Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1971

[p. 16]

II Frans-Nederlandse betrekkingen in de 18e eeuw. Addenda.

1. Literaire betrekkingen tussen Frankrijk en Nederland in de 18e eeuw^x)

1.0. Algemeen

-	J.C. Brandt Corstius, Als de romantiek nadert (De nieuwe Taalgids, XLVI, 1953).
-	J. Haak, De Hederlandse krant als bron voor de opiniog schiedenis van de Franse Revolutie (Handelingen 29e Nederlands Filologencongres, 1966: volledig in: Tijdschrift voor Geschiedenis).
-	L. Réau, l'Europe française au siècle des lumières (Paris, 1938, = L'Evolution de l'Humanité, 70).
-	V. Rossel, Histoire de la littérature française hors de France (Suisse, Belgique, Canada, Hollande, Angleterre, etc.) (Lausanne, 1895).
-	C.G.N de Vooys, Nederlandse letterkundigen tegenover de Franse overheersing (Amsterdam, 1945, = Meded. Kon. Ned. Ak. v. Wet., Afd. Lett., N.R. VIII/3; ook in: C.G.N. de Vooys, Verzamelde letterkundige opstellen, Nieuwe bundel, Antwerpen-Amsterdam, 1947).
-	Ch. Weiss, De l'influence religiouse et littéraire des réfugiés protestants de France depuis la révocation de l'Edit de Nantes jusqu'à nos jours, II, Paris, 1853).

x) We nemen de rubricering over zoals die toegepast werd voor de in nr. 8 van het Documentatieblad gepubliceeerde bibliografie. Van de tijdschriftbijdragen was het ons onmogelijk de paginering te vermelden

1.1 Invloed van Franse taal en taalonderwijs

-	F. Brunot, Le̍ français hors de France au XVIIIe siècle (in: Histoire de la langue française, t. VIII, Paris, 1934

1.2. Toneel

-	J.J. Salverda de Grave, Franse toneelspelers in Holland in de XVIIe en XVIIIe eeuw (Vragen des Tijds, 1926, I).

1.3 Boekhandel, uitgevers, pers (zie ook: J. Haak sub 1.0)

-	P. Hemprich, Le journal littéraire de la Haye, 1713-37 (Berlin, 1915).
-	E.J.H. Jeanné, Fransche uitgevers te Maastricht in de 18e eeuw (De Maasgouw, LVII, 1937).
-	J. Marx, Un grand imprimeur au XVIIIe siècle: Elie Luzac fils (1723-1726) (Revue belge de Philologie et d'Histoire, XLVI, '68.

[p. 17]

1.4 Auteurs

Baculard d'Arnaud:

-	M.J.G. de Jong, De eerste auteur van Feiths treurspel ‘Thirsa’ (De nieuwe Taalgids, L, 1957)

Bayle:

-	L.P. Courtines, Some notes on the dissemination of Bayle's thought in Europe (Revue de Littérature comparée, XVIII, 1937).
-	J. Denis, Bayle et Jurieu (Caen, 1886).
-	J. Goosens, Bayle en Spinoza, (leiden, 1960, = Meded. Spinozahuis, XVII).
-	H.C. Hazewinkel, Pierre Bayle à Rotterdam (in: P. Dibon (e.d.), Pierre Bayle, le philosophe de Rotterdam, Amsterdam, 1959).
-	J.B. Kan, Bayle et Jurieu (Bulletin d.l. Commission pour l'Histoire des Eglises Wallones, IV, 1890).
-	F. Pillon L'évolution de l'idéalisme au XVIIIe siècle. La critique de Bayle: critique du panthéisme spinoziste (l'Année philosophique, IX, 1898).
-	F. Pillon, L'évolution de l'idéalisme au XVIIIe siècle. Les remarques critiques de Bayle sur le spinozisme (l'Année philosophique. X, 1899)
-	C.L. Thijssen-Schoute, La diffusion européenne des idées de Pierre Baylé (in: P. Dibon (e.d.), Pierre Bayle, le philosophe de Rotterdam, Paris-Amsterdam, 1959).
-	C.L. Thijssen-Schoute, De filosoof van Rotterdam: Pierre Bayle (Rotterdams Jaarboekje, 1956; ook in: C.L. Thijssen-Schoute, Uit de republiek der Letteren, 's Gravenhage, 1967).
-	C.L. Thijssen-Schoute, Pierre Bayle, de filosoof van Rotterdam (Bijdragen voor de geschiedenis der Nederlanden, XII, 1957; ook in: C.L. Thijssen-Schoute: Uit de Republiek der Letteren, 's Gravenhage, 1967).

Diderot:

-	J. de Booy, Note sur la publication de ‘l'Entretien avec la Maréchale (1777). Diderot et Laurens van Santen (Studi Francesi, VIII, 1964).

