Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

[¶ Van Lyederic zalewaerts sone, die welck was, den eersten foreestier van Vlaendren, ende hoe hi den Ruese versloech]

¶ Van Lyederic zalewaerts sone, die welck was, den eersten foreestier van Vlaendren, ende hoe hi den Ruese versloech. Ende hoe hi Ydonea Sconincx van Vranckrijcx dochter troude, waer af hi ghecreech.xv.sonen ende drie dochteren.

Dat eerste Capittel,

IN dyen tijden was een vroom behendich man van wapenen, ende een foreestier vanden wilden ende tamme beesten, wyens name was Lyederick van Lylelez Buc, die welcke was die eerste foreestier, Heere ende Prinche int woudt ende wildernisse sonder ghenaden, twelc eerst waeruen hiet tlant van Buc, ende nv esment heetende tlandt van Vlaendren. Dese voorseyde Liederic was Zalewaerts sone, die Prinche was van Digoen die hi hadde by Ermegarde, dye vrauwe was van Roussilioen. Dese liederic verslouch eenen harden groten Reuse, die welc hiet Fynaerdt Ende was een wreedt fel tyrandt binnen den lande van Buc voorseyde. Ende de voornomm Liederick die slouchene doot voor sijn casteel. Twelck men heet Lilelez buc, dats te segghen Rijssele neffens Vlaendren, welc voorseyde casteel es nv sinte morissis kercke. Ende Liederick wan dit voorseyde casteel met crachte, ende veriaechde alle tghesinne van den voorseyde Reuse Fynaerdt, ende wan sinen schat. Dit wordt vernomen ende bekendt van alle den volcke wonende binnen den voorseyde landen van Buc, want si warens seer blijde. Ende tvolck al ghemeene, quam tot Liederick, begheerende dat hy wilde werden huerlider beschermere here ende prinche, het welc hi accepteerde ende wort huer lieder kersten prinche ende forestier int voorseyde landt, nv elcke was vul Roouers ende vul dieuen ende moordenaers, die welcke hy alle dede hanghen aen boomen. Het gheuiel in tander iaer van Liedericx regemente dat eenen maderant van Bourgoengen met sinen neue Madonus van Poytiers, ende Zwijnchaert van Partenay ontschakeden vrau Ydonea des conincx Lotharius van Vranckerijcke dochtre. Ende hi meendese te voeren in Inghelandt. Als dese voorseyde heeren quamen tusschen Noble dat nu Atrecht heet ende Doornicke so worden si onderlinghe cabbelende ende vechtende, ende Zwijnchaert van Partenay stac Madon van poytiers doot Ende daer omme vrau Ydonea beual haren waghenare dat hi voere altoos duere, ende als sy gheuaren quam vp ontrent een groote mijle den casteele van Lylelez buc, doen quam Lyederick der vrauwen Ydonea te

[fol. iij.v]

ghemoete, ende hy hadde gheuanghen eenen hert. Ende liederic dochte dattet moest een edel vrauwe sijn, hi vraechde haer oft haer gheliefde met hem te treckene tot sinen Casteele, si was seere verblijt, hoe wel si was met drucke van herten bevaen, omme dat die Prinche van Poytiers doot was, ende sy in tcasteel commende so beual sy den wagenare ende huer twee camerieren dye met huer van Parijs quamen, dat si Liederic niet segghen en souden wie dat si ware ofte van waer dat si quamen. Liederic die edele baroen ontfinck dese edele vrauwe weerdelike ende seer eerlijcke. Ende si vernachtede aldaer met hueren gheselschepe, sy vraechde Liederic oft hy gheen wijf en hadde. Hi antwoorde noch niet, want mijn auentuere van huwen en quam noch niet, hy vraechde, Wie dat sy was ende van wanen dat si quam ende werwaert dat si meende te treckene, doen seydese dat huer vader was een edel man van hoogher gheboorten. Ende een ioncprinche van vreemden landen, hadde mi so lief ende meende mi te leedene in Inghelandt, ende al daer mi te trauwene. Ende tusschen Ryuiere twelcmen nv heet duway ende der stede van Doornicke daer wordt hi doot ghesleghen ende also quamt toe dat ick sijn gheselschap moeste laten, ende lieten mi achtere, also ghy mi in mijnen osbaer saecht, ende ghy mi beweghet hebt gode lof. Ende weet dat ic nemmermeer in mijns vaders yeghenwoordighede en soude durren commen, ende ic en sa[l] nemmermeer thuyswaert gaen, ic sal lieuer dienen ghelijc eenen dienstwijue. Liederic vraechde haer om haren name, ende of s[i] kersten ware, sy antwoorde mijn kerste[n] name was ydonea, doe vraechde Lieder[ic]

