Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 6

[p. 377]

Uit de studeercel.

Was de verloopen Augustusmaand eene Congresmaand, van September mag gezegd worden, dat zij eene Huygensmaand is geweest. Op 4 September heeft men herdacht, dat er driehonderd jaren verloopen waren sedert Constantin Huygens in den Haag geboren werd. Van alle zijden is er veel voor de heugenis van Constantin Huygens gedaan. De Leidsche Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde heeft op voorstel van Dr. J. Verdam besloten het initiatief te nemen tot oprichting van een gedenkteeken voor den staatsman, den dichter, den mensch, als erkenning van zijne edele hoedanigheden, zijne vele talenten, zijn belangrijken invloed op den gang van zaken in onze Republiek gedurende zijn leven. Door eene commissie is alles voorbereid, om eerlang dit monument te plaatsen onder de schaduw der hooge boomen van den Scheveningschen weg, een der heerlijkste wegen in Nederland, naar zijne plannen en teekeningen aangelegd.

De wetenschap bracht Huygens eene schitterende hulde. De redactie van het degelijke tijdschrift Oud-Holland wijdde de derde aflevering van den veertienden jaargang geheel aan Huygens. Prof. Dr. J. van der Vliet schonk eene heldere uiteenzetting over het vraagstuk aangaande Huygens' promotie te Leiden, waaruit duidelijk blijkt, dat er van eene promotie naar moderne begrippen geen sprake kan zijn. Dr. J.A. Worp gaf een zeer verdienstelijk verslag over de letterkundige briefwisseling tusschen Huygens en Jean Louis Guez de Balzac, vooral naar aanleiding van een Latijnsch treurspel van Daniël Heinsius, den Herodes infanticida. Uit deze correspondentie blijkt, dat de grootste Fransche prozaschrijver van zijn tijdvak onzen Huygens op den allerhoogsten prijs stelde. Het is der moeite waard deze woorden van de Balzac tot Huygens hier te herhalen:

‘Il faut que vous me juriez que vous estes Hollandois, pour me le persuader, et je ne puis croire que sur vostre serment une vérité si difficile. Vous écrivez le langage que nous parlons avec autant de grace, que si vous estiez nay dans le Louvre. A Florence vous passeriez pour citoyen, et pourriez mesme pretendre rang dans l'Academie della Crusca. En voila trop pour un homme de dehors, qui n'a pas seulement pris la peine de nous venir voir et a mieux aymé usurper nostre François et nostre Italien, que de nous en avoir l'obligation.... Vous prenez tout seul la gloire qui pourroit suffire à trois, et assemblez ce qui devroit estre partagé!’

Oud-Holland gaf vervolgens eene kunsthistorische studie van E.W. Moes over Eene verzameling familieportretten der Huygensen in 1785, en eene niet minder belangwekkende, historische studie van Dr. H.J. Eymael: Constantin Huygens en de Schilderkunst, waarin deze zijn vriend Dr. A.S. Kok, die niet gelooven wilde, dat Huygens een goed hart voor de schilderkunst had, op afdoende gronden terechtwijst. Eindelijk deelde J.H.W. Unger een kort Dagverhaal eener reis naar Engeland (1624), door Constantin Huygens, mede.

Nog is in velerlei dagbladen en tijdschriften gedurende de maand September

[p. 378]

de herinnering aan Huygens' leven en schriften hernieuwd, vooral in het Haagsche Jaarboekje voor 1897, dat menig opstel in betrekking tot Huygens en zijne familie bevat.

Het voornaamste evenwel, dat ter eere van Constantin Huygens werd verricht, bestaat in de Huygens-Tentoonstelling, die thans in de bovenzalen van het Gemeente-Museum te 's-Gravenhage wordt gehouden. Het denkbeeld van deze tentoonstelling ging uit van de vereeniging die Haghe, welke zich op 2 September 1895 constitueerde tot eene Huygens-commissie. Het werk dezer commissie is allervoortreffelijkst geslaagd. Vroeger hadden we eene Vondel- en eene Bredero-tentoonstelling, maar vergeleken bij deze Huygens-expositie schijnen ze ons nu van geringen omvang, zij het ook, dat de belangrijkheid der toen verzamelde portretten, handschriften en drukwerken niet het minst in twijfel kan getrokken worden.

Deze Huygens-tentoonstelling is zoo schatrijk aan portretten en handschriften, dat men weken achtereen zou moeten studeeren, om er de beteekenis en het gewicht van te kunnen bepalen. Het is zeer gelukkig evenwel, dat de herinnering aan dit zeldzaam belangrijke, doch tijdelijke, Huygens-museum niet verloren zal gaan, daar er eene zeer nauwkeurig bewerkte catalogus - de arbeid der heeren W.P. van Stockum Jr., Mr. J.E. Heeres, Dr. C. Hofstede de Groot, Dr. H.J. de Dompierre de Chaufepié, L. Wichers, D.F. Scheurleer en Dr. A. Brester - door de Huygens-commissie is uitgegeven.