[p. 18]

-	H.L. Brugmans, Diderot et la Hollande (Actes du 3e Congrès de l'Association internationale de Littérature comparée, 's Gravenhage, 1962).
-	R. Desné, Un inédit de Diderot retrouvé en Amérique ou les objections d'un matérialiste à une théorie idéaliste de l'homme (La Pensée, CXVIII, 1964) = F. Hemsterhuis)

Erasmus: zie Voltaire

Feitama: zie Fénelon.

Feith: zie Baculard d'Arnaud.

Fénelon:

-	H.J.L. van Haselen, Willen van Haren's ‘Gevallen van Friso’ (Alphen, 1922).
-	H.G. Martin, De Gevallen van Telemachus par Sybrand Feitama (Neophilologus, X, 1924)

Haren, van: zie Fénelon.

Hemsterhuis: zie Diderot.

La Mettrie:

-	A. Vartarian, Elie Luzac's refutation of La Mettrie (Modern Language Notes, LXLV, 1949).

Luzac: (zie ook: La Mettrie):

-	P. Valkhoff, Elie Luzac (Neophilologus, IV, 1919)

Rousseau: (zie ook: Luzac):

-	K.R. Gallas, Autour de Marc-Michel Rey et de Rousseau (Annales de la Société J.J. Rousseau, XVII, 1926).
-	W. Gobbers, Rousseau's ‘Contrat Social’ en de geboorte der Nederlandse demokratie (Handelingen Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, XII, 1958)
-	A. Hallema, Hoe Rousseau's ‘Emile’ twee eeuwen geleden hier te lande werd ontvangen. Processtukken over het verboden opvoedkundige boek (Paedagogische Studiën, XLIV, 1967).
-	A. Schinz, J.J. Rousseau et le libraire-imprimeur Mare-Michel Rey (Annales de la Société J.J. Rousseau, X, 1914-15)

Voltaire:

-	H. Buskens, Over een Nederlandse vertaling uit de 18e eeuw (in: Album Baur, I, Antwerpen, 1948).
-	H. Chenais, The man of the triangle in Voltaire's correspondance with Countess Bentinek (Studies on Voltaire and the eighteenth Century, X, 1959).

[p. 19]

-	A.G. van Melle, De brennen van Van Winter's ‘Monzongo’ en ‘Menzikoff’ (De nieuwe Taalgids, LII, 1959).
-	N.B. Tenhaeff, Erasmus en Voltaire als exponenten van hun tijd, (Groningen, 1939)

Winter, Van: zie Voltaire

Wolff:

-	J.W.A. Naber, Elisabeth Wolff en Agatha Deken in Frankrijk (Onze Eeuw, 1912).

Zuylen, Van:

-	D. Farnum, De godin van Oud-Zuilen. Een biografie van Belle van Zuylen of Madane de Charrière, 1740-1805 (Amsterdam-Brussel, 1960, = Elsevier Pocket, E. 36).
-	Ph. Godet, Lettres de Belle van Zuylen à Constant d'Hermenches (1760-'75) (Paris, 1909).
-	A. de Kerchove, Une amiede Benjamin Constant: Belle de Charrière (Paris, 1937).
-	Ch. Kimstedt, Frau von Charrière (1740-1805). Ihre Gedankwelt und ihre Beziehungen zur französischen un deutschen Literatur (Berlin, 1938).
-	H. Perruchon, Benjamin Constant et Mme de Charrière (Cahiers (Benjamin Constant, I, 1961).
-	P. Valkhoff, Une Hollandaise romancière française: Nme de Charrière (Gazette de Kollande, 1926).

1.5 Franstalige auteurs in Nederland

(zie V. Rossel sub 1.0 en Zuylen (van) sub 1.4.)

III. Refugies in (en uit) Nederland.

(zie ook: Ch. Weiss sub 1.0.)

-	A.J. Enschedé, Geschiedenis der Waalse kerk en der Fransche Dames-Societeit te Haarlem (Haarlem, 1878)
-	A. Mathiez, La révolution et les étrangers. Cosmopolitisme et défense nationale (Paris 1918).
-	D.F. Poujol, Histoire et influence des Eglises wallones dans les Pays-Bas (Paris, 1902).
-	J.A. Sillem, J. Valekenaer en de uitgeweken patriotten in Artois, 1787-1795 (De Gids, 1872, I.

[p. 20]

Literaire betrekkingen tussen Frankrijk en Zuid-Nederland (Belgie)^X)

1.0. Algemeen (zie ook: J. Smeyers sub 1.1)

-	J. Kuentzinger, Essai historique sur la propagande des Encyclopédistes français en Belgique dans la seconde moitié du XVIIIe siècle (Bruxelles, 1880, = Académie royale de Belgique, Mémoires couronnés, Série in-8^o, t. XXX)
-	W. Lambrechts, Une chambre de rhetorique française au XVIIIe siècle à Anvers (Lottres romanes, VII, 1963).
-	E. Sabbe, Les lettres françaises a Anvers au XVIIIe siècle (La Revue française, 1955, no. 66).
-	J. Smeyers, Achttiende-eeuwse en vroeg-negentiendeëeuwse Zuidnederlandse manuscripten uit de Bibliothèque Nationale de Paris (in: Liber Alumnorum Prof. Dr. E. Rombauts, Leuven, 1968).

