Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 5

[p. 435]

Buitenlandsch overzicht.

Het kan niet zoolang meer duren - misschien nog een week, hoogstens een maand - of generaal Duchesne, de opperbevelhebber van het expeditionaire leger op Madagaskar, zal de hoofdstad Tananariwo bereikt hebben. Iedere dag, dien het regenseizoen zich wachten laat, is winst. En de generaal heeft beloofd, zijn krijgsmanseer is er mee gemoeid, dat hij voor dien boozen tijd zich in de stad zal hebben genesteld. Het uur der vervulling nadert nu.

Maar niet alleen omdat hij zijn belofte aan regeering en volk gestand wil doen, zal de generaal met smart uitzien naar het uur waarop hij de hoofdstad zal kunnen binnenrukken. Er staat meer op het spel dan zijn naam. Het 200^ste regiment, gevormd door loting en vrijwillige opgaaf uit de regimenten der Republiek, die wel een koloniale mogendheid wil zijn, maar er geen koloniaal leger op na wil houden - dat dappere regiment sterft langzamerhand uit. De moerassen tusschen Majoenga en Suberbieville hebben er hun slachtoffers bij honderden uit gekozen, de hoogvlakte der Imerina, die als herstellingsoord werken zou, spaart het evenmin. Het moet er al slecht aan toe zijn als in Europa het ongeloofelijke gerucht de ronde doet, dat er nog geen 50 man van het 200^ste meer overig zijn.

De vermoeienissen zijn te zwaar. Belast en beladen moet de Fransche soldaat, aan geen tropisch klimaat en brandende zon en stekende muskieten gewend, zich zelven nog bovendien den weg maken, waarlangs hij optrekt om van het eiland voor zijn rijk volledig bezit te nemen. Nu en dan ontmoet hij een Howa op dien weg en schiet hem dood - een wapenfeit, juist gewichtig genoeg op hem pijnlijk te doen gevoelen hoe weinig krijgsroem hier te behalen valt. Hij ziet zijn troep langzaam slinken en hij bedenkt bitter dat hij zich het zoete van den dood voor het vaderland toch anders had voorgesteld dan als een smadelijk verkwijnen in tropische koortsen. Een ziekte, zoo meldde men ons kort geleden, die langzaam overgaat in een zachte verstandsverbijstering.

Is het verschrikkelijke van dat lakonieke woord wel doorgedrongen tot den geest van hen die het lazen in de morgenbladen, bij het ontbijt? De dappere kleine pioupiou die zijn heerlijk land van Frankrijk verliet met al de illusiën van heldendaden en wapenroem welke zijn Gallische fantasie hem voorspiegelde - een zachte verstandsverbijstering....

Frankrijk heeft op Madagaskar oude rechten: le roi soleil zond er een

[p. 436]

zijner connétables heen. De expeditie van nu is slechts een logisch gevolg van de ondernemingen van een paar eeuwen geleden. Dit is zóó waar dat zelfs Engeland zijn kolonialen concurrent officieel geen stroobreed in den weg heeft durven leggen en zich beperkt heeft tot een heimelijk, thans bijna gestaakt, opstoken van de bewoners door middel van zendelingen en avonturiers, die echter ten slotte den Howa's meer kwaad gedaan hebben dan den Franschen.

Maar de expeditie moge een logisch gevolg van het verleden en een politieke noodzakelijkheid geweest zijn, medegevallen is zij niet. Het kon niet anders of het denkbeeld een van de vier grootste eilanden der wereld voor het vaderland te veroveren, moest het Fransche volk, niet alleen de chauvinisten, in vlam zetten. Iedere Franschman moest er iets voor gevoelen daarginds de lauweren te gaan verwerven, welke Europa aan de Republiek onthoudt. Maar ook nu weer, na al de harde lessen van het verleden, is de moed en de geestdrift grooter geweest dan het beleid.

