Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

[Den vijfsten dach van Augusto]

Die Copye vanden paeys, ghepubliceert byden voorseyde Deken.

MEn condicht v ende laet weten, dat eenen goeden sekeren ende eewelicken paeys ende vrientschap es ghetracteert gesloten ende gheaccoordeert tusschen onsen helegen vader den paus Clement die.vij.ste van dyen name, ende den heleghen stoel van Roomen, alder hoochsten doorluchtichsten ende machtichsten prinche Kaerle byder gracien gods, ghecoren Roomsch Keyser, coninc van Germanien ende van Castilien etc Franchoys byder seluer gracien coninc van Vranckerijcke dalder kerstelijcste, Ferdinandus byder ghelijcker gracien. Coninc.van Hongerien, van Bemen, Eertshertoghe.etc. Henric byder seluer gracien.coninc.van Inghelant, here van Yrlant ende beschudder vanden helegen gheloue. Om ende tot bescherminghe van hueren personen, hem goet, staet, landen, heerlicheden, ondersa

[fol. xliiij.v]

ten, ende wassalen, ende dat bi middel ende toe doen vander alder hoochste ende excellenste vrouwe mijn vrouwe Margriete Eertshertoghinne van Oostenrijc, hertoginne ende douaresse van Sauoyen, moeye vander.K.M.ende van Louise van Sauoyen, hertoginne van Angolemme etc. Moeder vanden voorseyde alder christelijcsten coninc. In sulcker vueghen ende manieren dat nv voort aen alle wapenen, viantscap beroerte, tweedracht ende hatenijt sullen onder hem vp houden ende cesseren, ende ooc onder ende tusschen haren ondersaten ende wasselen. Ende sullen mogen verkeeren, frequenteren, comenschappen met malcanderen ende met alle comenschape niet verboden sijnde, gaen, commen, stille ligghen, weder keeren respectiue ouer beyde sijden in haer landen, so wel ter zee, te lande, als ander suete wateren ende riuieren vry ende vranck sonder eenich hinder oft letsel, midts betalen die ghewoonlike rechten ende penningen van tollen. Ende een yegelic sal weder keeren in sijn goet, ghelijc hi gheweest heeft voor doorloge. Ende wert ende es midts desen den wassalen verboden niet te segghen teghen tghene dat voorseyde es maer dat sijt na al haer vermogen sullen onderhouden ende doen onderhouden, vp die peyne van ghecorrigeert te sijne als ouertreders vanden paeyse. Ende es gheboden ende belast allen gouuernueren van Princhen, Admiralen, vie admiralen, van dien haren Prouincien, baeliuwen, Seneschalen, Preuoosten ende casteleynen, ende allen haren anderen officieren te doen onuerbrekelic onderhouden den voorseyde paeys, ende corrigeren douertreders na dinhout vanden seluen paeyse. Ende om dat nyemant en soude moghen alligeren oft pretenderen cause van ignorancie, hebben die voorseyde princhen ende heren gheordonneert dat den voorseyde paeys wtgheroupen sal worden ter ghewoonliker plaetsen, daer men proclamacien mandementen es ghewone te publiceren. Aldus ghedaen te Camerijc den vijfsten dach van Augusto. Anno.M.iiij^c.xxix

[Den.vi.sten dach Augusti]

¶ Daer na sijn die vrouwen gheleyt elck in haer hof vanden drye Cardinalen ende ander edelen, ende men riep den paeys achter straten, ende men wierp hantuollen gouts ende siluers, roupende weder Largesse. Daer wert grote blijscap ghemaect aen allen canten, ende daer was ghemaect een neerhof met twee dueren, ende daer stont een tresoor van fijnen siluere voor me vrouwe die regente, ende al dat siluer was meest al vergult, ende men gafser te drincken, al die daer ghinghen ende quamen groot ende cleyn, arm ende rijck. Daer na trac die regente bi haren sone den coninc van Vranckerijc vp den.vi.sten dach Augusti bi.s.Quintens in een Abdye, daer si des nachts bleef.

