Eerste Druk. Jaargang 1987

[p. 82]

Vonne van der Meer
Een warme rug

(De Bezige Bij, Amsterdam 1987)

Inhoud

Een warme rug is een roman vol huwelijksontrouw, het verlangen mannen te behagen en de gevolgen daarvan. Centraal staat een ogenschijnlijk keurig net directeursgezin: vader, moeder en twee dochters: een van zestien en een van bijna dertien jaar oud. Hoe bedrieglijk de indruk die zij naar buiten toe maken in werkelijkheid is, blijkt wanneer op een dag de dertiger Gilles bij toeval tussen de drie vrouwen verzeild raakt. Hij maakt er geen moment een geheim van dat hij zich vooral tot de moeder voelt aangetrokken en zij blijkt maar al te graag bereid op zijn avances in te gaan. Hun spel wordt door Catherine, de jongste dochter, met jaloezie gadegeslagen.

Haar zuster, Marita, stelt zich heel wat onverschilliger op; sluwer ook, want als het haar zo uitkomt maakt zij op handige wijze misbruik van hetgeen zij over haar moeder en Gilles weet. Het verhaal vertelt ook hoe het verder ging: Marita belandt uiteindelijk in Canada en Gilles verdwijnt op een dag voorgoed uit hun leven. De enige keer dat zij hem terugzien, is tijdens de vertoning van een 8-millimeterfilmpje, ter gelegenheid van het feit dat Marita voor familiebezoek - ‘Om iets te bespreken (...) en ook om Pappa op te zoeken natuurlijk’ - is overgekomen. Dan blijkt dat de tijd nog niet alle wonden heeft geheeld.

Karakteristiek

Hoe interessant het gegeven waarover Van der Meer schrijft ook is, door het ontbreken van een duidelijke plot is het haar niet gelukt een echt boeiend verhaal te vertellen. Er gebeurt erg weinig en wát er gebeurt wordt, mede als gevolg daarvan, nogal breed uitgemeten. Dat zou op zich nog niet erg hoeven te zijn, als zij erin geslaagd was voldoende ‘geweld’ onder de opper-

[p. 83]

vlakte van het verhaal - de spanningen tussen de hoofdfiguren - te ontketenen. Dat is echter niet het geval. Weliswaar krijgen de drie vrouwen elkaar langzaam maar zeker stevig in de houdgreep, maar tot adembenemende scènes leidt dat maar zelden.

Het perspectief ligt bij de jongste dochter van het gezin, die afwisselend in de eerste en in de derde persoon vertelt, meestal in de verleden tijd maar af en toe ook in de tegenwoordige tijd. Deze vertelwijze is niet minder beperkt dan zij kán zijn, al lijkt dat vaak anders. De uitgebreide blik die zij de lezers op het innerlijk van haar moeder gunt, is echter meestal haar voorstelling van haar moeders zieleroerselen. Ze laat dat ook enkele malen duidelijk merken: ‘Zo stel ik me voor dat het gegaan is.’ De roman telt 128 bladzijden.

Thematiek

Het lijkt erop, dat de auteur al schrijvend maar niet kon besluiten wie de echte hoofdrol zou mogen spelen: het meisje Prikkebeen (de ik-figuur) of haar moeder. Toch lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat de laatste het tenslotte van haar dochter gewonnen heeft; zij krijgt immers de meeste aandacht.

Daarmee is Een warme rug in de eerste plaats een roman over het zoeken naar een zinvol bestaan en het mislukken daarvan. Helga blijkt al heel vroeg het gevoel te hebben gehad misplaatst te zijn in het milieu waarin zij geboren was. Als eenvoudige slagersdochter droomde zij van meer en hoger. Het lijkt erop, dat die droom nooit in vervulling is gegaan, al is zij dan uiteindelijk getrouwd met een directeur. In haar huwelijk is zij eenzamer dan ooit.

Die eenzaamheid lijkt ook haar jongste dochter te bedreigen. Vooral wanneer Gilles eenmaal zijn intrede in hun huis heeft gedaan, voelt zij zich meer en meer van de gebeurtenissen buitengesloten. Ook brengt Catherine/Prikkebeen het probleem van het volwassen worden in het verhaal.

Kritiek

Arnold Heumakers: ‘Een warme rug is een onevenwichtig geheel geworden, dat moet worden beschouwd als een misluk-

[p. 84]

king. Wel vind ik het een mislukking die talent laat zien, want bij alle bezwaren zal ik niet ontkennen dat het boek in diverse passages “sfeer” heeft. Vonne van der Meer kán schrijven, maar wat mij betreft blijft zij ook met dit tweede boek een belofte die nog niet volledig is ingelost.’ (De Volkskrant, 8-5-1987)

Koos Hageraats: ‘Met deze roman heeft zij haar talent op niet mis te verstane wijze bewezen.’ (De Tijd, 22-5-1987)

Aleid Truijens: ‘Vonne van der Meer is op haar best, als ze met een minimum aan literaire trucs werkt. (...) Zulke passages maken het lezen van Een warme rug soms tot een aangename bezigheid; helaas kunnen ze de brokkelige roman in zijn geheel niet dragen.’ (NRC Handelsblad, 29-5-1987)