Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 3

[p. 379]

Zijn zuster,
door W.G. van Nouhuys.

- Dus u denkt niet, dat er iets meer aan te doen is? vroeg zij zeer bezorgd.

- Neen, juffrouw, ik mag u geen hoop geven. Trouwens, uw eigen

Hij zakte op een stoel neer.

waarneming heeft u al kunnen overtuigen, dat het gezicht van uw broer van dag tot dag zwakker wordt.

- Hoe verschrikkelijk, dokter - en dat op zijn leeftijd.

[p. 380]

- Ja, 't is diep treurig, en voor u een heele zorg, vooral omdat u zoo heel alleen met hem is.

- O, neen - dat is het minste - als ik maar iets voor hem doen kon...

- Van harte het beste!

De specialist drukte haar de hand en ging heen.

Het gesprek was in de gang gevoerd, en Bertha keerde terstond naar de achterkamer terug, waar Frits stil voor zich uit zat te staren.

- 't Gaat niet vooruit, Bertha. Heb je wel gemerkt, dat de dokter het erg verminderd vindt?

- Wel neen. Erg verminderd niet. Hoe kom je daarop?

- Och - ik weet het immers zelf het beste.

Ongeduldig sprong hij op en liep, blijkbaar zeer zenuwachtig, met groote stappen de kamer op en neer.

Eenige oogenblikken zwegen zij beiden.

Dan barstte hij opeens los:

- Je moet niet probeeren mij met mooie praatjes moed in te spreken. Dat is zoo kinderachtig... en 't helpt immers toch niet... Wat geeft dat nu - wat geeft dat nu?... Ik word blind - stekeblind... Ik zie nu alles nog - maar in een nevel. Die nevel wordt van dag tot dag dichter... Eindelijk zal 't heelemaal gedaan zijn; overal donker - overal... Dan zie ik niets meer... O God - dan wordt het voor altijd nacht!

Hij zakte op een stoel neer, moedeloos, de elbogen op de knieën, en liet het hoofd hangen.

Bertha ging naar hem toe, knielde bij hem neer, en zag hem meelijdend in het gelaat. Zij nam zijn handen tusschen de hare.

- Arme broer... arme broer - kon ik je maar helpen!

Maar weer stond hij op en liep van haar weg.

- Blind worden!... Vijf-en-twintig jaar - en blind worden... Afschuwelijk - afschuwelijk!

En hij balde de vuisten in machteloos verzet.

Bertha ging bij hem en legde de hand op zijn arm.

- Frits, ik ben immers altijd bij je, om je te helpen, zei ze heel zacht.

Hij steunde nu met zijn vuist op de tafel en terwijl hij haar strak in de oogen zag, die zoo aanhankelijk hem aanstaarden, begon zijn geheele lichaam hevig te trillen. Dan drukte hij den zakdoek tegen het gezicht en ging stil, heel stil zitten in den hoek der canapé.

Zoo bleven zij een poos zwijgen...

- Bertha.

Zij zette zich naast hem.

- Ik ben kinderachtig geweest.

- Och neen, Frits. Dat moet je nu ook weer niet zeggen. Ik begrijp heel goed dat je...

- Dat ik 't verschrikkelijk vind, hè?... Maar ik ben er immers al te lang van overtuigd - ik weet het al te lang, om er nog zoo wanhopig

[p. 381]

onder te worden... 't Is waar - je wilt zoo iets eerst niet gelooven... je kunt niet... Toch zal ik wel moeten... Ik moet berusten... zeker...

Zijn stem werd dof.

- Dat leer je vanzelf wel - maar niet zoo gauw, - niet zoo gemakkelijk, zie je. Het zou me nu alleen maar spijten - als het sneller ging dan ik dacht - als ik niet meer den tijd had om af te maken waar ik aan bezig ben.

- O, tob daar nu niet over, Frits... Ik kan je immers helpen... Je kunt me dicteeren...

Hij schudde het hoofd.

- Dat zou ik niet kunnen. Ik moet het zelf schrijven. Het maakt me nerveus, het is me onmogelijk te denken, te voelen, als een ander op elk woord zit te wachten. Ik word al zenuwachtig als er iemand bij mij in de kamer is, terwijl ik schrijf, dat weet je wel... Neen dicteeren, dat zou ik niet kunnen... Maar misschien - heb ik toch je hulp noodig.

