Eerste Druk. Jaargang 1986

[p. 49]

Pierre H. Dubois
De angst van Belisarius

(Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage 1986)

Inhoud

De angst van Belisarius is een panoramische roman, waarin de geschiedenis wordt verteld van Frederik en Ruth Wisselau en hun zonen, Max en Frank, en hun vrienden Tony en Anne Valentijn. Het verhaal begint in de jaren dertig. Hoewel Frederik de kleine drukkerij van zijn vader heeft uitgebouwd tot een bloeiend bedrijf, heeft hij niet de bevrediging gevonden die hem zou passen. Zijn geweten confronteert hem te vaak met het sociale onrecht om hem heen.

De schuldgevoelens die hem kwellen, houden in de jaren die volgen ook de anderen bezig. Zo beseft Tony dat hij, in tegenstelling tot Anne, tijdens de oorlog alles uit de weg gaat wat hij onprettig vindt en Frank kan, een aantal jaren later, maar niet afrekenen met zijn herinneringen aan de rol die hij speelde in een klein drama in het Indonesië van 1948. Alleen Max lijkt in evenwicht met zichzelf te leven.

Het is echter de vraag in hoeverre de wereld waarin hij zich thuisvoelt, wordt gevormd door herinnering en, vooral, verbeelding! Dat geldt in feite ook voor de anderen. Pas wanneer zij de confrontatie met zichzelf zijn aangegaan, kunnen zij echt een begin maken met hun zoektocht naar harmonie.

Karakteristiek

De angst van Belisarius is geen avonturenroman - er gebeurt in feite weinig spectaculairs - en evenmin een psychologische roman. De nadruk ligt voornamelijk op de situatie waarin de personages verkeren. Mede als gevolg hiervan is het verteltempo vrij hoog; beschrijvingen zijn niet langer dan strikt noodzakelijk is.

De roman telt 188 bladzijden.

[p. 50]

Thematiek

Vrije wil en vrijheid tegenover geweten en verantwoordelijkheid - dat is een belangrijk thema in deze roman. Zoals ooit de Byzantijnse veldheer Belisarius de koningskroon weigerde, zo doen Dubois' personages stuk voor stuk hun best om de confrontatie met de wereld waarin zij leven uit de weg te gaan, niet in de laatste plaats om zo de confrontatie met zichzelf te voorkomen. De angst van Belisarius is de morele angst voor de werkelijkheid.

Het verhaal is dan ook in zekere zin een staalkaart van mogelijke levenshoudingen met als gemeenschappelijk kenmerk het compromis; leven is hier een voortdurend schipperen, waarbij het eigenbelang zeker niet afwezig is. Een andere manier om de werkelijkheid het hoofd te bieden, is de vlucht in de verbeelding, en dat is in dit geval ook de intellectualistische levenshouding van de hoofdfiguren.

Het bouwsel van waarden en normen dat de mens de illusie geeft te leven in een zinvolle werkelijkheid, biedt enerzijds bescherming en rust; anderzijds vormt het ook een gesloten wereld, waarin die mens meer en meer vereenzaamt. Voor elkaar zijn Dubois' personages in feite mensen zonder geschiedenis; ze weten nauwelijks wat er in de ander omgaat.

Hoewel de ondertoon van het verhaal niet helemaal vrij is van cynisme, eindigt het niet in mineur. Wat het leven mag dan in zekere zin een leugen zijn en objectieve waarheid een illusie, ‘als je maar iets of iemand hebt om in te geloven.’ En dat hebben deze mensen uiteindelijk allemaal.

Waardering

Op het moment dat de voorbereidingen voor dit jaarboek werden afgesloten, waren er nog geen recensies van De angst van Belisarius beschikbaar.