[Op den.ix.sten dach Augusti]

¶ Op den.ix.sten dach Augusti quam den.coninc.van Vranckerijc binnen Camerijc, daer hi van al den heren ende grootmeesters van beyden sijden seer feestelic in gehaelt ende willecome gheheeten wert, daer hi met groter triumphe vrolicheyt hanterende met me vrouwe Margriete ende met sijn moeder, gheuende grote bancketten met groter costelicheyt, daer hi thoonde sijn coninclike maiesteyt, daer hi sulcken feestelicheyt bedreef dattet wonder waer om scriuen. Ende ooc so was sijn Coninc.M.te vreden ende approbeerde den paeys die daer ghesloten was, ende al dat die regente sijn moedere ghedaen ende gheconsenteert hadde. Ende den.xij.sten dach der seluer maent so vertrac dye.Coninclijcker.M.met sijn moeder ende met al sijn volck ende waren tsauonts tsinte Quintens. Ende des anderen daghes na dat die coninc van Vranckerijc vertrocken was vertrac ooc me vrouwe van Sauoyen met haren volcke ende comitijf. Ende so es die dachuaert eerlic, duechdelick ende met grooter vrientschap eendrachtelijc vergaen.

[Int eerste Iulij]

¶ Int eerste Iulij quam die tijdinge dat dye fransoysen den slach verloren hadden voor Mylanen, daer veel volcx verslegen was, ende daer bleef den nieuwen hertoghe van Borbon, mijnhere van saint pol, ende noch vele edelen gheuanghen ende doot.

[Opten.xiij.sten dach Iulij]

¶ Opten.xiij.sten dach Iulij quam Tantwerpen in.iij.oft.iiij^c.ghemonsterde peerden, die den anderen dach trocken nae Mechelen ende vuylvoorden, die daer bleuen liggen tot dat den raet te Camerijc ghesceyden was, ende trocken weder nae Ghelderlant. Ende dit was die bende van mijn here van Rauesteyn, want hi doot was, ende doet paeys ghemaect was so wert den hertoghe van Ghelre dese bende ghegeuen om den dienste te houden vanden keyser

[Vpten xxvi.sten dach van Septembre en Op sinte Berthelmeus dach]

¶ Op sinte Berthelmeus dach quam mijn vrouwe Margriete vande dachuaert te Bruessel, daermen eerlijc vierde van blijscap dat den paeys ghemaect was.

[fol. xlv.r - xlv.v]

[fol. xlvi.r]

INt Iaer.xv^c.xxix.als coninck Ferdinandus weder veel plaetsen in Vngherien inghenomen hadde lancx der Tonauwe tot Ossen toe, ende ooc dye stadt van Ossen daer graue Hans Weyda huytgheuloden was oer dat water, dat hem seer spijtede, so dede hy so veel dat dye Turcsche Keyser weder om quam, ende nam alle die steden, casteelen ende plaetsen weder om in van coninc Ferdinandus, daer nv (god betert) Hans Weyda wel versien van volcke dat meeste regement af heeft. Binnen desen tijden quam die palsgraue binnen Ween met veel duysent mannen om den coninck bystant te doene. Aldus quam dye Turck in Oostenrijck met groter heyrcrachte te peerde ende te voete ende beleyde die stadt van Ween met.v.groote heyren vpten xxvi.sten dach van Septembre, daer die Turcsche keyser selue in persone by was ende belegerde die stadt seer sterckelic dat hem lieden geen victaelie commen en mocht, want hi had twee hondert duysent ende vijftich duysent mannen, ende had.xl^m.tenten vp gheslagen. Ende eer die turc daer voor quam hadden die van binnen alle dye stercheden ende tymmeringhen die voor die stadt stonden af gheworpen ende verbrant, om dat die turcken geen plaetse en souden hebben om neder te slaen. Aldus die turck commende int lant, es die Satturam den Turcke al omme voor ghegaen ende heeft al dat hi vant vernielt ende verbrant, ende heeft seer veel volcx van mannen, vrouwen, ende ooc kinderen gheuanghen, so dye gheuangen turcken dat seyden waer te sijn ontrent oft meer dan.xxx^m.personen alomme wech gheuoert, ende wat niet gaen en conde slougen si doot. Ende hebben dus al dat lant van Oostenrijck onder den Ens vast heel aen dat watere tonder ghebracht, verwoest, verbrant ende berooft, ende al dat aen deen sijde vander Thonauwe gheleghen was so datter nyet veel plaetsen ongheschadigt en bleuen. Ende die ander steden daer om gheleghen sijn ooc bedwongen ende benaut geweest, huytgenomen Prugk aender Leyta, ende Gey creghen si in ende verbranden dat. Ende die turcken hebben alle dye plaetsen bewaert dat dye van binnen gheen victaelie commen mochte. Maer die hondert duysent dede sijn beste om dye stadt te victaellieren, maer dat was bi lange toeuen versuymt. Nochtans quamen die van binnen veel troostelike brieuen ende hem wert dicwijl beloeft hulpe, bystant ende ontset, maer hadden si hem daer vp verlaten so hadden si qualic ghestaen. Dye burgers van Prugk aender Leyta hebben hem ouerghegheuen den Turcschen Keyser, des hi haer Ambassaten cleede met fluweel, ende heeftse van al sijn volc onbelastich ghelaten. Maer naer dat dye Turck met cleender eeren van Ween vertrocken was oft si doen dat fluweel betaelden dat weten si wel. Als die Turck na Ween track soe sloech hi eerste neder voor Altenborch, daer iij^c.Behemer vp waren, dye hem vp gauen met cleender eeren sonder foortse oft bespringhen behoudelic haer leuen, ende dye Turck namse met hem voor Ween om hem voort te gheleyden. Doen sandt hy eenen Behemers die wel duytsch conde spreken ende dede hem segghen, wilden si dye knechten van Altenburch binnen hebben (dye hem goetwillich vp ghegheuen hebben) hi soudese hem lieden binnen seynden. Die van Ween sonden den Behemer weder om met twee gheuanghen turcken dien si elcken gauen twee ducaten, ende deden hem segghen, dat si die Bemen niet en behoefden, maer dat si te veel volcx hadden in die stadt ,ende dat hy die Bemen wel soude tracteren na sijn gheloften. Als hem dye Turcken eerst voor Ween verthoonden reden huyter stadt veel peerdevolcx teghen die Turcken te slaen, maer si worden so verscrict dat si hem gheen hinder en daden, maer die vaendraghere was daer verslaghen, ende dye Turcken hebben veel van dat peerdevolc gheuanghen, die si elcken twee turcsche ducaten gauen ende sonden die so weder binnen Ween om dat die van Ween weten souden die grote macht der turcken, ende in wat vreesen dat dye ruyters gheweest waren. Maer die Turck dede die van binnen met hem lieden segghen, wilden si die stadt ouergheuen, ni noch sijn volck en wilden daer niet binnen commen maer hy wilde voort trecken den coninc soecken waer hy waer. Ende wilden si dat niet doen, hy soude sijnen noenmael houden des anderen daghes in dye stadt,