- O, zeg maar, als ik eenigszins kan...

- Ja zie je, met schrijven gaat het nog heel goed. Maar ik heb zoo'n last om over te lezen wat ik af heb. En dat moet ik toch doen om te weten of het goed is.

- O, - en nu wou je...

- Dat jij mij voorlas, wat ik geschreven heb.

- Best - graag! - ik ben blij dat ik je helpen kan.

- Nu, dan moet je van-avond maar eens, als ik boven zit, voor je zelf lezen wat ik al af heb. En dan wou ik graag dat je mij elken dag even voorlas wat ik den vorigen avond geschreven heb. Wil je?

- Natuurlijk wil ik! zei Bertha, heel opgewekt. Natuurlijk - ik vind het prettig dat ik je met iets van dienst kan zijn. O Frits, ik zou zoo graag nog veel meer voor je doen!...

En terwijl zij zich omwendde, veegde zij snel met den zakdoek langs haar oogen.

Het gebeurde zooals zij hadden afgesproken.

's Avonds gaf hij haar het handschrift, en zij zat beneden alleen te lezen, terwijl hij boven verder werkte.

Maar een groote schrik deed haar voorhoofd klam worden, toen zij ontwaarde hoe onduidelijk zijn schrift geworden was. Alleen met groote moeite was zij in staat het te ontraadselen.

Den heelen avond had zij noodig voor het dertigtal bladzijden, waarvan de laatsten hoe langer hoe onduidelijker werden.

Zij bleef nog eenige oogenblikken peinzen, stond eensklaps op of ze tot een besluit kwam, nam het manuscript en ging naar boven.

- Ziezoo, dat heb ik even doorgelezen, Frits, zei ze, en legde het handschrift bij hem neer. Nu ben ik heelemaal op de hoogte... Zeg, ik wilde je nu nog iets vragen...

- Zoo... antwoordde hij verstrooid.

[p. 382]

Met groote opgewektheid begon en voltooide zij den moeilijken arbeid...

[p. 383]

- Ja, je moest me straks even geven wat je nu weer schrijft, dan kan ik dat ook alvast doorzien.

- En je leest het toch morgen-ochtend...

- Natuurlijk - dan zal ik het jou voorlezen. Maar daarom juist lees ik het eerst graag voor mijzelf. Ik vind het voor jou zoo onplezierig als ik soms niet goed lees, met verkeerde klemtonen, of...

- Nu, je kunt het krijgen, zei Frits.

Toen hij naar bed was gegaan, zat zij op haar eigen kamer met de pas beschreven blaadjes voor zich.

Maar 't was nu bijna onleesbaar.

Hoe zou ze dat nu ooit kunnen voorlezen?... Dat was onmogelijk - onmogelijk!... En toch - het moest. Wat zou hij anders ongelukkig zijn... Het moest!

Zij diende er iets op te verzinnen. Maar wàt? Wàt?

Angstig begon zij opnieuw - regel voor regel. Doch als zij een tiental door geworsteld had en terugzag, dan kostte haar de eerste opnieuw evenveel moeite. Dat ging niet...

Daar viel haar iets in.

Zij zou het overschrijven. Woord voor woord ontcijferen en direct overschrijven.

Wat een gelukkig denkbeeld - dàn was zij gered. Een groote blijdschap leefde in haar op. Wat zou het hem een plezier doen, als ze 's morgens zonder een oogenblik te haperen, hem voorlas!.... Zij zou haar copie wel zóo houden, dat hij met zijn zwak gezicht er niets van merkte...

Met groote opgewektheid begon en voltooide zij den moeilijken arbeid, die haar tot laat na middernacht bezighield.

's Morgens gelukte de list volkomen, zóo volkomen, dat Frits vergenoegd uitriep:

- Zie je wel, schrijven gaat nog best. Ik was wel bang dat je er een beetje last mee zou hebben, en daarom heb ik er bizonder mijn best op gedaan. Prettig dat je het nu ook zoo vloeiend lezen kunt!

- Zeker, zeker. Heel prettig, Frits. 't Valt me zoo mee.

En haar oogen waren zoo blij, terwijl ze zijn opgewektheid gadesloeg.

