Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 5

[p. 449]

Buitenlandsch overzicht

Wie een maandelijksch ‘overzicht’ toezegt belooft veel. Hij wekt de verwachting dat hij den lezer telkens in een ballon captif zal doen plaats nemen en hem, hoog genoeg gestegen dat zijn blik het gedeelte van het wereldlandschap, dat ons in Nederland belang inboezemt, kan omvatten, die punten zal aanwijzen en beschrijven welke uitsteken uit de vage effenheid van het ver beneden gelegen gezichtsveld.

Aan die verwachting nu zal niet, althans niet maandelijks, voldaan worden. Want de uitstekende punten zijn menigvuldig en de ballon kan zich slechts gedurende den tijd waarin vier bladzijden geschreven worden, op de gewenschte hoogte houden. Het is noodig in dat korte tijdsverloop het belangrijkste te zien, en zelfs als één punt ál onze aandacht mocht vergen, verdient het de voorkeur er ook maar dien heelen tijd aan te wijden, voordat de ballon gaat dalen. Want anders gaat men zooveel onderscheiden, dat men niet meer kan overzien. En misschien dat eens, na twaalf opstijgingen, het gansche beeld toch niet zoo onvolledig blijkt te zijn, als elk der keeren afzonderlijk zou doen vermoeden.

Op den dag, dat dit nummer verschijnt, denken wij in het goede jaar 1895 niet alleen aan de inneming van den Briel en aan den tachtigjarigen oorlog. Tachtig andere jaren vragen thans op den 1sten April de aandacht: die van het leven van den ijzeren Rijkskanselier von Bismarck. Geboren in het jaar waarin Blücher den eersten keizer der Franschen versloeg, maakte hij, reeds den ouderdom naderend, een einde aan de heerschappij van den tweeden. Nu, na aan Europa voor het verdwenen een nieuw Keizerrijk in de plaats gegeven te hebben, na zijn ouden Vorst en zijn Kroonprins en Moltke te hebben zien heengaan, zit hij in otium cum dignitate op Friedrichsruhe en kijkt naar de wondervolle beelden in den rook zijner Duitsche pijp. Hij verklaart ze aan de aandachtige luisteraars rondom hem en het is een grootsch stuk geschiedenis dat hij hun vertelt. Soms wordt de lust tot critiek hem te machtig: het ging anders, potztausend! toen hij ze in bedwang hield, de koppige Polen, en toen hij de katholieken onder de knie kreeg in den vinnigen Kulturkampf. Dan haalt een journalist onder zijn toehoorders een potlood te voorschijn - Bismarck weet het wel - en de Hamburger Nachrichten verkondigen den volgenden dag, hoe het nu eigenlijk wezen moest. Maar de oude heer begrijpt toch wel dat hij tot het verleden behoort; mocht hij anders de jonge meisjes der dames-deputatie kussen, terwijl zijn vrouw er bij was, die - gelijk niet één blad naliet te vermelden - het ‘glimlachend aanzag.’

Zij heeft hem nu verlaten, het kleine vrouwtje met den beperkten geesteskring en het hartstochtelijk gemoed. Niet meer met haar zal hij de 101 kievitseieren verorberen, het geschenk van zijne trouwen van Jever. Op haar goed oud gelaat zal de luister van Otto's tachtigsten jaardag geen glimlach meer tooveren, als straks de jonge Keizer, ras vertoornd maar snel verzoend, in eigen persoon hem de hand komt drukken; als de vorsten van Europa hem eeren en heel het land van Pruisen, en het Huis van afgevaardigden, en heel het Duitsche Keizerrijk en de Rijksdag....

[p. 450]

O neen, de Rijksdag niet. Dat beeld van de grootheid des Duitschen Rijks betoont zich tegenwoordig ook het spiegelbeeld van wat er klein is in het Germaansche hart: de onderdanigheid, de zu-befehlenheid en nu ook de zeer minieme haatdragendheid, beter nog de knagende kwalijknemendheid, die het humeur blijft verbitteren en de gal doet overloopen, telkens als de gelegenheid zich voordoet. Een schitterende gelegenheid nu! Wat een armzalig schouwspel, al die parlementaristen, waarvan de een uit naam van deze en de ander uit naam van gene ondergroepeering der 163 tegenstemmers komt verklaren, dat Bismarck wel een groot man is, maar dat hij indertijd toch och, zoo boos gekeken heeft tegen de partij en dat zij daarom... ja eigenlijk, dat zij daarom maar liever zullen wachten tot hij dood is, om dan zoo luid mee te treuren over het heengaan van hem, die een roem was voor alle partijen, omdat het allen Duitschers waren!