[fol. xlvi.v]

en dat was des daechs na sinte Michiels dach, ende die kinder souden vermoort werden in haer moeders buyc, ende al die in stadt waren soude hy met een wreede doot doen steruen. Dye van Ween en sonden daer vp gheen antwoort, maer hebben hem seer neerstelijc toe ghemaect om hem te verweeren. Aldus es hi nae Ween ghereyst, ende al dat ontrent der stadt lach heeft hi verdoruen ende verbrant, ende hi heeft terstont die voorstadt inghenomen, dat waren sommege huysen die voor die stadt stonden, ende es met sijnen Iauiten ende hantbusse schutters neder gheslaghen onder die verbrande mueren vander stadt. Doen heeft hy seer sterckelick die stadt beschoten, dat dye knechten van binnen hem nyet en mochten laten sien vp die mueren. Ende in dien rooc ende dampe ende in dat groot gheluyt der bussen, so sijn die Turcken aen dye mueren gheloopen ende hebben eenen torre ende een groot deel vander meuren va een doen springhen, dat di van binnen seer versaeft waren, maer die van Ween hebben den torre ende dat casteel ghehouden met teghen te grauen, ende hebben dat bolwerc in dat teghen commen af ghebroken.

[Opten.ix.sten dach van Octobre en vpten xi.sten dach Octobris]

¶ Opten.ix.sten dach van Octobre dede dye turck twee bersten ontrent.xi.vayemen lanck, neffens eenen torre, den heelen muer wech nemende, ende bestormden die stadt seer vreeslijc, maer die knechten van binnen weerden hem so sterckelijck, dat si haren propheet Machumet dancten dat si van daer quamen, so seer veel bleuen daer der Turcken doot in afscheyden. Daer nae namen si wech vpten xi.sten dach Octobris een groot deel vander meuren vp die ander sijde vanden torren, daer die turcken doe weder die stadt seer vreeslijc bestormden, maer dye knechten van binnen slougense so clouckelic af, dat si daer meer volcx verloren dan si oyt te voren ghelaten hadden Ende die turck sandt altijt nieu volc aen deen vp dander, maer die van binnen worpen so groot vier vp die turcken dat si gheen stadt houden en mochten. Ende die turcken hebben weder vp dye plaetsen voorseyde dye stadt bestormt, maer si werden clouckelick weder om af ghesmeten.

[Op den.xiij.sten dach Octobris]

¶ Op den.xiij.sten dach Octobris namen si weder een groot deel vander mueren bi die ander gaten, so dat die halue muere wech was vander Karnnerpoorten. Ende doen quamen si weder die stadt bestormen seer fellicken, maer si werden weder so af gheslaghen dat si weder wijcken moesten, ende daer bleuen weder seer veel turcken.