De rijkdom dezer expositie is vooral te danken aan het denkbeeld der commissie, om aan al de beroemde historische personen, in de eerste plaats: de Vorsten en Vorstinnen uit het Huis Oranje-Nassau, die met de familie Huygens in aanraking zijn gekomen, ook bij deze Huygens-expositie eene plaats te verleenen. H.M. de Koningin-Regentes heeft met koninklijke edelmoedigheid de Huygens-commissie bijgestaan, en een schitterenden schat van historische portretten, van de allerbelangrijkste dokumenten uit het huis-archief en de bibliotheek van H.M. de Koningin aan de tentoonstelling afgestaan. Hierdoor is eene volledigheid, een glans, een rijkdom verkregen, die nimmer te voren bereikt werd.

Mijn eerste wensch, na nadere kennismaking met al deze uitnemende schatten was, dat dit alles een paar jaren achtereen mocht blijven berusten in het Gemeente-Museum van den Haag. Dan zouden geestdriftige Huygens-geleerden - men kieze bijvoorbeeld, Dr. H.J. Eymael en Dr. J.A. Worp - een prachtwerk over Huygens' leven en werken kunnen saamstellen, waarvan de wedergade in onze letterkundige geschiedenis niet zou kunnen gevonden worden. Doch, dit is zeer waarschijnlijk een droom, en daarom is het misschien het beste, dat ieder zooveel mogelijk van deze tentoonstelling gebruik make, om zijne kennis omtrent Huygens uit te breiden.

Bij het doorwandelen der zalen van het Gemeente-Museum werd ik door den overvloed zoo overstelpt, dat het nauwelijks mogelijk was het allerbelangrijkste met de noodige aandacht te bestudeeren. In de eerste plaats komt het duidelijk uit, dat de handschriftelijke nalatenschap van Constantin Huygens reusachtig groot is. Dit werd mij bevestigd door eene verzameling brieven

[p. 379]

en stukken nopens de in 1823 aan Koning Willem I verkochte manuscripten van Constantin en Christiaan Huygens, en uit den Engelschen auctie-catalogus van 1825, waarin handschriften - een groot deel van het archief van Constantin Huygens, en vele Alba Amicorum - behoort hebbende aan Jhr. C.A. van Sypensteyn (1785-1841) te koop worden aangeboden door Mr. Sotheby te Londen.

De meeste historische dokumenten geven allermerkwaardigste bijzonderheden omtrent het geslacht der Huygensen, in hunne betrekkingen als Secretarissen van de Raad van State, of als Secretarissen en Rekenmeesters van onze Oranje-Vorsten. Zeer treffend is het te lezen in het Commissie-boek van de Hooch ende Mogende Heeren Staten-Generaal (1586-1625), dat vader Christiaan Huygens zijn zoon Maurits aanbeveelt tot zijn opvolger als Secretaris van den Raad van State, ‘omdat hij omtrent veertich jaeren inde selve qualiteyt, getrouwelijck heeft gedient, ende nu gecomen wezende in den ouderdom van over de twee ende seventich jaeren, sich bevoelt, soo deur denselven ouderdom als deur den geduyrigen arbeit soo verswackt, en namentlick in sijn gesichte, dat hij voortaen 's Lants dienste soo vlijtelijck niet en sal connen betrachten nochte uijtvoeren, als hij tot noch toe heeft gedaen.’

Eigenaardig is het mede in het deel Fransche handschriften van Huygens ‘Varia mea Prosa Gallica’ twee opstellen aan te treffen onder den titel: Ingratitude des nobles en Ingratitude de la Princesse Douarière. Huygens heeft op hoogen leeftijd in een bekend vers geklaagd over de geringe voorkomendheid van den Stadhouder Willem III, doch daarbij dient niet vergeten, dat de laatste Huygens' oudsten zoon tot opvolger in de hooge ambten zijns vaders had aangesteld.