De halve beschaving, door Franschen en Engelschen aan de Howa's gebracht, heeft zich gelijk meestal tegen de beschavers gekeerd. Zij is, als gewoonlijk, aangenomen in haar uiterlijke vormen: geweren zijn ook nu weer de eerste nijverheidsvoortbrengselen geweest die de ‘wilden’ van Europa overnamen. Dat is vooral gevaarlijk, omdat de loop meestal dadelijk gekeerd wordt naar de zijde vanwaar het wapen is aangebracht. Doch veel gevaarlijker invloeden zijn hier bovendien in het spel geweest: een moordend klimaat en duidelijk gebleken gebrek aan overleg bij hen, die meestal de verantwoordelijkheid wel willen dragen, zoolang de zaken goed gaan, maar die niet te vinden zijn, wanneer het tegenloopt. Geen wonder, want het is altijd gemakkelijker de booze daad op te sporen dan de schuldige nalatigheid. Waar van deze laatste alleen sprake is, heeft ieder de middelen voor het grijpen om te bewijzen dat wat hij niet voorzien heeft, door een ander had moeten worden bedacht.

De reede van Majoenga, waardoor de ontscheping en de inscheping in een oogenblik zou hebben kunnen geschieden was een ontwerp, gegrond op een vergissing. 't Scheelde weinig, maar een paar honderd meters! De wagens volgens het systeem Lefèbvre, waarvan men er een vierduizend had aangeschaft, bleken de wegen die door de expeditie zelf gebaand moesten worden, niet snel en goed genoeg te kunnen berijden om de voorhoede behoorlijk van proviand te voorzien. De groote rivier, de Betsiboka, waarlangs de schuiten met voorraad en ammunitie zouden opvaren van de Noordwestkust tot in het hart van Madagaskar, bleek in dit seizoen volkomen onbevaarbaar. De medische dienst, voortreffelijk ingericht en rijk voorzien van de noodige middelen, bleek toch van dien aard te zijn dat er op dit oogenblik tusschen Suberbieville en de hoofdstad vier dokters beschikbaar zijn op duizend zieken. En zoo voorts.

Niettemin zal generaal Duchesne Tananariwo bereiken, al was het alleen omdat 's lands prestige het mislukken der onderneming niet gedoogt. Mada-

[p. 437]

gaskar zal een Fransche bezitting worden en men zal later gewagen van le sang de nos pères, zonder dat daarbij bedacht wordt hoeveel bloed nutteloos vergoten werd. Dat zal dan ook niet meer noodig zijn. Op het oogenblik is het echter pijnlijk te zien, hoe die Madagassische jammer geëxploiteerd wordt ten behoeve der politiek. Er zijn Fransche bladen die met al de macht en het talent hunner redactie hebben gewerkt om de onrust en angst te zaaien in de gemoederen der Fransche burgerij. Op een goeden dag zwegen zij en langzamerhand doken de gunstige berichten op in hun kolommen. Weten de regeeringsfondsen voor geheime doeleinden daar soms meer van?

Een ander deel der pers zal wellicht in het najaar het Kabinet doen vallen op de quaestie van Madagaskar. Met dit ministerie zal dan weer een goed deel dier responsabilités zoek raken die ieder toch al met zooveel ijver van zich weet af te schuiven.

Men heeft het te Parijs wel noodig dat zoo nu en dan Forain met zijn bijtende teekeningen in den Figaro eraan herinnert, dat er ook een ‘sentimenteele’ zijde is aan het vraagstuk van Madagaskar. Het kan geen kwaad dat de vroolijkheid over de onuitspreekbare namen der verbrande dorpen, over koningin Ranawalo en haar man, den eersten minister Rainilaiariwony onaangenaam verstoord wordt door lange rijen van uitgeteerde zieken en ongeneeslijke koortslijders, door de transportschepen overgebracht naar het vaderland onder de stekende zonnehitte der Roode Zee.

Het zal voor het blad Le Temps een eer blijven, dat het de bezorgdheid in Frankrijk heeft weten levendig te houden voor het lot der tallooze zieken en der weinige gewonden. Want het houdt de pijn wakker, welke Frankrijk voelen moet aan die open wond: Madagaskar. Het groote Afrikaansche eiland slokt menschen op en geld, laat men dat althans gevoelen te Parijs. Het zal niet verzadigd worden door den val van een ministerie. De bravoure moet nu een einde nemen: de stoute tocht dwars door het eiland heen is niet ondernomen, opdat de met moeite gebaande weg vlak achter het leger weer zal worden weggewischt. Het komt in de toekomst meer op eerlijk beleid en taaie kracht aan dan op moed en wapenvertoon. Als dat begrepen wordt, misschien wordt dan de zoekgeraakte verantwoordelijkheid nog wel eens opgeraapt door mannen, die toonen durven dat zij haar hebben gevonden en nu willen blijven dragen.

