Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 157

[p. 523]

Een open plek in het bos
Elma van Haren

Mijn vader was een stille man, maar hoe stil precies?

Hij zei niet zo veel persoonlijks tegen de naaste familie, hoewel hij genoeg commentaar gaf op de buitenwereld vanuit zijn groene luie stoel.

Ieder uur luisterde hij naar het nieuws op de radio en om zes en acht uur zette hij de televisie aan om het nieuws te zien.

Hij kon ineens fel in verontwaardiging uitbarsten als hij hoorde van misstanden of oplichtersactiviteiten en daar had hij een hele klus aan, want elke dag gebeurt er wel weer een nieuwe onrechtvaardigheid in de wereld. Hij had een groot rechtvaardigheidsgevoel; de boeven moesten beslist worden gepakt, het kwaad bestraft.

Hij kon de hele dag stil zijn, maar in zijn hoofd was het beslist niet stil. Je kon hem zijn gedachten zien denken; dan was hij merkwaardig afwezig en moest je zijn naam roepen om zijn aandacht te vangen.

In mijn jeugd waren de rollen in het gezin op klassieke wijze verdeeld; mijn moeder thuis tot ongeveer mijn achtste, mijn vader altijd aan het werk, ook op zaterdag.

Veel tijd heb ik niet met mijn vader doorgebracht.

Tot mijn zesde jaar was er op zondagochtend ongeveer anderhalf uur dat ik mijn vader voor mezelf had. Omdat ze me niet alleen thuis wilden laten, gingen mijn vader en moeder om beurten naar de kerk.

Ik greep mijn kans en begon om verhaaltjes te zeuren.

Wij, mijn vader en ik, hadden al spoedig een patroon te pakken.

Er was eens... zo moest het verhaal natuurlijk beginnen. Ik drong aan.

[p. 524]

Er was eens... ja, wat was er eigenlijk? Daar moest mijn vader lang over piekeren.

‘Er was eens...’, zoemde ik verwachtingsvol,

‘... een open plek in het bos’, vulde mijn vader plotseling aan.

Ja, daar was ik zelf stil van. Dat was helemaal goed, zo'n open plek in het bos, daar kan een verhaal werkelijk mee aanvangen.

En verder? Ik wachtte.

Mijn vader dacht diep na en zei, ‘verder niets.’

‘Helemaal niets?’, zei ik verbaasd. Ik wilde deze kans niet laten lopen.

Hij had mijn fantasie geprikkeld en het verhaal moest nu verder gaan natuurlijk. Iedere zondagochtend begonnen we opnieuw met het verhaal van de open plek in het bos.

Die bleef alsmaar open, ook al vroeg ik om beren, heksen, monsters of verdwaalde kinderen, maar neen, het was alleen maar een open plek in het bos. Een lichte plek met dun gras begroeid, zonnig, omgeven door donkere dennenbomen en verder niets.

Ik kan nu nog heel precies de verwachtingsvolle staat van fascinatie en spanning navoelen, als ik terugdenk aan die grijze regenachtige zondagochtenden, waar die zin doorheen zong.

Ook al is er verder geen verhaal uit voortgekomen, ook al kon mijn vader niets verzinnen, toch is deze herinnering en deze ene zin - een open plek in het bos - een van de vertrekpunten geweest van waaruit je als kind zelf kan gaan doordenken, een handvat naar een andere ruimte, die een grotere wereld doet vermoeden dan waar je op dat moment als kind inzit en die je met verlangen laat uitkijken naar wat er zal gaan gebeuren. Precies wat je nodig hebt als kind om een eigen idee te vormen; op die leeftijd zelfs nog meer een beginnend vermoeden van een idee.

De stilte van mijn vader in de vorm van een open plek in het bos is in die tijd voor mij een juist soort stilte geweest, een stilte die aanspoorde, die nieuwsgierig maakte, die ruimte schiep.

Naar het einde van zijn leven toe werd mijn vader nog meer gesloten dan daarvoor. Het huis was onderhand een soort vesting geworden, maar elke vreemde die dit territorium toch durfde te betreden, kon ineens worden getrakteerd op een waterval van gedachten en meningen, maar ook - en dat was nieuw - op vragen die hij zichzelf stelde over de zin van het leven.

Iemand moest het water in de zee gegoten hebben, iets moest de bomen hebben laten groeien, iemand of iets moest toch het zand op de aarde hebben neergelegd.

Als ik hem deze vragen hoorde stellen, dacht ik terug aan de open plek in het bos.

Ik zag het beeld voor me: een lichte zanderige cirkel, dun begroeid, een zonbeschenen plek omgeven door donkere dennenbomen.

Geen wolven, geen heksen of monsters of picknickende mensen die

[p. 525]

deze plek bevolkten, maar alleen het vermoeden van een iets of iemand dat rond zweefde boven deze plek, een onzichtbare aanwezigheid, die zich overal kon verstoppen.

Ja, dat was waar mijn vader en ik naar zochten op die zondagochtenden als mijn moeder naar de kerk was, de zweem van dat iets, die iemand, die zich misschien wel zou laten zien op die open plek, op zee, in de bomen, in het zand. Misschien moesten we alleen maar heel goed zoeken of geduldig wachten. Wie weet!

Ik dank mijn vader voor dit verhaal, want in elk zelfverzonnen verhaal openbaart zich de kern van de verhalenverteller en die blijft bestaan, ook al is de verteller zelf verdwenen.

Dat is wat ouders nalaten aan hun kinderen.