Eerste Druk. Jaargang 1987

[p. 129]

Beschouwend proza
Pierre H. Dubois
Memoranda. Hermetisch en besterd
Literair leven in jaren van onrust

(Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage 1987)

Inhoud

Het eerste deel van de literaire levensgeschiedenis van Pierre Dubois opent met een korte schets van het ontstaan van het boek en met een poging tot verklaring van de ongebruikelijke term memoranda. Zo wordt onder meer duidelijk dat de lezer geen autobiografie in de gangbare opvatting in handen heeft noch een portrettengalerij van literaire coryfeeën uit vooral de jaren 1935-1942. Hermetisch en besterd - de titel is ontleend aan een vroeg gedicht van de auteur - is een ‘autobiografie in het perspectief van de literatuur’: het verslag van een zoektocht naar de schone letteren en het schrijverschap als ‘een consequente levensnoodzaak’. Daarin worden terloops profielen zichtbaar van auteurs als Hendrik de Vries, Cola Debrot, Jef Last, Bertus Aafjes en nog diverse anderen. Ook van Jan Greshoff, de man die Dubois niet alleen uit de financiële nood redde door hem in Brussel werk aan te bieden, maar die ook de schrijver-in-spé bracht op de plaats waar deze wilde zijn. ‘Ik was ineens overgeplaatst in een andere wereld,’ beschrijft Dubois zijn verhuizing naar Brussel. ‘Maar die wereld was de mijne en ik herkende haar als zodanig.’ Door deze opzet is Hermetisch en besterd niet alleen interessant voor Dubois' vaste lezerskring, maar ook voor iedereen die belangstelling toont voor het literaire leven in (het Amsterdam van) de late jaren dertig.

De memoranda, die zullen worden ‘aangevuld’ met essays over alles wat daarin maar zijdelings en (te) kort wordt vermeld, zijn chronologisch opgezet en dat betekent, dat Dubois zijn lezers allereerst meevoert naar het Luik van 1623, de tijd van zijn voorvader Jean duBois. Daarop volgt een korte schets van het milieu waarin hij zelf opgroeide, het streng katholieke gezin,

[p. 130]

met alle beperkingen die daarbij hoorden. Vooral de intellectuele beperkingen hinderen de jonge Dubois en dat brengt hem bij de Witte Paters in het Brabantse Sterksel, waar hij aan het Sint-Pauluscollege de humaniora-opleiding volgt. Daar maakt hij ook kennis met de literatuur en... raakt hij langzaam maar zeker van het katholicisme vervreemd.

Na Sterksel volgt de niet-voltooide gymnasiumopleiding bij de jezuïeten in Amsterdam. Hij probeert ook, samen met onder anderen Bertus Aafjes, het literaire tijdschrift Klondyke leven in te blazen. De Memoranda vertellen verder over zijn eerste langdurige relatie met een vrouw en over zijn definitieve keuze voor het schrijverschap. In de slotalinea's presenteert hij de lezer een reeks scènes uit het vrijbuitersleven dat ‘kunstenaarsleven’ heet en waar de jenever rijkelijk vloeit. Het relaas eindigt met zijn vertrek naar Brussel.

Kritiek

Wim J. Simons: ‘Hermetisch en besterd is een lezenswaardig boek geworden voor iedereen die zich voor de Nederlandse letterkunde van deze eeuw interesseert.’ (Utrechts Nieuwsblad, 26-6-1987)

Han Foppe: ‘Toekomstige schrijvers over deze periode zullen er goed aan doen zich mede op Hermetisch en besterd te baseren. Het eerste deel van de Memoranda is om dit soort redenen van literair-historisch belang, maar vooral ook omdat het inzicht geeft in de achtergronden van Dubois' boeiend schrijverschap.’ (Ons Erfdeel, september/oktober 1987)