[fol. iiij.r]

waeromme sy nemmermeer en meende weder tot haer vader te treckene, noch tharen lande. Ende dat sy lieuer dienstwijf huer leuen lanc bliuen soude. Doen vraechde hy huer, oft haer gheliefde bi hem te blijuene niet om een dienst ionckwijf te sine, maer als sijn weerde lief, omme sijn goedt ende sijn casteel wel te achter warene, ende bi gheualle noch te wordene sijn ghetraude wijf, ende ghetrauwede kijnderen bi hem te hebbene Sy seyde vermocht ick bi hu te wesen een iaer of twee, ic hope in gode dat hu mijnen dienst wel behaghen soude. Ende aldus so bleef vrau ydonea by Liederic, ende huer camerieren vertrocken, maer sy en dorsten te Parijs niet weder omme trecken. maer den waghenare voerde die camerieren in eenen waghene te partenay int lant van poytau Ende int wech varen huuten casteele van Lilelez buc, die waghenare seide tot Liedericke. Och edele here ende lieue weerdt hanteert doch dese vrauwe wel ende eerlijcke, het es also edele een maecht van gheboorten ende kersten als eenighe vrauwe tusschen hier ende prusen oost, ende spaengen west Liederic en begeerde gheen ander wijf dan ydonea. Ende hi ghecreech bi haer binnen xij.iaren.xv.cnapelijcke kijnderen, ende ooc drie dochteren. Nota. vp feestelijcke daghen so drouch vrau ydonea cleederen van dierbaer baldekin met goude besaeyt. Maer Liederic drouch eenen keerle van graeuwen burckelschen lakene. Ende al sine kijndren omme dat si edel waren vander moederlijcker zijde, daer omme dede Liederic sine kinderen maken ondersneden cleederen Aen die rechter zijde van ruden graeuwen lakene, ende aen dander zijde van baldekin met goude duersaeyt. Nota. Int iaer ons heren.vi^c.ende xxvi.sandt den coninc lotharius sinte amant die bisschop was van Mastricht, in Lottrijcke, ende in Vlaendren, om te prekene tkersten ghelooue. Ende comende vp die schelde te Ghendt, de wijfs wierpen naer hem met coeschitten, ende andre vuylicheden. Ende hi wordt dicwil inde Schelde ghesteken om te verdrinckene, hy bekeerde tlandt van Vlandre al omme ouer die schelde, ende dat int iaer.vi^c.xxvi. Als Ydonea.xiiij.iaren by Liederic ghesijn hadde. Die coninc dochte eens in sinen droom daer hy lach en sliep, als dat hi iaghede vijf daghen lanck naer eenen witten hert, ende inden vijfsten daghe worde hi gheuanghen in een foreest, die iaghere diene vijngh die hadde binnen sinen belokene van sijnder wuensten eenen schoonen Rooseboom, die welcke doe hadde.xv.de schoonste roosen die seere wel roken, ende drie schoone ghespende niepkine. Ende den coninck den rooseboom ansiende ende hem dochte dat hy niet blijdere en hadde gesijn binnen sinen leuene. Ende als hi ontwaken was, hi gaf te kennene tvysioen van sinen drome, so dat hem was gheraden te gane iaghene. Ende aldoe wast een lettel ghesneeut int beghinsel vander maent van sporcle, ende die coninc was te Soyson. des morghens hi disponeerde hem ter iacht te gane. Ende hi in eenen busch comende aensach hi eenen al te grooten vreeselicken hert, de welcke liep altoos noordtwaerdre. Ende die coninc Lotharius reedt altijt achter met sinen peerde des andren daechs dye coninc Lotharius verloos al sijn volc, ende vp den derden dach die coninc verwisselde sijn peerdt, te Doornicke, ende hi nam sommeghe lieden met hem als hi ontrent.iij.mijlen hadde ghereden si saghen den hert de welcke liep te Rijssele waert. Ende die coninck reedt altijdt achter den hert. Ende tgheselschap dat hem volchde huut Doornicke si verloren den coninc ende reden weder omme te Doornicke waert, de coninck Lotharius sach noch den hert ende hem dochte dat hi sach een casteel, ende daer omme stack hi sinen hoorne, ende peinsde ware daer eenich edelman, hi sal huten casteele commen, Liederic sadt vp sijn peerdt horende den hooren vanden coninc ende nam sinen hooren aen sinen hals, ende buten sinen casteele commende, hy siet den hert die seere mat ende moede was, ende Liederick vinckene met sinen honden ende duerstackene met sinen spiete, dye coninck Lotharius die quam daer toe ghereden daer Liederic den hert ghedoot hadde. Ende elck groetende den andren. Liederick vraechde den coninc wie hi was, hi seyde hi was een ruddre Fransoys die hadde vijf daghen lanc dien hert altoos gheiaecht, ende hi hadde alle sine ghesellen verloren. Doen seyde Liederic, och edel vriend ende he