Hij wreef zich in de handen. Dan weer, eenigszins nadenkend:

- Wel is het een beetje belemmerend, dat begrijp je wel, als je zoo voortdurend op je schrift moet letten. Ik zal het zóo goed misschien wel niet kunnen volhouden... Maar - al kun jij het dan ook al niet zoo vlot voorlezen als dit - dan is dat nog niet erg. Zie je - ik bedoel dat ik wel liever mij een beetje meer laat gaan... en dan wordt het licht wat minder duidelijk...

Bertha schrikte. Toen zei ze kalm:

- Ja - voor jou zou dat zeker gemakkelijk zijn. 't Is alleen maar, dat ik er dan waarschijnlijk meer moeite mee zal hebben. Dan klinkt het lang

[p. 384]

zoo goed niet - en het zou je mogelijk wel hinderen bij het luisteren, als ik nu en dan bleef steken...

- Och, ik geloof niet dat dit zoo erg zou zijn. Ik kan je immers licht met een woord helpen, omdat het mij zoo versch in het geheugen ligt!... 't Is mij vooral te doen, om beter te kunnen doorschrijven. Ik kan meer afpennen als ik niet zoo ingespannen voortdurend op mijn schrijven hoef te letten.

- O Frits, maar denk er toch vooral aan dat de dokter je gewaarschuwd heeft om niet te veel...

Hij stond driftig op.

- De dokter!... de dokter!... Hij kan er immers toch niets aan doen - niets!... En ik wil dit afschrijven, vóor ik het vanzelf heelemaal zal moeten laten. Het wordt goed, dat weet ik. - Neen Bertha, je moet me nu niet met dokters aankomen! Ik vraag je - wat doen die lui bij een patient als ik? Niets - niets - hoegenaamd niets! Zij komen constateeren, wat ik zelf waarachtig ook wel weet, dat het van dag tot dag minder wordt... Wat geeft dat dan? Neen - nu ik nog iets kan zien, wil ik er van profiteeren... En mijn oogen zijn nu toch al zóo slecht, dat er niets meer aan te bederven valt!

Zoo redeneerde hij door met de koppigheid van den prikkelbare, die tegen beterweten in zichzelf met zijn argumenten wil overbluffen.

Dien avond gaf hij zijn zuster eenige beschreven blaadjes meer dan den vorigen, en weer schreef zij ze over, zich alle moeite getroostende om geen woord te missen, maar den volgenden ochtend deed zij het voorlezen met opzet iets minder vlug.

Zoo ging het eenige dagen.

Bertha begon er bleek en afgemat uit te zien. Zij had groote kringen om haar oogen, en de trek van vastberadenheid om haar mond verscherpte zich tot iets lijdends.

Uren aan uren zat zij elken nacht over het werk gebogen, altijd in zenuwachtige spanning dat het haar niet meer gelukken zou het steeds onduidelijker schrift te ontraadselen, - en met angst zag zij het oogenblik te gemoet dat zij het hem zou moeten zeggen...

Want lang zou het niet meer gaan.

Als dit werk eerst nog maar klaar was...

- Nu begint het goed op te schieten, zei hij op een avond, haar het geschrevene toereikend. Ik ben nu aan 't laatste hoofdstuk en daar wil ik nog eens bizonder mijn best op doen. Zie je, dat slot kan zoo mooi worden, maar dan moet ik het heele hoofdstuk in éen toon houden. Ik geloof dat ik het goed heb, en ik ben daarom maar wat langer aan den gang gebleven - veine mag ik niet voorbij laten gaan. - Je ziet het zeker nog even door...

Haar lippen trilden, toen zij antwoordde.

- Natuurlijk! Dat weet je wel. Dat doe ik zoo terloops voor ik naar bed ga. Goeden nacht!

[p. 385]

- Wat is je hand koud! Je beeft. Ben je niet wel? vroeg hij bezorgd. Neen maar dan wil ik volstrekt niet dat je nog gaat zitten lezen. Dan moet het morgen maar een beetje minder vlot gaan. Dat komt er niets op aan.

En hij wilde de beschreven blaadjes weer terug nemen.

- Maar Frits, hoe kom je er op?... Ik ben volstrekt niet ziek. Ik heb zoo dikwijls koude handen - dat beteekent niets. Neen - dit hier houd ik!... voegde zij er bij, zich tot lachen dwingend.

Zoo scheidden zij.

Terstond zette zij zich, op haar kamer gekomen, aan het werk.

Maar zóo slecht, zóo onleesbaar was zijn schrift nog niet geweest!

