Eerste Druk. Jaargang 1986

[p. 60]

Jef Geeraerts
Het Sigmaplan

(Manteau, Antwerpen 1986)

Inhoud

Het Sigmaplan is een roman over pogingen van de CIA om de verrechtsing van het Belgische overheidsapparaat te bevorderen en de positieve atmosfeer van de vredesonderhandelingen in Genève grondig te verpesten. Hiertoe wordt in Amerika een ingenieus plan opgesteld, dat kortweg hierop neerkomt: een ‘hit team’ van de Groene Mutsen zal in Mortsel een aanslag plegen op de Belgische minister van Defensie. Later zal het tweetal, dat de naam Pluto draagt, ‘ontmaskerd’ worden als perfect Amerikaans sprekende agenten van een Oosteuropees land, die gecovered worden door de KGB.

Wat zij echter niet weten, is dat er een tweede ‘hit team’ naar België reist, het Sigmateam, dat de aanslag van Lee en Gurvitz, de beide Plutomensen, moet verijdelen. Ook dit team handelt in opdracht van de CIA. De situatie wordt helemaal ingewikkeld als er nog een derde team opduikt, een van de KGB, die via CIA-‘case-officer’ en dubbelspion Gordon Mc Cord op de hoogte is gebracht van het Sigmaplan. De KGB wil proberen Lee en Gurvitz in handen te krijgen om zo de plannen van de CIA te ontmaskeren en de Amerikanen te kunnen chanteren. Mc Cord heeft daartoe onder meer de hulp ingeroepen van de Belgische politiecommissaris Jean Willems, de vierde partij in het spel.

Een plan dat zo ingewikkeld is, kan alleen maar mislukken en dat gebeurt dan ook. Gurvitz wordt gedood, Lee weet aanvankelijk te ontkomen maar wordt later toch door het Russische Steam opgepakt en de KGB krijgt zo wat zij wil. De CIA echter eveneens, hoe vreemd dat ook mag klinken. Want niet alleen de enkele dagen later herhaalde aanslag op de minister, maar ook de chaotische situatie tijdens de eerste, zijn er de oorzaak

[p. 61]

van dat er uiteindelijk een wetsvoorstel wordt gemaakt ‘waardoor een allesoverkoepelend politiekorps volgens het model van de Amerikaanse FBI zou worden gecreëerd.’

Karakteristiek

De roman dankt zijn niet geringe omvang (341 bladzijden) in belangrijke mate aan de ruime aandacht die de verteller schenkt aan de voorgeschiedenis van het plan (de groei en bloei van de terreurgroep CCC en de Bende van Nijvel) en aan de staat van dienst van ieder personage. Verder is hij nogal uitvoerig in het beschrijven van locaties, wapens en auto's en dat samen zorgt ervoor dat het verhaal maar traag op gang komt. Een andere ‘hindernis’ die de lezer moet nemen is de verbrokkelde structuur - de verteller springt van de ene locatie naar de andere - en het grote aantal personages. De lijst met namen die aan het eigenlijke verhaal voorafgaat, is dan ook bepaald geen luxe. Dat Het Sigmaplan langzaam maar zeker toch een spannende roman wordt, is vooral te danken aan de plot, die gaandeweg steeds duidelijker wordt: drie actiecommando's die elkaar moeten verhinderen toe te slaan, zonder elkaars bestaan ook maar te vermoeden.

De vertelwijze is zakelijk. De verteller beperkt zich hoofdzakelijk tot het verstrekken van de informatie die nodig is, waarbij hij zelfs gebruik maakt van voetnoten en een drietal ‘bijvoegsels’.

Thematiek

Het Sigmaplan is allereerst, zoals het omslag ook al aangeeft, een misdaadroman: alles staat in het teken van de geplande aanslag op de Belgische minister van Defensie. Alle gegevens die met betrekking tot personages en voorgeschiedenis worden verstrekt, ontlenen daaraan hun functie, terwijl de verbrokkelde structuur onder meer moet dienen om de spanning te verhogen. De roman voldoet ook in andere opzichten aan de eisen die het genre stelt. Zo is de visie op de werkelijkheid nogal simplistisch: de (Belgische) politici zijn verre van briljant maar wel geslepen en Amerika wordt zonder verdere plichtplegingen vereenzelvigd met de CIA, de Bad Big Brother. De optredende

[p. 62]

personages zijn typen; mensen van vlees en bloed komen er in het verhaal eigenlijk niet voor.

Eén eis is door de auteur echter niet ingewilligd: de roman heeft geen happy end. Hoewel het Sigmaplan op een grandioze mislukking uitloopt, wordt er uiteindelijk toch een wetsvoorstel voorbereid dat van België een mini-Amerikaanse samenleving moet maken. Dat wijst erop, dat het hem om meer begonnen is dan het vertellen van een spannend verhaal. Het Sigmaplan is uiteindelijk een maatschappij-kritische roman in de ruimste zin van het woord, waarin het ‘grenzeloos optimisme’ en de ‘monumentale zelfoverschatting’ van de Amerikanen aan de kaak worden gesteld, evenals de ‘overwegend regeringsgezinde pers’ en de ‘versufte publieke opinie’ in België, de geslepenheid van de Belgische politici en vooral het denken en doen van de CIA. Dat laatste is het eigenlijke onderwerp van de roman. De enorme zelfingenomenheid van ‘de Firma’, die nooit aan zichzelf twijfelt omdat ze als lijfspreuk heeft: ‘Gij zult de waarheid verstaan en de waarheid zal u vrij maken.’ De Amerikanen, en dan meer in het bijzonder de mensen van de CIA, zijn in Geeraerts' ogen de echte bad guys, al probeert hij voor evenwicht te zorgen door ook een kritisch motto met betrekking tot de KGB op te nemen. De titel, de accenten in het verhaal en de afloop ervan zijn echter duidelijk genoeg.

Waardering

Hans Deridder: ‘Het Sigmaplan is ongetwijfeld een der beste misdaadromans die men in de boekhandels kan vinden. Echt een boek om in weg te duiken tijdens donkere herfst- en winteravonden.’ (Het Nieuwsblad, 11/12 -10-1986)

W. Hulselmans: ‘De vorm is dus topklasse. Le Carré, Forsythe, Deighton: Geeraerts mag er van ons naast gaan staan. Helaas is de verpakking niet voldoende. Thrillerauteurs van formaat werken langer aan de structuur en de plot dan aan het uitschrijven zelf. Jef heeft voor zo'n dingen geen geduld. (...) Doodzonde eigenlijk.’ (Gazet van Antwerpen, 30-10-1986)