Madagaskar, Cuba, Atjeh, Erytrea....

Van deze schijnt wel Erytrea de minst pijnlijke en gevaarlijke der wonden, waaraan de meeste Europeesche mogendheden buiten hun werelddeel plegen te lijden. De Italiaansche staatslieden - er zijn er niet vele - en generaal Baratieri - ‘Africanus’ gelijk hij, te vleiend voor hem en zijn vaderland, naar den bijnaam dien de groote Romeinen hun krijgsheld Scipio gaven, genoemd wordt - allen geven zich groote moeite om de wereld te overtuigen dat zij geen stukje Afrika begeeren uit veroveringszucht, als punt van uitgang

[p. 438]

ter verkrijging van andere stukjes. Zij begeeren geen eereplaats aan den Afrikaanschen disch, aan welken de groote mogenheden elkander de brokken zitten toe te deelen en afhandig te maken. Zij wenschen slechts, gelijk hun geliefkoosde uitdrukking is, in het zwarte werelddeel een ‘tweede vaderland’ te grondvesten.

Er zijn vele Italianen buiten Italië. Deze zooveel mogelijk te hereenigen en zich bovendien een trechter aan te schaffen waardoor de stroom van emigranten die jaarlijks Italië verlaat, wordt geleid naar een gebied dat door nauwe banden aan het moederland verbonden is - ziedaar het doel van Italië's jongste koloniale politiek.

Indien dat werkelijk zoo is, kan men er vrede mee hebben. Er wordt wel met minder verheven doeleinden gevochten en veroverd. Het is alleen maar jammer, dat het edele doel zooveel geld en bloed kost, indien men tegenspoed ondervindt op weg; en dat het zoo licht uit het oog verloren wordt en voor koloniale avontuurlijkheid plaats maakt, indien alles gemakkelijk gaat. Nu, gemakkelijk gaat het tot nog toe niet.

Daar zijn de Derwisjen geweest, woeste dweepers, die den dood eer begeerden dan vreesden: nu teruggedrongen maar toch nog altijd een dreigend gevaar. Daar was de Negus Menelik, de koning der koningen van Aethiopië, wiens rijk weliswaar tot een sjofel Sjoa is ingekrompen maar die toch nog duizende mannen in het veld kan brengen en de naburige hoofden in het geheim kan opstoken of in het openbaar oproepen om zich te werpen op de soldaten van den Europeeschen vorst strijdende in het vreemde land.

Daar was Rusland, zoo buitengewoon vriendelijk jegens het Abyssinische gezantschap dat Italië er een rilling van door de leden voer...

Het is ten slotte nog al meegevallen. De Tsaar is bij uitzondering eens beleefd geweest, heeft den angstig vragenden blik van Italië opgevangen en doen verklaren dat enkel godsdienst zijn rijk bond aan het land van Menelik. Dat was een zorg minder. De Negus heeft zich gehaast te laten weten dat hij tot eenig aanvallend optreden niet geneigd was, maar dat hij van zich af zou bijten, zoodra hij de veiligheid of de eer van Aethiopië aangetast achtte. Nu blijft wel de moeilijkheid met het tractaat van Uccialli dat de Italianen hem indertijd opgedrongen schijnen te hebben en waarvan hij nu eerst den knellenden dwang is gaan gevoelen. Hij, de Negus, zou slechts onderhandelen met de Europeesche mogendheden door bemiddeling van Italië! Dat was een onmogelijke eisch, dien hij nooit kon inwilligen en waarvan hij geheel vergeten was dat hij hem reeds ingewilligd had.

Men krijgt den indruk dat generaal Baratieri wel de man is dien Italië noodig heeft als wegbereider tot een voorzichtige koloniale politiek. Ondanks de omhelzingen van den president toen de generaal zich in de Kamer vertoonde, ondanks de ovatiën welke hem door heel het land, door Koning en regeering, werden gebracht, is de generaal kalm gebleven. Hij is in enkele steden van het Noorden als conférencier opgetreden en heeft zich laten

[p. 439]

interviewen, maar overal zeide hij hetzelfde, gebruikte hij die uitdrukking van het ‘tweede vaderland’ waaraan zijn rijk behoefte heeft.

