Eerste Druk. Jaargang 1987

[p. 70]

Marijke Höweler
Tragisch wonen

(De Arbeiderspers, Amsterdam 1987)

Inhoud

Tragisch wonen is, evenals het vorige werk van Marijke Höweler, een plaatjesboek over modern leven; alle bijdragen aan haar jongste bundel zijn zedenschetsen uit de jaren '80 met soms heel actuele onderwerpen. Zo krijgt een Westers echtpaar bezoek van een Russische vriendin en haar twee kinderen. Nu wil het geval, dat er in haar land kort tevoren een kerncentrale is ontploft, een gebeurtenis die ook het leven van het echtpaar nadrukkelijk beïnvloedt. De vriendin blijkt dan, zoals gevreesd, de meetbare gevolgen van de ramp in haar gezelschap mee te voeren: ‘Baby John’ is in meer dan één opzicht een stralende baby. Verder schrijft Höweler over een kapper met aids en over een vrouw die in verwachting is van een reageerbuisvierling, waarvan ze overigens de helft teruggeeft ‘aan waar ze vandaan kwamen’. Maar ook de overgebleven twee kinderen blijken nog voor voldoende verwarring te kunnen zorgen, temeer daar zij niet de enige tweeling in de familie zijn.

Verder laat de auteur ook in Tragisch wonen weer zien hoezeer mensen met zichzelf en met de ander in de knoop kunnen zitten; relaties en identiteitsproblemen zijn altijd al dankbare onderwerpen voor haar geweest. Zo is er het groteske (openings-) verhaal ‘Droomt u kleur?’, waarin een therapeute allereerst een cliënt tot het uiterste drijft door hem zo'n beetje alle betekenissen voor te houden die het woord ‘deur’ heeft en vervolgens, tot haar stomme verbazing, verneemt hoe de man zich met een zelfgemaakte bombrief flink beschadigd heeft. Veel clichématiger is ‘Midlife’, over de veertiger Jeromy, die de teleurstellingen van het leven - ‘Is that all there is?’ - probeert te vergeten in een of andere Oosterse sekte en tenslotte, tijdens een bezinningsweekend in Zwitserland, gewoon verliefd wordt op een

[p. 71]

jonge Amerikaanse vrouw.

Karakteristiek

In Tragisch wonen heeft de auteur, zoals van haar mocht worden verwacht, veelvuldig gebruik gemaakt van monoloog (dagboek en brief) en dialoog; soms zijn de bijdragen meer samenspraakjes dan echte verhalen. Daarbij hoort ook het weergeven van vakjargon en persoonlijke of dialectische spraakafwijkingen. Deze manier van vertellen maakt de verhalen enerzijds levendiger, maar houdt ook de eis van een actieve lezersrol in: Höweler biedt de problemen die zij beschrijft niet op een presenteerblaadje aan.

De 17 verhalen in Tragisch wonen zijn verdeeld over 182 pagina's.

Thematiek

Mede als gevolg van de weinig verrassende onderwerpen die de auteur in haar verhalen aansnijdt en de stereotiepe manier waarop ze dat doet, is ook de thematiek nogal obligaat. Vervreemding, identiteitscrisis, leegte en machteloosheid zijn de achtergrond van vrijwel alle ‘plaatjes’ die zij tekent. Wat opvallender is het verhaal ‘Maar ja, dat hou je toch’, de weergave van een telefoongesprek tussen een schrijver en zijn uitgever en uiteindelijk zoveel als een oratio pro domo, een pleidooi voor Höwelers eigen schrijfwijze, door de critici ooit bejubeld maar intussen steeds meer afgedaan met: ‘Leuk, maar dat kenden we al’.

Kritiek

Koos Hageraats: ‘Juist door haar ironie beperkt ze de mogelijkheid figuren te creëren die langer in het geheugen blijven hangen dan het verhaal duurt. Heb je haar boeken uit, dan heb je ze ook uit: het was aangenaam vertoeven, meer niet. Dat is op zich geen geringe verdienste [...] maar literatuur betekent meer voor mij dan alleen een aangenaam verpozen. Van een schrijver verwacht ik onder meer een visie, maar de consequente ironische afstand staat een visie in de weg.’ (De Tijd, 25-9-1987)

[p. 72]

Aleid Truijens: ‘Höwelers vette knipoog lijkt op die van de grappenmaker in de tram, op zoek naar medestanders in zijn gezonde volksgevoel. Er is in dit werk geen spoor van zelfspot, deernis of mededogen; er is geen enkele aanwijzing dat “wij” soms wel eens zelf bij de opgevoerde verzameling sukkels horen. Om onbestaanbare mensen is het moeilijk lachen op den duur.’ (NRC Handelsblad, 2-10-1987)