[fol. iiij.v]

re comt met ons vp ons casteel, ende midts dat ghy desen hert hebt gheuolcht vijf oft ses daghen lanc, comt ende rust hu vijf oft ses daghen wi willen blijde sijn ende vanden hert eten ende wel te ghemake wesen. Die coninc in tcasteel comende, dye vrauwe.Ydonea was seer versaecht omme dat sy Lotharius hueren vader sach van vreesen soe bedeech si sieck ende wordt ligghende te bedde. Den coninck ter tafelen gaende ende aensiende die xv.knechten, ende die drie dochterkins, hi vraechde wiens kijnderen het waren. Liederick seyde god heeftse mi verleent bi eenen vreimden wijue. Ende bi huer so heb ic.xviij.kijnderen ghehadt binnen.xiiij.iaren. Ende dicwils twee kijnderen te gader. Dye coninck vraechde waer omme hebben si ondersneden cleederen. Ende dat beste laken es aen de luchter sijde, ende het behoort bet ende waerschuldich te sine aende rechter sijde. Liederick seyde vriendt omme dat mijn vrauwe es edelder dan icke ben, daer omme hebbic den kijnderen aende luchter sijde ghedaen maken baldekin, ende aende rechter sijde grouf laken als ic draghe. Die coninc wordt seer merckende vp die kijnderen, want si hadden alle die vysonomye vander moedere. Die coninc vertelde hem ende wardt segghende hets leden ontrent.xv.of xvi.iaer dat mijn dochter ontscaect was van den Prinche van poytiers, maer waer dat si toe belende en constic noyt gheweten, dese kijnderen hebben alle so wel de vysonomye van mijnder dochter. Och edel vriendt ende lieue weerdt sal ic die moeder van desen kijnderen niet moghen sien. Liederic en wiste niet dat sijn gast was die coninc van Vranckerijcke, ende vadre van sinen wijue Ende Liederic sprack den coninc toe segghende, ic sal mijn wijf die moeder van desen kijnderen doen commen, ende men ghinck om haer, maer si en wilde niet commen. Liederic ghijncker selue omme, daer si lach vp huer bedde weenende seere Hi seide haer dat si quame ter tafele, si seyde dat en dadic niet om aldat goedt dat in eerderijcke es, want hu gaste dat es mijn vadere, den groten Lotharius coninc van Vranckerijcke. Liederick was seere in sijnder herten verwondert, want hi en conste binnen.xv.iaren voor leden die sy met hem ghewoont hadde noyt van huer gheweten wie dat huer vader was. Lyederic ghinck totten coninck segghende dat si sieck te bedde lagh. Die coninck vraechde al noch van wanen dat sijn wijf was, hi seyde ende hi swoer den coninck dat hi binnen.xv.iaren dat si te samen ghesijn hadden van haer noyt en conste gheweten van wanen datse was, noch ooc wie huer vader was, of van wat gheslachte dat si was. Doen vraechde die coninc hoe es hueren name. Liederic seyde, si heet ydonea. Die coninc seyde, so eest ydonea mijn eyghen dochtere, sonder twijfle Doen seide die coninc tot Liederic. Ic gheefse hu tot eenen wettelijcken wijue. Ende wil hu prince maken van al dese landen hier ontrent ghelegen. Ende ic vergheue hu alle mesdaet dat ghi bi huer geweest hebt sonder tconsent van mi, of van onsen maghen. Die coninck Lotharius wildese emmer sien, eer hi drincken of eten soude. Ende Liederick leede den coninc ten bedde daer Ydonea lach, so stond si vp van hueren bedde, ende wellecomde hueren lieuen vadre, ende al daer seyde si hem alle de gheuaernesse, hoe dat si aen den heere Liederic gherochte. Die coninc maecte blijde chiere ende bleef aldaer.x.daghen lanc, ende men ontboodt al dese naeruolghende steden, als Doornicke, dye van Noble dewelc men nv Atrecht heet. Ende die vander Ryuiere dat nv duway es. Dese quamen al in Liedericx casteel, tot den coninc Lotharius. Ende die coninc gaf sijnder dochter Liedericke den foreestier teenen wettelijcken wijue, in de presencien vanden principaelsten ende de edelste ende eerlijcste van Doornicke, Ryuiere ende Noble.