Of lag het aan haar? - zij voelde zich zoo moe - zoo òp... Het schemerde haar voor de oogen, dat onregelmatig, nerveus gekrabbel, als een gewriemel van zwarte krulletjes en slangetjes...

Ze had al zooveel nachten tot twee, drie uur opgezeten, - nu kòn ze haast niet meer. O, die hoofdpijn!... Ze legde de koude handen tegen 't voorhoofd en bleef een poos verslagen zitten.

Op eens vermande zij zich. Kom - 't was het laatste hoofdstuk. Als dit af was, zou Frits zelf wel niet meer den moed hebben aan iets nieuws te beginnen. In elk geval, - dan zou zij het hem wel voorzichtig zeggen. Nu mocht ze hem niet in den steek laten; 't zou hem diep ellendig maken, hem ineens alle illuzie ontnemen. Hij was den laatsten tijd zooveel opgewekter.

Zij dwong zich met krachtigen wil tot den arbeid. Ze zou het volbrengen.

Uur na uur ging voorbij. Met gloeiend hoofd en bevende vingers bleef zij werken tot het daglicht, als gezeefd door de dichte overgordijnen, een bleeke vaalheid bracht in het vertrek.

Met opgewekt woord begroette zij Frits aan het ontbijt.

- Kind, kind - wat ben je toch koud! riep hij en hield haar hand een oogenblik tusschen de zijne.

- Ik ben wat verkouden, antwoordde zij zoo luchtig mogelijk. Dat is in een paar dagen wel weer over.

En onder het ontbijten praatte zij heel gewoon met hem.

- Zeg Bertha - je hebt van-morgen vrij-af - je behoeft me niet voor te lezen.

Zij zag hem vragend aan.

- Je moet weten, dat ik bij nader inzien, den opzet van het laatste hoofdstuk toch niet best vind.

- Zoo...

Haar stem kwam met moeite uit haar keel.

- Neen - dat bevalt me nog niet. Ik heb van-morgen, op bed liggend, een ander begin gevonden. O, dat lijkt me veel beter. Daar is meer kleur in, zie je. 't Andere is zoo grijs. Vind je 't ook niet erg grijs, hè?

- Nee... dat heeft me... niet getroffen, antwoordde zij aarzelend. Ik vond het nogal heel goed.

- Nu ja, goed - maar nog lang niet wat het zijn kan - het kan veel

[p. 386]

beter - oneindig beter! Neen, je moet dat van gister-avond maar verscheuren, ik voel het nu anders.

Met tranen in de oogen knielde hij bij haar neer...

Hij stond op en liep peinzend op en neer.

Bertha stond ook op. 't Was of ze van haar stoel zou slaan. Het werd haar zoo benauwd....

[p. 387]

Als werktuigelijk nam zij het handschrift en haar copie, ging langzaam naar de papiermand en verscheurde beide.

Toen week haar weerstandsvermogen. Zij begon hevig te trillen en trachtte haar snikken te smoren in haar zakdoek, dien zij stijf tegen haar klapperende tanden drukte. Haar knieën beefden, en zij voelde zich nu zoo flauw, dat zij half onmachtig op de canapé neerzakte.

Frits was dadelijk bij haar.

Hij voelde haar beven... streek met zijn hand langs haar klam voorhoofd...

- God, Bertha, wat is er?

Doch haar onderdrukt gesnik was het eenig antwoord.

Alsof hij plotseling een ingeving kreeg, liep hij naar de papiermand, greep de stukken er uit en hield ze bij het venster.

- O Frits! klonk het smeekend....

Met van gejaagdheid trillende vingers bracht hij de papieren eenige seconden zoo dicht mogelijk voor zijn moeilijk starende oogen - en toen hij Bertha's geschrift zag, werd hem alles opeens duidelijk - zoo akelig duidelijk.....

Ontroerd ging hij naar haar terug....

Met tranen in de oogen knielde hij bij haar neer... nam haar hoofd tusschen zijn beide handen... kuste haar herhaaldelijk en streelde haar zacht...

- Lieveling!... Wat ben ik wreed geweest!.... Vergeef het me toch!

Nu wist zij niet langer te veinzen, maar barstte in schreien uit... in verlichting gevend schreien... terwijl zij tegen hem aanleunde en zacht nokte met groote smart;

- Arme broer!... arme broer!...