Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 151

(2006)– [tijdschrift] Dietsche Warande en Belfort– rechtenstatus



[pagina 927]
Koen Peeters Filatelistische aantekeningen ‘Wat heb je me te vertellen?’, vraagt Theo gehaast als ik aanklop en meteen binnenstap. Hij neemt mijn cijfers aan en legt ze opzij. Zijn bureau ligt vol oud papier, hij leest blad voor blad en gooit dan weg. Soms verscheurt hij het eerst. Hij piekert. Er liggen ook stencils met vreemde tekens. Arabisch? Hebreeuws? Van de grond neemt hij een ordner van het type Classic, grijs gemarmerd. ‘Ik zoek namen. Namen van mensen met wie ik vroeger handelde. Ik wil me gezichten herinneren.’ ‘Jeugdsentiment?’ ‘Ik ruim gewoon op’, zegt hij. Hij heeft zijn bril afgezet: ‘Om beter te kunnen zien, zoals de wolf in Roodkapje. Dan zie ik de vezeltjes, het uitlopen van de inkt, alle spoortjes van de ouderdom.’ Hij is weemoediger dan ik hem ooit zag. ‘Kijk hier’, en hij toont bladzijden met een kinderlijk geschrift. ‘Als kleine jongen verzamelde ik postzegels en ik had een club om zegels uit te wisselen. Wat je als kind allemaal niet doet en verzint.’ Gele kwikstaart, 7 fr. En hij gooit de hele zwik in zijn vuilbak. 's Avonds loop ik nog even bij hem langs, maar hij is al vertrokken. Ik doe iets wat ik nooit eerder deed: uit zijn vuilnisbak haal ik het papier dat ik hem erin zag gooien, en neem het mee naar mijn bureau. Het zijn zoet ruikende brieven en nota's. Adressenlijsten, de meeste adressen zijn gesitueerd in Brussel en Antwerpen, de verste in New York of Sydney. Briefwisseling met een socialistische mutualiteit. Een medisch attest: Theo is geboren op 30 april 1927. Bij het medisch onderzoek op 7-jarige leeftijd werd hij gemeten en gewogen: 129 cm, 26 kg. Het advies van dokter G. De Bom: steunzolen dragen. Daarachter zit een stapeltje lijntjes- en ruitjespapier met regelmatig, schools handschrift van Theo. Theo is dan twaalf en hij maakt genummerde, naïeve verslagjes van de vergaderingen van zijn club. Het
[pagina 928]
aantal landen en postzegels groeit gestaag, naarmate de vergaderingen vorderen. In zijn club zijn alleen ereleden. Terwijl ik door de verslagen blader, hoor ik klokken buiten. Eerst een zacht gebeier, dan een gong met geschuifel ertussen of nee, het is gewoon beginnend onweer en de poetsvrouw van dienst schuifelt binnen op ons kantoor, gevolgd door een slang en een stofzuiger. Ze roffelt en zwabbert zonder wat te zeggen. Zingt ze? Vliegt een helikopter over ons gebouw met organen voor dringende transplantaties? Ik begrijp niet goed waarover Theo het heeft in zijn verslagen. Wat noemt hij ‘gepaste’? Had het te maken met reeksen van oplopende waarden? