Eerste Druk. Jaargang 1986

[p. 66]

Hella Haasse
Berichten van het Blauwe Huis

(Querido, Amsterdam 1986)

Inhoud

Berichten van het Blauwe Huis is een verhaal over mensen en hun verlangen naar rust en vooral over hoe die rust op een dag wreed verstoord wordt door twee niet meer zo jonge dames: Felicia van Wicke en Nina Sanglar, beiden geboren Lunius. Lang geleden brachten zij hun jeugd door in een oude villawijk van een plaats ergens in het midden van het land; in het ‘Blauwe Huis’, om precies te zijn. Nu zijn zij, na een afwezigheid van vele jaren, teruggekomen om een dikke punt te zetten achter het verleden: het huis zal worden verkocht om plaats te maken voor een service-flat.

Maar voor het zover is, heeft dat verleden zich eerst nog in alle hevigheid aan hen gemanifesteerd en voor beide vrouwen is dat geen plezierige ervaring. Felicia wordt gedwongen onder ogen te zien hoezeer haar huwelijk met de diplomaat Roelof van Wicke, al weer enkele jaren geleden overleden, mislukt was en hoezeer zij haar kinderen van zich heeft vervreemd. Nina moet ervaren dat haar verleden als strijdster voor de mensenrechten in Argentinië nog geen gesloten boek is, niet in het minst door de dubieuze rol die haar stiefzoon in de wereld van terrorisme en guerilleros speelt.

Verder is hun komst naar de wijk de direkte aanleiding tot de eerste echte vrijheidsdaad van Wanda Meening, die met haar gezin in het voormalige koetshuis woont. Zij verlaat haar man Diederik, woont een tijdje in Amsterdam en verdwijnt dan spoorloos. Ook Nora Munt, Wanda's buurvrouw, kiest tenslotte voor de vrijheid, maar zij krijgt hierdoor in elk geval niet wat zij ervan verwachtte.

Het laatste woord is aan de bewoners van de oude wijk, alomtegenwoordig en zeer goed geïnformeerd. ‘Wij weten niet alles,

[p. 67]

maar wat wij weten verzwijgen wij niet! Wij houden niet van fantaseren, wij schrijven geen romans. Wie het aangaat, make gebruik van onze berichten.’

Karakteristiek

De roman telt 136 pagina's en is verdeeld in 36 genummerde hoofdstukken. Het grootste deel daarvan volgt de gebeurtenissen in en rond het Blauwe Huis op de voet, vanaf het moment dat Nina en Felicia er hun intrek nemen tot aan hun vertrek. De chronologie wordt echter regelmatig doorbroken wanneer bepaalde stukken uit de voorgeschiedenis van beide vrouwen worden verteld. Deze passages worden weer op gezette tijden onderbroken, of aan elkaar gelast, door een wij-verteller, ‘een collectief (voorstellend) van waarnemers: buren, voorbijgangers, de werkster, de loodgieter, de tuinman.’ De buurt, kortom. Dit collectief vervult, naar het zelf meedeelt, dezelfde functie als de koren in een klassieke tragedie. Het beschrijft de geschiedenis van de familie Lunius, de situatie in de wijk en in de rest van het dorp en het geeft zijn visie op de gebeurtenissen in en rond het Blauwe Huis. Niet alleen werpt het zich zo op als een belangrijke informant, het speelt ook thematisch een functie en het brengt de nodige spanning in het verhaal door regelmatig te zinspelen op de raadselachtige verdwijning van Wanda Meening.

Thematiek

Berichten van het Blauwe Huis is een verhaal over gezapigheid, traagheid, tevredenheid en zelfingenomenheid. Het zijn de kenmerken bij uitstek van het leven dat de bewoners van de oude villawijk leiden. Hun kracht ligt in de onverstoorbaarheid waarmee zij vasthouden aan een herkenbare ordening van het dagelijkse leven.

Maar het verhaal gaat ook over de prijs die voor die levenshouding moet worden betaald en, vooral, over het zelfbedrog dat daaraan inherent is. De tegenstelling tussen de (schijnbare) orde van de buitenwereld en de chaos in het innerlijk leven is een van de belangrijkste principes van de inwendige structuur van de roman.

[p. 68]

Het is niet weinig wat aan de oppervlakte komt in de maanden dat de gezusters Lunius het Blauwe Huis weer bewonen: minderwaardigheidsgevoelens, gevoelens van vervreemding, het besef steeds te hebben gefaald in de wezenlijke relaties met anderen en het idee nog niet te zijn toegekomen aan de verwerkelijking van zichzelf. Onmacht en frustratie kenmerken de levens van alle personen die de verteller ten tonele voert.

Belangrijk is onder meer de rol die het verleden in deze problematiek speelt. Enerzijds staan ervaringen van vroeger een evenwichtig functioneren in het heden in de weg; anderzijds zoeken de personages de jaren van vroeger juist op om te proberen het ontbreken van dat evenwicht te compenseren. Maar het Blauwe Huis zal uiteindelijk worden afgebroken en daarmee verdwijnt alles wat het symboliseert. Het verstrijken van de tijd is niet tegen te gaan; ouderdom en dood zijn niet te ontlopen.

Waardering

Hans Warren: ‘Wanneer we lezen dat haar nieuwe roman Berichten van het Blauwe Huis in een welvarende villawijk van een kalm dorp speelt is de neiging groot te denken: daar komt weer een portie leesvoer voor de betere kringen. Helaas gaat dat ook deze maal op. Het boek is desondanks niet het minste werk dat Hella Haasse op haar naam heeft staan. Het is een thriller waarin de meest intrigerende vraag onbeantwoord blijft.’ (Provinciale Zeeuwse Courant, 15-11-1986)

Alfred Kossmann: ‘Hella Haassa vertelt haar verhaal met grote zekerheid, poëtisch als het nodig is, realistisch als het nodig is, en het duurt even voordat het tot de lezer doordringt hoe alleen en mislukt deze mensen zijn. Dat is de kracht van de roman.’ (Het Vrije Volk Weekeditie, 27-11-1986)