf alles, behalve de gewone middelen, om mij met de buitenwereld in betrekking te stellen. De zomerwind deed de flodders van het afgescheurd behang aan den wand bewegen. En nu begon de zware stem van het carillon vlak boven mijn hoofd mij te herinneren, dat ik de eer had in het aartsbisschoppelijk Mechelen te logeeren. Gelukkig, dat de mystiek in de mode is, en dat ik mij kon voorstellen in een betooverd kasteel een slapeloozen nacht te moeten doorbrengen.

En toch - ook nu! - had ik een moment van zeer groot geestelijk genot. Het was gedurende het banket op Zondag 8 Augustus. Onder de gasten bevond zich de oud-minister A. Beernaert, nu Voorzitter der Kamer van volksvertegenwoordigers. Zijn gelaat biedt eene eigenaardige gelijkenis met onzen lang overleden dichter S.J. van den Bergh - maar zijn oog was schitterender, maar zijn kalme wijze van in het rond te zien, herinnerde mij onzen staatsman Cappeyne van de Coppello. Zijne toespraak klonk in het schitterendste Fransch, dat ooit door mannen als Burdeau of Méline is gebruikt - hij wees op de oude monumenten, die de archéologen willen behouden - en die door de meest onhandige restaurateurs worden verknoeid. Zulk eene rede maakte het Congresbanket tot een gewichtig feit. Het was maar jammer, dat ik mij weer moest begeven naar liet droevig verblijf, waar zelfs de groote tooverfee Urganda, de Onbekende, mij niet kon helpen.

T.B.