Dat all-Deutsche, waarvan de Bismarck-huldiging een grootsche viering had kunnen zijn, zal straks gevierd worden, schitterender maar minder aandoenlijk, roemvoller voor den Duitschen arbeid, maar minder eervol voor het Duitsche hart, als Wilhelm II de eskaders der mogendheden zal vereenigen ter plechtige opening van het Noord-Oostzee-kanaal. Dwars door het eigen land zullen voortaan de Duitsche schepen varen van Noordzee naar Oostzee. Mocht het tot oorlog komen, dan zal er geen Duitsche vlootvoogd behoeven gezocht te worden om zich den eernaam van ‘ontsluiter van de Sont’ op het voetspoor van onzen Kortenaer te veroveren. De krijgsvloot zal in alle kalmte kunnen worden uitgerust in de havens der Oostzee, om veilig door het Duitsche kanaal de Noordzee in te stevenen. Kiel wordt de belangrijkste oorlogshaven van Noord-Europa. Is het wonder dat de Keizer dit monument van Duitschen ijver en kracht onthuld wil zien onder de oogen van heel dit werelddeel?

De mogendheden hebben nu bijna allen de uitnoodiging aangenomen. Ook de Fransche Republiek. Maar wat is er niet te doen geweest aan de Seine, voor de beslissing viel. Het is schandelijk en vernederend wat men gaat doen, zoo riepen de chauvinisten, zoo riep menigeen in het leger. Men gaat deelnemen aan de viering van een gebeurtenis, die het onzen erfvijand mogelijk zal maken ons andermaal te verpletteren. De Fransche vloot zal gaan meestemmen in het koor, dat aan haar gehate mededingster zege toezingt!

Gelukkig zijn er meer verstandige menschen in Frankrijk dan de pers, die wel melding moet maken van het geschreeuw, dat het luidste klinkt, ons zou doen gelooven. Het geldt hier een daad van internationale beleefdheid, zoo zeiden die. Het zou veel vernederender zijn voor Frankrijk als het op het appel, waar alle mogendheden het oor toe hebben geneigd, bleef ontbreken. Wij zuilen er weer, als vroeger, plaats nemen onder de eersten; naast een geduchten vriend zullen wij er ons vertoonen. En waar de Duitsche regeering ons haar medewerking toezegt voor ons wereldfeest van 1900 - hoe zouden wij haar een vormelijken handdruk weigeren om haar geluk te wenschen met een groot werk, door een vlijtige natie tot stand gebracht?

Zoo gaan wij allen, bijna zonder uitzondering, dezen zomer het reusachtig

[p. 451]

waterballet van Kiel bijwonen. Ook Nederland - met de Atjeh... Maar ik heb plechtig beloofd, dat ik in dit overzicht nooit zon schrijven over Nederlandsche politiek en de Atjeh behoort daar tegenwoordig immers toe?

Als ik mij niet vergis, zullen de grootste en prachtigste zeekasteelen naar Kiel afgevaardigd worden door het land, dat onder zijn oorlogskosten het diepst gebukt gaat: Italië. Het heeft krachtige bondgenooten, een sterk leger en een mooie vloot: quid sine moribus? Sicilië, het ongelukseiland van alle eeuwen, eerst in opstand, dan getemd: de roovers gedood, de boeren gekneveld, de pachters verdreven. Een staatkundige toestand, waarin de politieke en materieele oneerlijkheid in de plaats schijnt getreden van den vroegeren samenzweerdersgeest. De groote banken, stelende en bestolen; een oud-premier voor de rechtbank, onder de zwaarste aantijgingen. Crispi eindelijk, de independent van '70, dictator; de volksvertegenwoordiging naar huis zendend en tehuis latend als Karel I zijn parlement. In den tusschentijd worden de kiezerslijsten herzien. Herzien, dat wil zeggen, gezuiverd van duizende min of meer hinderlijke elementen.

Crispi is, zoo geen groot, dan toch een merkwaardig man. Deze stelling behoeft geen bewijs; men bedenke wat hij tot stand bracht. Italië heeft zijn plaats in het Drievoudig verbond; een dure plaats, het is waar, maar een plaats in uitgelezen gezelschap. Koning Humbert houdt zijn premier de hand boven het hoofd; dat zegt niet weinig van een vorst, die onder de beste van onze dagen behoort. En met dien steun houdt Crispi zich staande, heftig bestookt in het eigen land; zeker niet gerust op de toekomst, al was het maar wat die avontuurlijke Afrikaansche politiek betreft, die hij als afleider koos, maar die gemakkelijker ondernomen dan voltooid wordt. Want de krijgers met de lange zijden haren en het bleeke vel, de raadselachtige Afrikanen van koning Menelik, levend onder den rook van Europa alsof er alleen maar een Abyssinië op den aardbodem was - zij zijn geduchte vijanden.

