Eerste Druk. Jaargang 1986

[p. 95]

Maartje Luccioni
De gebalde vrouw

(De Bezige Bij, Amsterdam 1986)

Inhoud

De gebalde vrouw is een verhaal over menselijke verhoudingen. Over moderne verhoudingen, want Claudia Maitland, de hoofdpersoon, heeft al zeven jaar een LAT-relatie met haar man. Sinds zij tot de ontdekking kwam dat zij ‘nooit anders gedaan (had) dan van haar verwacht werd’, een ontdekking die gepaard gegaan was met een ernstige zenuwinzinking, gaat zij door het leven als een zelfverzekerde en ook zelfstandige vrouw. Zij schildert, heeft daar internationaal succes mee, en gunt ook haar man een eigen leven op zijn Londense flat. Ze gunt hem zelfs een verhouding met zijn secretaresse.

Daarnaast gaat De gebalde vrouw ook over Het Grote Ongenoegen van huwelijk en gezin. Door het verhaal van de Maitlands heen worden namelijk andere verhalen geweven: die van hun vrienden Minny en haar man Derek, van Moira en van Marjorie North, verhalen vol frustratie en jaloezie; over vrouwen die worden opgeslokt door de verzorging van hun kinderen; over de ‘territoriale machtsstrijd’ tussen de vrouwen die wel in Cambridge studeerden en die daartoe niet in staat waren; over hun nooit aflatende strijd om het ‘baas-concept’ - heeft de man het in huis voor het zeggen of de vrouw?

Dat Ongenoegen dreigt op een dag ook over Claudia te komen als John haar vertelt dat Cécile, zijn vriendin, al vier maanden zwanger is. Ineens lijkt er een eind te komen aan het vrijblijvende van die relatie. Ineens ook wordt Claudia geconfronteerd met de gevoelens waarmee zij al zo lang dacht te hebben afgerekend: het idee ‘biologisch gefaald’ te hebben. Zij en John zijn namelijk altijd, ongewild, kinderloos gebleven. Net als zeven jaar geleden blijkt zij echter in staat haar problemen door middel van het schilderen te verwerken en het zijn ook

[p. 96]

haar doeken die tenslotte duidelijk maken dat zij weer een begin van evenwicht gevonden heeft.

Karakteristiek

Luccioni's roman telt 128 bladzijden en bevat een groot aantal korte hoofdstukjes, waarin de verteller snel en afwisselend een beeld schetst van Claudia's verleden, haar bezigheden en haar contacten met anderen. Hij toont zich hierbij vaak nadrukkelijk een alwetende verteller die zich in de tekening van zijn verhaalfiguren liefst beperkt tot het weergeven van enkele kenmerkende trekken. De personages in De gebalde vrouw zijn, op Claudia Maitland na, typen, waardoor uiteindelijk de indruk ontstaat dat de boodschap in deze roman belangrijker is dan de plot.

Het verhaal ontwikkelt zich chronologisch van eind 1983 tot ergens in het jaar daarop; het schilderij dat Minnie ‘de gebalde vrouw’ noemt, is gesigneerd ‘Claudia Maitland, mei 1984’. Via flash backs wordt de lezer op de hoogte gebracht van de belangrijkste gebeurtenissen uit het verleden.

Thematiek

De gebalde vrouw wordt voorafgegaan door twee motto's, korte fragmenten uit de Engelse literatuur over thee. Er wórdt in Luccioni's roman ook veel thee gedronken en steeds biedt dat de hoofdpersoon de gelegenheid in alle rust stil te staan bij het probleem van vrijheid en rollendwang, de voornaamste thema's in De gebalde vrouw. Een van de ideeën in het verhaal is dat vrijheid betrekkelijk is. Hoezeer Claudia ook naar buiten toe de indruk maakt de touwtjes van haar leven stevig in handen te hebben, ook in haar speelt zich, net als bij de andere vrouwen in haar kennissenkring, een strijd af om het eigen Ik. Evenmin als die vrouwen heeft Claudia een levenshouding gevonden waarin zij zichzelf kan zijn. Daarom zijn haar schilderijen zo leeg; het zijn verbeeldingen van een ‘verstard afwachten’, van een gebeuren dat elders in de tijd plaatsvindt. ‘Het is al gebeurd, kan opnieuw gebeuren.’

Hoe breekbaar het evenwicht is, blijkt als John haar op een dag vertelt dat Cécile zwanger is. Dan vraagt de Claudia die sinds

[p. 97]

haar verblijf in de psychiatrische kliniek schijnbaar zo zelfverzekerd haar eigen weg is gegaan, zich verward af hoe zij zich nu behoort te gedragen.

Toch vindt zij tenslotte de houding van waaruit het mogelijk moet zijn met succes voor een plaats in het leven te vechten die echt haar eigen plaats is. Het is de houding die wordt uitgedrukt in het schilderij van de ‘gebalde vrouw’. Een van Claudia's vriendinnen benadert met haar interpretatie de diepste betekenis van de afbeelding waarschijnlijk het meest, als zij zegt: ‘Deze zit nu wel onbeweeglijk vast maar ze zit ook haar krachten te verzamelen. Het is net als wanneer je je vuisten balt om een gevecht te beginnen.’

Waardering

Ares Koopman: ‘De gebalde vrouw is, zoals bij Maartje Luccioni te doen gebruikelijk, heel beeldend en onderhoudend geschreven.’ (Elseviers Magazine, 2-8-1986)

Han Steendijk: ‘Het ergste van dit verhaal is dat elk spoor van ironie, van relativering ontbreekt. De schrijfster gelooft blijkbaar in deze “blechwelt” waarvan ze het niveau interessant tracht te maken door allerlei moeilijke termen in te lassen, bv. tachycardie, ancillair bestaan, juxtaposities en het rijk van affodil. Dit laatste is nog wel passend gekozen, omdat de affodil het symbool is van de dood. En er is inderdaad niets levends aan, niet aan de personen uit deze roman, niet aan de wijze waarop ze hun bestaan inrichten, niet aan de manier waarop Maartje Luccioni daar literair vorm aan gegeven heeft.’ (Brabants Nieuwsblad, 15-8-1986)