Hij zal er natuurlijk niet onverschillig onder gebleven zijn dat het den welgeoefenden manschappen van zijn jong koninkrijk gegeven was ginds eens te toonen wat zij vermochten. Maar hij heeft werkelijk met kracht er naar gestreefd dat deze proeftijd, schitterend doorstaan, zoo kort mogelijk zou duren. Hij schijnt een bedaarde Italiaan te zijn, geen onbekookte avonturier. Mocht het werkelijk komen tot wat onlangs beweerd werd, dat Italië, in ruil voor een havenplaats in Somali-land, Kassala, kort geleden een der grootste slavenmarkten van Noordelijk Afrika, aan Engeland zou afstaan, dan zou daarmede inderdaad bewezen worden dat Italië voor heden althans niets begeert dan een veilige en ruime plaats van vestiging voor zijn verspreide zonen. Niet altijd is een land in de gelegenheid zoo gemakkelijk en duidelijk de wereld er van te overtuigen dat zijn bedoelingen overeenstemmen met zijn woorden.

Een bescheiden optreden naar buiten past dat koninkrijk tegenwoordig beter dan de pralerij met zijn reusachtige pantserschepen op de feesten te Kiel en in de Engelsche wateren. Heel veel meer geld dan het nu uitgeeft zal het zonder staatsbankroet in de komende jaren niet kunnen verteren. De ellende der schromelijk verwarde en verwaarloosde financiën wordt verergerd door den oeconomischen nood van geheele landstreken en door de.... Siciliaansche (d.i. erger dan Turksche!) toestanden op het eiland Sicilië.

Dan maar feestgevierd! Den 20^sten dezer Septembermaand was het de 25^ste gedenkdag van het schieten van de bres bij de Porta Pia door de Garibaldiaansche vrijbenden. Een op zichzelf volmaakt onbeduidend oorlogsfeit, maar welks beteekenis was dat het Rome aan de macht der pausen ontrukte, zoodat deze stad haar geographisch en politiek natuurlijk aangewezen plaats als hoofdstad van Italië kon innemen.

De Sedan-feesten en de betoogingen der Kriegervereine zijn voor de rancuneuze gemoederen der Franschen niet zoo hinderlijk en grievend geweest als deze veel te luidruchtige 20-September-viering het was voor de duizenden geloovige katholieken in Italië en daarbuiten. Ik geloof óók dat Rome aan Italië behoort en dat de paus bij zijn bloot geestelijk koninkrijk en zijn zoogenaamde gevangenschap wel gevaren is. Zijn aanzien en macht zijn sedert 1870 niet weinig toegenomen en moge dit voor een deel toe te schrijven zijn aan de zeer geniale en waarlijk groote figuur van Leo XIII, ook aan het martelaarschap dankt het pausdom veel. Maar toch komt het mij voor, dat het nu niet noodig geweest was die eenheid van Italië met zooveeldaagsche feesten, receptiën van burgemeesters, optochten, vuurwerk onder de muren van het Vaticaan, te vieren. Had men zich niet tot de erkenning van de verdiensten der groote mannen, de onthulling der standbeelden van Garibaldi en Cavour, kunnen beperken? Was zij edel, die rondedans om de pauselijke woning? Moest er zoo hevige ergenis worden

[p. 440]

aangedaan aan een groot deel van de eigen burgers, wier onafhankelijkheid en broederschap men verklaarde te willen vieren?

Het is nu mogelijk dien strijd van 1870 met kalmer oogen te bezien dan in die dagen zelf geschiedde. Met des te meer recht vragen zij, die de gebeurtenissen van dat jaar voor logisch en rechtvaardig houden in zooverre deze Rome stelden op haar ware plaats - welke politiek of vaderlandsliefde het wel heeft mogen zijn die Crispi tot deze buitensporigheden heeft geleid. De waarde van zulke half-nationale feesten, gevierd onder de bedenkelijkste staatkundige, financieele en maatschappelijke omstandigheden op een wijze die duizenden in en buiten Italië verbittert en die de menigte, schreeuwende om amnestie, noch aan het land noch aan het vorstenhuis bindt - die waarde moge begrijpen wie het kan!

P.v.D.

23 September.