[2013/2]
Verklaring der plaat
Wie
De Historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart kocht, kon een zestal gravures laten meebinden. Nog niet beschikbaar bij de eerste druk, werden ze een jaar later, in 1783, vervaardigd door Cornelis Bogerts (1745-1817) naar tekeningen van Cornelis Buijs (1724-1801). Bij iedere gravure werd de bewuste passage aangehaald, zelfs met het bladzijnummer erbij. De meeste lezers nu zullen de zes gravures als een aardige illustratie zien. Maar misschien lag dat anders in de achttiende eeuw,
wisten de afbeeldingen nog in te spelen op de emoties van het lezerspubliek. Misschien werden ze zelfs met tranen besproeid.
De eerste gravure, hier afgebeeld, toonde in ieder geval een weinig opwekkend tafereel. De lezer had dan al vernomen dat de mooie en levenslustige Sara haar beide ouders heeft verloren en dat ze nu door haar tante, een achterbakse maar ook kwaadaardige kwezel, in huis is genomen. Kon ze zich tevoren op de ‘Fransche School’ nog in jurken hullen, nu loopt ze rond ‘in een grove lelijke Stoffen Japon’, met een ouderwetse, veel te grote linnen muts. Men zal dat grauwe kleedgedrag, zo kenmerkend voor ‘Lieden, die wij fynen, en die zich zelf vroomen noemen’, al meteen in de prent hebben herkend. Ook draagt Sara nog eens ‘dikke drommels van schoenen, en dieren van groene koussen’.
Sara is diep ongelukkig. Nog maar aan het begin van het boek heeft ze al vele malen hartstochtelijk geschreid. En dan komt de uitgebeelde, emotionele scène. Bij het bezoek van een nog ergere fyne, Broeder Benjamin, is ze gevraagd flensjes te bereiden, maar in een rebelse bui had ze in de keuken al alle flensjes opgegeten. Als ze dat moet toegeven, vlucht ze de kamer uit: ‘Snap mijn servet neêr gegooit, (by ongeluk tegen Broeders palmhoute pruik,) en het onweer op myne kamer ontweken.’ Het is een sleutelscène, de finale breuk met haar akelige tante. Wat we zien is het moment suprême. Sara is al opgestaan, wijst omhoog naar haar kamer. Sterker nog, het servet hangt nog in de lucht, zoals Rembrandt anderhalve eeuw eerder alle emoties van het moment wist te vangen met een mes, zwaard of wijnstraal hangend in de lucht.
Auteursrechtelijk beschermd