X) Te noteren dat ook in de bibliografie over Frans-Nederlandse betrekkingen in nr. 8 van het Documentatieblad enkele Zuid-Nederlandse titels ingeslopen zijn: b.v.C. Looten sub 1.0. en W. Gobbers (over Rousseau en G.J. Sterck) sub 1.4.

1.1 Invloed van de Franse taal

-	A. Cosemans, Bestuur en Verfransing van Vlaams-België in de XVIIe en XVIIIe eeuw, tot 1830 (Handelingen 17e Vlaams Filologencongres, 1947).
-	A. Cosemans, Taaltoestanden historisch gezien. Het cultureel uitzicht van Brussel in de 18e eeuw, tot 1830 (Handelingen Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, 1952).
-	M. Deneckere, L'enseignement du français dans les petits ccoles à lépoque française (1793-1814) (Handelingen 17e Vlaams Filologencongres, 1947
-	M. Deneckere, Esquisse d'une histoire de la langue française en Flandre, de 1770 à 1823 (Gand, 1946-47).
-	M. Deneckere, Histoire de la langue française dans les Flandres (1770-1823) (Gent, 1954, = Romanica Gandensa, II-III; oorspr. in: Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, VI, 1952; VII, 1953; VIII, 1954.
-	M. Deneckere, Rondom de taaltoestanden in Vlaams-België (1715-1830) (Bijdragen voor de Geschiedenis der Nederlanden, IV).
-	M. Deneckere, Verfransing te Gent (1793-1814) (Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, N.R. IV, 1949)

[p. 21]

-	J. Smeyers, Taalkennis en taaltoostanden in en rondon de 18e-eeuwse Keizerlijke en Koninklijke Aeadenie van Brussel (Antwerpen-Brussel, 1951, = Katholieke Vlaanse Hogeschooluitbreiding, Verh. 419).
-	J. Smeyers, Vlaams taal- en volksbewustzijn in het Zuidnederlandse geestesleven van de 18e ceuw (Gent, 1959, = Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, Reeks VI, nr. 83.

1.2. Toneel

-	H. Liebrecht, Histoire du théâtre français en Belgique au XVIIIe et au XVIIIe siècle (Paris, 1923, = Bibliothèque Revue de Littérature comparée, 11).
-	J. de Snet, Fransch tooneel te Oostende op het einde der XVIIIe eouw (Biekorf, XLIV, 1949).

1.4 Auteurs

Berthod:

-	A. Voisin, Don A. Berthod, Relation d'un voyage littéraire dans les Pays-Bas, lue à la séance de l'Académic de Besançon, le 21 décembre 1776. Publ. avec introduction et notes (Messager des Sciences et des Arts, t. VI, Gand, 1838).

Linguet:

-	Ch. Piot, Linguet aux Pays-Bas autrichiens (Bulletin de l'Academic royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 2me Série, t. XLVI, 1878).

Rousseau, J.J.

-	E. Huys, Pastoor Sterck te Bisseghem, tijdgenoot en bestrijder van Jean-Jaques Rousseau (Handelingen v.d. Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, N.R. XIII, 1934).
-	R.L. Planeke en E. Verhofstadt, Beiträge zum Studium von Rousseau's Widerhall in Belgischen Geistesleben des 18. Jahrhunderts (Pedagogica Historica, II/3, 1962).

Voltaire:

-	L. Galesloot, Voltaire à Bruxelles. Souvenirs divers, 1713-1744 (Bruxelles, 1880).
-	J. Janssens, Voltaire à Bruxelles (Revue des deux Mondes, juillet-août 1963).

[p. 22]

-	Jobard, Voltaire à Bruxelles (Archives historiques et littéraires du Nord de la France, Série II, t. II, 1838).
-	Ch. Maroy, Les néjours de Voltaire à Bruxelles (Annales d.l. Société d'Archéologie de Bruxelles, t. XIX, 3e-4e livr., 1905).
-	Ch. Maroy, Voltaire à Bruxelles (L'Expansion belge et Exportation réunies, VII, 1914).
-	J. Mélot, Voltaire à Bruxelles (Revue générale, XCI, 1910).
-	G. Poisson, ‘De vriendschap bezorgt mij een vaderland. Het mijne ligt nu in Brabant’ (Brabant, okt. 1962).
-	F. de Reiffenberg, Séjour de Nme du Chastellet et de Voltaire à Bruxelles (Bulletin du Bibliophile belge, I, 1845.

W. Gobbers.