Ende men hielt daer een costelijcke feeste ende brulocht vijf daghen lanc gheduerende. Ende dye ter brulocht quamen gauen ghiften ter weerdicheyt van hueren vadre den coninck Lotharius van Vranckerijcke. Ende die coninc maecte Liederic Prinche ende Here ende Foreestier, van alle den steden van Sommenoble totter noordt zee, in presencien van alle den ghenen die ter feesten vander brulocht ghecommen waren. Dit waren die steden daer Liederick heere of ghemaect wordt. Eerst Sommenoble, Vermandoys, Nyelle, Aryen, Beunen, Seclijn, Ryuiere, Lylelez buc

[fol. v.r]

Blondijn, Brughstoc, Aerlebeke Buysen Dese feeste vander brulocht ghedaen sijnde ende daer alle saken vulcommen, die coninc Lotharius beual Liederic bouen allen dinghen dat hi dat foreest van Vlaendren, ende alle die steden ende landen, daer hi hem here of ghemaect hadde, houden soude in sijne rechtueerdicheyt. Ende ouer elcken recht vonnesse streckende. Also wel vp den rijcken als vp den armen, also wel ouer die edele als ouer tscamel ghemeente, Twelcke hi den coninc beloofde te doene. Ende hy swoert hem niet achter te latene. Ende dede daer manschip den coninc Lotharius, van al tgene dat hi van hem ontfanghen hadde, voor al dat volc, dat daer ter brulocht commen was. Ten.xi.daghe naer dat die coninc Lotharius seer weerdichlic ontfanghen gheweest hadde, so heeft hi orlof ghenomen aen sine dochtre omme te Parijs waert te treckene. Ende dye van Doornicke hem seere grote weerdicheyt bewijsende, ende hem met groten dienste bi waren, ouermidts dancbaerheden huute dien dat Cilperick des conincx Lotharius vadre hadde ghedaen eerst fonderen onser Vrauwenkercke te Doornicke, hier bi gheleeden sy hem met state al tot Parijs toe. Ende Liederic nam.vij.van sinen oudtsten sonen eerlicken gehabytueert, ende si voeren met haren vadre, ende met haren grootheere te parijs waert. Nota. dat die van parijs haren coninc hadden ghedaen soucken, ende hadden ducht dat hy vanden wilden beesten verbeten hadde gheweest. Ende die coninc in parijs commende alle dat volc van parijs was seere verblijdt ende toochden hem blijde wellecomme, ende men reedt yeghens hem met blijden ghelate, ende daer wordt ouer al ghehoort alle dye maniere, hoe den coninc Ydonea sijn dochtre gheuonden hadde, ende dat sy van.xv.cnapelijcke kinderen moeder was, vanden welcken die.vij.oudtste sonen met Liedericke hueren vadre binnen Parijs present daer bijden coninc waren. Daer omme ordonneerde den coninck een groote feeste, ende dede beroupen een Ioostement ter weerdicheyt van Liedericke. Ende daer hadde Liederic in dat ioostement die eere, den danck, ende den prijs, als die alder sterckste, ende die vroomste Prinche van hem allen.die in dat ioostement waren,