Crispi intusschen, hij zij gerust of angstig, wacht. Hij hoort met zwijgende minachting de beleedigingen aan, die de geheele Fransche pers, als wier bête noire hij Bismarck's opvolger is, hem toeslingert. Hardnekkiger campagne dan tegen dezen staatsman, is door de Parijsche bladen zelden gevoerd. De Temps en de Débats zelfs, al gispen zij het gescheld hunner niets ontziende schettercollega's, putten zich uit om den Italiaanschen premier in al zijn doen en laten aan de kaak te stellen. Wie weet? misschien geeft al dat geschreeuw hem wel een welkome gelegenheid om ook de verwijten, die hij uit het eigen land en diens organen te hooren krijgt, als anti-patriottisch te brandmerken. En wat Frankrijk bederven mocht, maakt Engeland weer goed; Engeland dat, als het naar het Drievoudig Verbond overhelt, het zeker doet naar die zijde, waar Italië erin staat. De Engelsche pers verdedigt en verklaart Crispi's houding; de Romeinsche correspondent der Times zelfs met een zoo verdacht levendig vuur, dat sommigen boosaardig vragen, hoe het zoo wakker kan blijven flikkeren, als het niet mildelijk gevoed wordt.

Tusschen Italië en zijn verwanten nabuur Spanje bestaat, wat beider

[p. 452]

tegenwoordige rampen betreft, dit verschil, dat die van het eerste rijk een blijvend, uit sinds langen tijd rijpende omstandigheden geboren karakter dragen, terwijl de Spaansche onheilen op slagen van het noodlot gelijken, zwaar treffend maar spoedig te heelen. Wat bijzonder opvalt, is de groote massa van samenloopende gevallen. Een heele lijst! Spanje heeft nu binnen het verloop van een half jaar gehad: de Marokkaansche quaestie, welker oplossing eerst door den dood des sultans gevaar liep en vervolgens, mede door het onhebbelijk optreden van een half gekken Spaanschen generaal, tot werkelijk minder gunstige resultaten leidde dan aanvankelijk kon worden verwacht. Vervolgens een opstand op de Philippijnen. Daarna een veel ernstiger uitbarsting op Cuba, met al den nasleep, die nog heel lang kan worden: het schieten op den Amerikaanschen kruiser Alliança, gevolgd door een nijdigen grauw uit Washington, waarop het moeilijk valt met een beleefde buiging te antwoorden. Voorts het verlies van een der beste oorlogschepen, de Reina Regente, met 416 man in de wateren van Cadix; rouw door het heele land en een knak voor de marine. Eindelijk een geschil, eerst tusschen onderofficieren en journalisten, toen tusschen militair en civiel; een ministerieele crisis, waarvoor in de binnenlandsche politiek vruchteloos naar een reden gezocht wordt. Diep bedroefd zit de arme Regentes in het sombere paleis. Mogen God en Martinez Campos haar helpen, zij heeft dien steun wel noodig.

En reeds verheft de korte figuur van den maarschalk-deus ex machina zich op de teenen. Hij heeft wel voor heeter vuren gestaan; hij zal minister worden, als het noodig is; hij zal Cuba temmen, als het noodig is; hij zal de Vereenigde Staten veroveren, als het noodig is! Moge het niet noodig zijn, dat alles! Het zou tot zulk een treurig einde kunnen leiden van dat weemoedig komieke, dat erin gelegen is heel een natie, van dagen van grootheid gekomen tot verval, één man op duizenden handen omhoog te zien heffen en altijd maar weer telkens en telkens aan de wereld te zien vertoonen als den Oedipus voor alle raadselen der Sphinx. Martinez und kein ende!

Nog even zien wij de pauweveer van den Chineeschen onderkoning boven de nevelen van het wereldlandschap uit wapperen in het verre Oosten. Wat kunnen die vredesonderhandelingen te Hirosjima lang duren! In Japan gelooft men nog niet aan vrede; dus bewaren de ministers de reserve, die den gerusten overwinnaar past. Zij zitten met een fijnen glimlach tegenover den ouden Li Hoeng Tsjang, wien het als goed mandarijn ook niet op een uur meer of minder aankomt. Hij knikt en peinst en vraagt en zwijgt dan weer - zij glimlachen en buigen en merken op en antwoorden, maar niet te veel! Intusschen dringen de groote legers van het kleine volk van alle kanten het logge, weeke China binnen en zullen misschien al goed en wel in het paleis van den Zoon des Hemels te Peking genesteld zijn, als de grijze mandarijn nog zwijgt en knikt tegen de vriendelijk lachende diplomaten aan de overzijde.

23 Maart.

P.v.D.