Eerste Druk. Jaargang 1987

[p. 33]

Pieter Brouwer
Business class

(Bert Bakker, Amsterdam 1987)

Inhoud

Business class is een roman die speelt tegen de achtergrond van het internationale zakenmilieu, de wereld van snelle auto's, mooie vrouwen en belangrijke besprekingen in Hiltonhotels. Hoofdpersoon is de 38-jarige Lex Ebbinge, ooit een briljant student rechten en nu werkzaam bij International Consultancy and Services, een organisatie die onder andere adviezen geeft over belastingontduiking.

Ebbinge houdt zich hier voornamelijk bezig met een onderzoek naar de haalbaarheid van het plan dat hij heeft gelanceerd onder de naam ‘Rent a Company’. Daarvoor reist hij onder meer naar New York en Rome en in die laatste stad ontmoet hij de jonge Amerikaanse tolk Maximiliaan.

Behalve over RAC gaat Business class ook over deze relatie en over Ebbinge's vrouw Medi; dat wil zeggen: over zijn falen. Want zowel wat zijn projekt aangaat als wat betreft zijn positie ten opzichte van beide vrouwen blijkt Ebbinge een dromer, die langzaam maar zeker tot de ontdekking komt dat er tussen droom en daad ‘wetten in de weg [staan] en practische bezwaren.’

Karakteristiek

Ondanks de sappige verhalen, de ironie waarmee Ebbinge zijn eigen optreden beschrijft (vaak spreekt hij over zichzelf als over een vreemde) en de snelle wisseling van scènes is Business class toch geen echte publieksroman geworden; daarvoor is vooral het ontbreken van een strakke, duidelijke plot verantwoordelijk. Bovendien wordt er erg veel gepraat en gebeurt er maar weinig in het verhaal. Business class is een psychologische roman over een man op een keerpunt in zijn leven, die de onze-

[p. 34]

kerheid die dat met zich meebrengt met milde spot beschrijft. De roman telt 121 bladzijden.

Thematiek

Omdat Business class vooral een psychologische roman is, mag het geen bezwaar heten dat de internationale zakenwereld hierin te weinig uit de verf komt. De enige facetten die daarvan belicht worden, de vluchtige contacten, het praten-om-het-praten en de onpersoonlijke omgeving waarin dit alles zich afspeelt, dienen allereerst om de contouren van Ebbinge's persoonlijkheid te schetsen.

Behalve de oppervlakkigheid van het leven in de business class is ook de zekerheid van deze zorgvuldig gecodeerde wereld aantrekkelijk voor hem. Ieder woord, ieder gebaar heeft er een vaste betekenis en dat komt Ebbinge, die vooral opvalt door zijn neiging risico's te ontlopen, goed uit. In wezen is hij een Mann ohne Eigenschaften. Al zijn uiterlijk vertoon blijkt tenslotte schijn en dat hij in de laatste alinea's van het verhaal ten aanschouwe van de ganse gemeenschap letterlijk in zijn blote kont staat, is dan ook zeker symbolisch.

Kritiek

T. van Deel: ‘Brouwer behoort tot het genus schrijver dat feilloos aanvoelt wat er met de woorden net nog óók gezegd kan worden. Melancholie, een zekere vermoeidheid, het gevoel bij al het snelle heen en weer gevlieg toch meer geleefd te worden dan te leven, en de verwondering erover - het zit allemaal in een klein maar schitterend boekje.’ (Trouw, 5-3-1987)

Arnold Heumakers: ‘Business class is wat mij betreft Brouwers gaafste boek tot nu toe. Hij lijkt zijn vorm te hebben gevonden. [...] Ik geloof niet dat Business class ooit zal gaan behoren tot de meesterwerken van de twintigste eeuw, maar het heeft wel zoveel eigen kleur en karakter en het biedt zo'n laconiek beeld van het moderne zakenleven dat het beslist een meer dan oppervlakkige aandacht verdient.’ (De Volkskrant, 17-4-1987)