[fol. v.v]

ende men houeerde daer.viij.daghen lanck ende men hielter grote feeste, die Heren, Princhen, ende menich Edel Baroen, vergifteden Liederic, ende sinen.vij.kijnderen, die met hem te Parijs ghecommen waren, welcke Heeren ende vrauwen sonden schoone ende costelicke ghiften der schoonder bruudt Ydonea, des conincx van Vranckerijcke dochtre. Ende Dagobert des voorseyde Conincx Lotharius sone, der schoonder Ydonea broedre was ouer blijde, omme dat sijn lieue sustre aldus leuende gheuonden was, ende veele te meer omme die schoone ende vrome kinderen die van huer ghecommen waren, vander welcker dat hy oom was. Dese eerlijcke en tryumphante feeste ghehendt sijnde, Liederic nam orlof aen sinen sweer Lotharius den coninc, ende aen sinen zwaselijnc Dagobert. Ende aen alle die edele, grotelic bedanckende hemlieden vander weerdichede, die hem en sinen wijue ende sinen kinderen ghedaen was. Ende daer beual den coninc Lotharius sinen behuweden sone Liederic, als dat hy dat wilde foreest van Vlaendren wel ende rechtueerdelic regieren soude, Ende suveren van allen straetroouers ende malefactuers. Liederic te vlaendren waerts commende met alle sine.vij.kindren, in alle die steden die hem ghegheuen waren so was hy eerlijc ontfanghen, als huer lieder nyeuwe Prinche ende Here. Ende dede maken vp die Leye te Aerlebeke een casteel al daer hi sine woonste maecte. Ende als Liedericx kijndren groot waren, so deelde hy sine heerscappen onder sine kijndren. Iozeram was dhoudtste, ende Leenhoudere. Anthonius die gaf hi dat Foreest van Buc dat men nv Vlaendre heet. Bosschaert hadde des princhen dochtre van Leuwene, ende Boudewijn was heere van Sommennoble dat nv es Amyens, Lyonel was heere in tlandt van Vermendoys. Gallerant was heere van Nyelle. Mauris was heere van Lylelez buc, datmen nv Rijssele heet. Saladru was heere van Aryen. Bandrijn was here van Ryuiere, dat nv es Duway. Maniser was heere van Sychin dat nv heet sint Omaers. Ioffroyt wordt heere van Blondijn, dat nv Ghendt heet. Ganimedes was heere van Brughstock, twelc men nv Brugghe heet. Bandianus was heere van Aerlebeke. Ende hi hadde dat casteel doen meersen. Ende dedet costelicke maken, ende pingieren daer inne die wapenen van Saluwaerdt sinen groothere ende van Ermegarde

[fol. vi.r]

