Eerste Druk. Jaargang 1987

[p. 113]

Joost Zwagerman
Kroondomein

(De Arbeiderspers, Amsterdam 1987)

Inhoud

Kroondomein opent met een viertal verhalen waarin kinderen centraal staan of toch minstens een belangrijke rol spelen. Zo is het stuk waarmee de bundel opent, ‘'s Avonds’, een tien-bladzijden-lange evocatie van kinderangsten en wordt de hoofdpersoon in ‘Briefjes’, een lerares met nogal wat ordeproblemen, ongewild een belangrijke oorzaak van het drama dat zich aan een van haar leerlingen voltrekt.

Daarna volgt de afdeling ‘Drie schrijvers’, met onder andere het groteske ‘Een gelukkige poging’, het verhaal over een man die krampachtig op zoek is naar een eigen taal en die deze poging bijna met de dood moet bekopen. De weg die hij vervolgens kiest om toch zijn doel te bereiken, is even absurd als lachwekkend.

Dan volgen nog ‘Oudenier haakt in’ en ‘Hendrik en het kaatsen’. Het eerste verhaal is het portret van een man die alles mist om een succesvol kunstenaar te worden maar die ‘er’ toch zo graag bijhoort. Wat hij wel bezit, is een groot organisatorisch talent en dat wendt hij dan maar aan om in elk geval artiesten over de vloer te krijgen. Het zal hem uiteindelijk slecht bekomen. ‘Hendrik en het kaatsen’ is de geschiedenis van twee broers: Hendrik, dom, van iedere kunstzinnige aanleg verstoken maar niettemin tenslotte schrijver van een heus boek, en Jochem, die bij een auto-ongeluk om het leven komt, maar ver daarvoor al als schrijver grandioos mislukt is.

Karakteristiek

Kroondomein zou kunnen doorgaan voor een bloemlezing uit het oeuvre van Joost Zwagerman; de negen opgenomen verhalen werden, zo vertelt de achterflaptekst, geschreven voor en na

[p. 114]

het verschijnen van diens debuutroman De houdgreep. Mogelijk dat dat de belangrijkste oorzaak is van de diversiteit die de bundel kenmerkt, zowel inhoudelijk als wat de verteltrant betreft. Enerzijds toont Zwagerman een duidelijke voorkeur voor verhalen waarin de innerlijke monoloog overheerst en de plot erg mager is, zoals de beide kindergeschiedenissen ‘'s Avonds’ en ‘De zaken van Bernard’ en de schrijversontboezemingen ‘Kroondomein’ en ‘De briefjesschrijvers’; anderzijds laat hij zien ook verhalen in de meer gangbare zin van het woord te kunnen schrijven. Ook voor die laatste groep, waarvan ‘Een gelukkige poging’ en ‘Oudenier haakt in’ de boeiende vertegenwoordigers zijn, geldt overigens het bezwaar van een te zeer verliteratuurde stijl. Zo zal Zwagermans zinsbouw heel wat lezers dwingen tot twee keer lezen.

Kroondomein telt 176 bladzijden.

Thematiek

Door de sterke concentratie op het (eigen) schrijverschap maakt Zwagermans bundel als geheel soms een haast decadente en dus gekunstelde indruk. Afgezien van de eerste vier verhalen gaat het op de een of andere manier steeds over de kwellingen van het kunstenaarschap, i.c. het schrijversbestaan. Vaak wordt de zwaarwichtigheid van artistieke pretenties aan een relativerende behandeling blootgesteld, waardoor leegte en onmacht regelmatig terugkerende thema's zijn.

Kritiek

Frans de Rover: ‘Met zijn nu gepubliceerde verhalen heeft Zwagerman me kunnen overtuigen van zijn kunnen. Meer dan de roman, die nogal wat opzichtige verwijzingen naar andere literatuur bevatte, is deze bundel te beschouwen als het eigen visitekaartje van de auteur.’ (Vrij Nederland, 3-10-1987)

Arnold Heumakers: ‘Bij Zwagerman ontbreekt een eigen thematiek die ernstig en tiranniek alle aandacht voor zichzelf opeist, tenzij men juist die provocerende afwezigheid als zodanig zou willen zien.’ (De Volkskrant, 16-10-1987)

Jaap Goedegebuure: ‘Wat er tot nu toe van Zwagerman in druk is verschenen, draagt het kenmerk van de vingeroefening.

[p. 115]

De indruk die ik ervan heb overgehouden is dat er heel veel uit deze auteur zou kunnen groeien, maar ook dat hij er goed aan zou doen zijn eerzucht wat aan banden te leggen.’ (Haagse Post, 17-10-1987)