[Opten.xvi.sten dach van Octobre en den.xxiiij.sten dach Octobris en vpten.xv.sten dach Octobris]

¶ Opten.xvi.sten dach van Octobre soe heeft die Turck bemerct, dat aen beyde sijden van der stadt die muere al neder was, so heeft hy die stadt met breeder ordonnancie, met al zijn macht diemen niet tellen en mochte tot allen plaetsen doen bestormen. Maer die knechten binnen Ween int aencommen vanden Turcken hebbense so met haren ghescutte ghegroet dat hem lieden nyet seer stormens en luste, ende si hadden gheerne af ghetrocken maer sy en conden, want die Turc hadde achter die stormers groote macht van peerde volcke ghestelt met blooten sabelen ende met groten clippelen, om dat si dye stormers soe met ghewelt voort souden stouwen ende ter stadtwaert drijuen, maer si en conden nyet bedrijuen ende al haren arbeyt was verloren, ende dye stormers schuweden die stadt ghelijcke die doot. Daer nae die turcsche Keyser siende die bloodicheyt van sinen lieden ende dat sijn beste crijchknechten onpacientich worden ende gheheel onwillich, ende datse nyet langer blijuen en wilden, ende dat den winter aen quam, so es die Turck vpten.xv.sten dach Octobris met sijnen legher des nachts te.ix.hueren vp ghebroken, ende daer nae die tweede leghere, ende so voort al dye ander leghers, sonder eenen legher van Ymbri wasscha met sijnen volcke, dye sant eenen Ambassade binnen Ween sprekende Italiaens ende seyde (dat die turcsche Keyser anders niet ghemeent en hadde dan die.Coninclijcker.M.selue daer binnen hadde gheweest, want also gheringe als hi vernam dat die coninc daer niet en was so vertrac hi, want des Turcx meeninghe was niet teghen die knechten van Ween te slaen in des conincx absencie. Ooc was hy ghetrocken huyt Turckyen meenende dat v Coninck hem eenen slach soude gheleuert hebben, ende heeft daer vp tot noch toe ghewacht. Ende binnen Ween werden ghesonden.iiij.paeygien seer rijckelic ghecleet, ende Ymbri wasscha schreef die van Ween dat hi niet meer gheuanghen en hadde, ende dat si hem weder seynden souden die gheuanghen vanden turcken

[fol. xlvij.r]

ende dat si dan vry sonder achterdencken in haren leghere mochten commen ende gaen. Maer die van Ween verwondereden seere dat hi die slechte personen so rijckelic begaeft hadde, hebben vermoet quaet ende bedroch, so namen si dese Pagyen gheuanghen ende hebbense ghepijnicht, so dat sy bekenden dat si souden die stadt van Ween in brande hebben ghestelt, ende si werden by iusticien gheuierendeelt den.xxiiij.sten dach Octobris. Ende die gheuanghen aen beyde sijden seyden dat die Turcx Keyser sijnen volcke gaf te verstane, dat hi af ghebroken was vander stadt van Ween, om dat coninc Ferdinandus selue in persone bi hem gheweest was ende met hem ghecomposeert hadde, ende dat dye stadt hem tribuyt hadde gheloeft te gheuen. Dus wart die stadt van Ween verlost byder gracien gods ende niet by crachte van volke, want alle dye binnen Ween int belegge waren en waren niet meer dan.xvij.duysent sterck. Maer het was groot iammer dat die wreede Turck soe veel willen bedreef, ende hy verderf alle die wijngaerden ende trocken alle die rancken metten wortelen wt, ende vedoruen dat gheheele landt. Ende oock dat hi noch menich Christen met hem heeft gheuoert, sommeghe oock deerlijck vermoort, ende heeft meer dan vijftich duysent tot Aemst toe laten trecken sonder wederstoot. Ende so sommeghe seyden die binnen der stadt van Ween hadden gheweest int belegghe, soe had dye stadt van Ween in seer grooten last gheweest, ende dat die Turck had vp dye stadt ghedaen wel.xx.assauten, ende die leste duerde twee daghen ende eenen nacht, ende dat daer bleuen vanden Turcken veertich duysent mannen, ende veel Turcsche heeren, capiteynen ende ander edelen.

¶ O kersten menschen laet ons malcanderen broederlike liefde bewijsen, ende laet ons malcanderen helpen beschermen van die grote tyrannye des Turcx, ist ons salich.