van Ronsselgon sijnder grootvrauwe, ende van vrau Ydonea sijnder moedere, die ionghe Liederick die welcke was die ionckste sone ende die laetste van vijfthien kinderen was versleghen van den Sarasijnen voor die stede van Parijs. Dye groote Liederic dye dede vele busschen vellen binnen den lande van Vlaendren, twelc men doe hiet twout sonder ghenade, ende seer vele lants winnen, ende hi stichtede Brugghestock, ende dede maken eerst onser vrauwen cappelle diemen nv heet sinte Donaes. Dese Liederick was eens bi Parijs met al sijne kinderen in eenen grooten strijt, al waer derthien heydenen coninghen waren, ende daer was seer vreesselijcken gheuochten, al daer so bleuen doot versleghen vier heydenen Coninghen, ende vijf vlodender te Spaengien waert als te haren lande, inden seluen strijt verloos Liederick sijnen ioncksten sone. Liederick die Prinche van Buck was alsoo gherechtigh, het gheuiel in eene somertijt ontrent sint Ians baptisten dach midsomers, dat Liederick hadde van sconincx Lotharius lieden, die welcke quamen visenteren mer vrauwe Ydonea sijn wijf, ende dat ter weerdichede vanden Coninck Lotharius, dye welcke worden minlijck ontfanghen, hy ontboot diueersche van sijnen edelen subgijten, mannen ende vrauwen, omme die edele dier commen waren eerlick te ontfanghene. Ende daer was een groot hof beroupen, soe datmer houeerde, danste ende reyde. Ende eeneghe vanden ionghen ioncfrauwen verhit wesende die weinschten omme kersen, prumen ofte ander fruyt, so datter quam aldaer eene schamele vrauwe met eenen paendere vol nyeus fruyts te vercoopene om huer ende huer kinder ander voetsel met dyen ghelde te coopene. Dit siende Iozeram Liedericx oudtste sone, dye welcke cochte tvoorseyde fruyt sonder ghelt te gheuene, maer beloefde datmen haer wel betalen soude, welcke paendre met fruyte worde ghestelt voor dye vrauwen ende ioncfrauwen, ende dat belof van betalene wort vergheten, ende dye voorseyde vrauwe was verbeydende voor die poorte om betaelt te wordene van haren fruyte so haer beloeft was, ende wort eyndelick doncker nacht, ende doe ghinc si thuyswaert, ende als si thuys quam soe vant si huer kindeken doot van hongher Tsanderdaechs daer naer keerde si weder ende claechdet Liedericke, dye welcke reet met Iozeram sijnen sone te Doornicke ende deden daer aen die galghe hanghen sonder letten. Dit verhoorde die Coninck Lotharius dat Iozeram die oudtste leenhoudere schoffierlicken ghedoot was, hi confisquierde alle die steden ende landen die hy Liedericke ghegheuen hadde, ende hi quam met eender grooter heyrcrachte yeghens Liedericke. Ende buyten Rijssele was seere gheuochten maer Liederick hadde die victorie, ende eyndelick wart den paeys ghemaect tusschen den coninck Lotharius ende Liederick. Ende corts daer naer toe starf die coninc Lotarius ende dat was int iaer ons heeren.vi.hondert ende seuen en dertich. Ende naer Lotharius soe regneerde sijn sone die vrome coninc Dagobert, dye welcke seynde sinte Loy in Vlaendren omme te bekeerene alle dat volc lancx den zeecant van Gwyse tot Oostburch. Ende te Brugghestock stichte hy sinte Saluators kercke in dye eere van sinte Wulfrant. Ende om dat sinte Loy een groot deel van Vlaendren bekeerde, specialick lancx den zeecant, daer heift hi in Vlaendren twee mesdaghen binnen den iare. Dese Liederic stichte te Brugghe die burch ende tcasteelken vanden Looue ende onser voorseyder vrauwen cappelleken, welck nv es Tsinte Donaes, maer Boudin dyserin deerste Graue van Vlaendren dede dye cappelle breken, ende den choor maken alsoomen dye nu heden vp den dach sien mach. Liederick als hi dat foreest van Buck, dat nv Vlaendren heet, gheregiert hadde den tijt van sessen vijftich iaren, soe rees eene oorloghe tusschen Syghebeert ende den coninc Clodoueus Dagoberts sone ende Liedericke, want Syghebeert woude Amyens ende Vermandoys of trecken Liedericke ende Liedericx kinderen, ende gheuenet sijnen neue den Coninck Clodoueus. Ende die monic Syghebeert ende Clodoueus quamen met groten heyrcrachte voor dye sommenoble, ende aldaer was seer gheuochten. Ende in dien bloedegen

[fol. vi.v]

ende groten strijt was die edele Foreestier Liederick seer ghequetst, so dat hijer corts of starf, ende wort gheuoert te Arien, ende aldaer seer eerlijcke begrauen, inden iare ons heren alsmen screef seuen hondert ende seuen en tseuentich. Nota dat Liederick hadde eenen bastaert die hiet Namelon, die hi hadde bi Graciane des Conincx dochtere van Bretaengien, by haren versoucke als sy ionck was. Ende als dye Ionghelinck Namelon.vi iaren oudt was, so sandtmene al heymelick tot Liederick sijnen vadere, ende als Namelon groot was, so was hi een edel stout man van wapenen, ende hi ghecreech met sijnder vromicheyt een groot deel vanden lande van Meustren, datmen nv Normandien heet.