Huygens was de meest accurate man, de voorzichtigste boekhouder en beheerder zijner goederen. Dit was al door den arbeid van A.D. Schinkel bekend geworden. Hier zijn weer nieuwe bijzonderheden. Huygens is maar kort, doch zeer gelukkig getrouwd geweest met zijne nicht Suzanna van Baerle, van 1627 tot 1637. In Mei 1637 werd zijne ‘Sterre’ ernstig ziek, en dacht Huygens om beider testament - op de tentoonstelling aanwezig - onder den titel: ‘Constantyn Huygens en Suzanna van Baerle. Mutueel testament 8 Mei 1637, met acte van superscriptie van denzelfden datum, verleden voor Not. Willem van Velden te 's-Gravenhage,’ waarbij wordt aangemerkt: ‘gemelde heer gaende ende staende ende voornoemde vrouwe sieck te bedde legghende, doch echter haer verstandt ende sinnen wel machtig.’

Niet minder opmerkelijke bijzonderheden uit het letterkundig leven van den dichter komen door deze expositie aan het licht. We zien er het merkwaardig exemplaar van Vondel's Palamedes, gedagteekend 1626, door den dichter aan Huygens gezonden, daar op den titel door C.H. geschreven staat: Don. auctoris Constanter. Slusae Calend. Novemb. 1625. Reeds heeft Unger in zijne voortreffelijke bibliographie van Vondel opgemerkt, dat het jaartal 1626 geantidateerd was. Het was de tweede druk van den Palamedes, waarschijnlijk verschenen onmiddellijk nadat het vonnis over den dichter was uitgesproken. Dat Vondel

[p. 380]

een exemplaar durfde te zenden aan den Secretaris van Zijne Hoogheid getuigt voor zijn volkomen vertrouwen op Huygens. Huygens had te Amsterdam in 1619 eene bruiloftspartij bijgewoond bij de familie Vogelaer, en daar Hooft, Anna Roemers, ceterisque, leeren kennen. Sedert had hij herhaaldelijk bezoeken te Muiden gebracht, en had het hem niet aan gelegenheid ontbroken Vondel te ontmoeten. Vondel rekende er op, dat Huygens en Prins Frederik Henderik eenige belangstelling voor zijn Palamedes zouden aan den dag leggen, en werd in zijn hoop niet bedrogen.

Dat Huygens in goede verstandhouding met Vondel bleef tot aan het eind van Vondel's leven, blijkt uit velerlei kleinigheden: o.a. uit het exemplaar van Antonides' Ystroom, door den dichter - Vondel's boezemvriend en zijn ‘zoon in de kunst’ - aan Huygens gezonden, daar deze op den titel schreef: Constanter don. Aut. 1672.

Onder de handschriften trok mij bijzonder aan een kladboekje in perkament, waarin het wonderkind, Constantin, op zijn elfde jaar begon Latijnsche en Nederlandsche verzen te schrijven. Evenzoo is opmerkelijk een tweede manuscript, onder den titel: Ὁδοιποριϰον Itineris Amstelredamensis Constn. Huygens, annor. 13. 1610 Ips. Kalend. April CIƆ IƆ CX. Een knaap van dertien jaar, die een uitstapje van den Haag over Leiden en het Haarlemmermeer naar Amsterdam maakt, en daarvan een verhaal in Latijnsche verzen schrijft, met een Latijnsche opdracht aan zijn vader Christiaan, schijnt mij een ongemeen wezen. En toch heeft die uiterst vroege ontwikkeling in geen enkel opzicht aan Huygens' latere zeer ingespannen arbeid geschaad, tot op zijn negentigste jaar toe. Juist in dit feit schuilt een merkwaardig getuigenis. Zoo vroeg ontwikkeld en zoo helder tot in hoogen ouderdom is alleen een man, die zijne lusten en driften heeft weten te beheerschen - zijn hooge ouderdom is een diploma van zielsnoblesse.

Deze tentoonstelling kan nog zeer nuttig geraadpleegd worden over het vraagstuk naar het handschrift van Huygens. Indien men misschien mocht beweren, dat een of ander werk van Huygens, dat in handschrift tot ons kwam, onecht is, zou het voldoende zijn, om deze vraag eenvoudig aan den kenner van Huygens' schrijfhand te onderwerpen. Een zeer belangrijk staaltje van Huygens bedrevenheid in de kunst van schoonschrijven levert de tentoonstelling in een foliomanuscript: De stemmen der stemmende steden van Holland ende Westvriesland. Daerby zess beruchte Dorpen (1624).

Het is volkomen ondoenlijk een volledig verslag over deze expositie te geven. Zij is te rijk, te volledig, te overvloedig. En dat is wel de beste lof, dien men der ijverige, smaakvolle, volhardende Huygens-commissie kan schenken. Deze tentoonstelling overtreft alles wat vroeger in dezen geest werd gedaan, en toont duidelijk, hoe schatrijk onze archieven en bijzondere verzamelingen zijn in platen, portretten, kaarten, brieven en akten uit de 17^de eeuw afkomstig.

T.B.