Eerste Druk. Jaargang 1987

[p. 65]

Pol Hoste
Vrouwelijk enkelvoud

(Manteau, Antwerpen/Amsterdam 1987)

Inhoud

Vrouwelijk enkelvoud heet een roman maar is eigenlijk veel meer een bundel verhalen over ‘vrouwen temidden van hun werksituatie’, jonge vrouwen met slopende banen als werkster of als dienster in een restaurant; of zonder werk. Het zijn verhalen vol desillusie omdat het leven hun nooit gebracht heeft wat zij er ooit, lang geleden, van verwachtten. Op Gerda, de hoofdfiguur in het tweede hoofdstuk, na hebben ze weliswaar allemaal werk, de meesten van hen hebben een man die hen tenminste niet slaat en ze zien zich omringd door huishoudelijke apparaten, die hun een idee van luxe geven, maar in hun dromen is het leven toch altijd anders.

In deze levens weerspiegelt zich, in de ogen van de auteur althans, het leven van zijn grootmoeder, de vrouw die hem heeft grootgebracht. Vrouwelijk enkelvoud gaat ook over deze vrouw, eigenzinnig, met een universitaire opleiding maar na een jaar vrijwel zonder inkomsten toch niet meer dan dienster in het restaurant van een warenhuis; tenslotte op 34-jarige leeftijd getrouwd.

Veel meer weet Hoste niet te vertellen over haar en haar man. Wel blijkt, ‘uit wat ze hebben achtergelaten, dat ze het niet gemakkelijk hebben gehad om te overleven. Ze hadden weinig uitzicht op wat hen te wachten stond.’

Karakteristiek

Dat ontbrekend perspectief is door Hoste ook met de taalmiddelen die hem ter beschikking stonden, overtuigend weergegeven. Hij hanteert overwegend de tegenwoordige tijd en onthoudt zich, al vertelt hij ook in de derde persoon, doorgaans van expliciet commentaar.

[p. 66]

Typerend voor zijn verteltrant is verder het dialect dat hij zijn personages laat spreken en het gebruik van cursief gedrukte zinnen, een soort commentaar van een niet in het verhaal aanwezige personage.

Alle hoofdstukken hebben dezelfde opbouw: bij wijze van inleiding belicht Hoste eerst een bepaalde periode uit het leven van zijn grootmoeder en vervolgens beschrijft hij een dag uit het leven van een van de Gentse vrouwen anno nu.

Vrouwelijk enkelvoud telt 113 pagina's.

Thematiek

Belangrijke thema's in de roman zijn vervreemding, leegte, macht en machtsmisbruik door baas en bureaucratie; desillusie en dromen, eenzaamheid; Vrouwelijk enkelvoud is onmiskenbaar een maatschappij-kritische roman. Geheel in de lijn van de marxistische traditie blijkt de schrijver van mening, dat de mens die zichzelf niet meer herkent in het leven waarin hij zich geplaatst weet, van dat leven én van zichzelf vervreemd raakt. De leegte die daarvan het gevolg is, kan hooguit voor even opgevuld worden door de luxe waarmee die mens zich omringt of door televisie kijken, maar uiteindelijk blinkt door de schone schijn altijd weer het niets en dus de eenzaamheid. Het zal wel niet toevallig zijn, dat ‘alleen’ het laatste woord van de roman is.

Kritiek

Paul van Aken: ‘Hoste heeft de problematiek van de eenzame, verdrukte, zwoegende, moedeloze en vaak berustende vrouw met verbluffend vakmanschap behandeld. Vrouwelijk enkelvoud is een sober en somber boek dat zijn schoonheid dankt aan de rijke, complexe ondergrond die zich slechts langzaam manifesteert, nadat de lezer een ernstige poging heeft gedaan om door het harnas van de gehanteerde taal te dringen.’ (Ons Erfdeel, jrg. 30, nr. 5, november-december 1987)

Eric Rinckhout: ‘Hoste heeft goed gekeken en vooral aandachtig geluisterd. De vele dialogen in het boek bevatten elementen uit het Gentse dialect en klinken “echt”. Regelmatig duiken gecursiveerde zinnen op die andere stemmen laten horen: een

[p. 67]

koor van anonieme toeschouwers levert commentaar in gemeenplaatsen, buren roddelen, ouders zadelen hun kinderen op met normen, de verteller spreekt de lezer direct aan. Hoste vertelt op die manier meer dan alleen maar een simpel verhaaltje. Zijn tekst is kaleidoscopisch maar nergens experimenteel.’ (NRC Handelsblad, 11-9-1987)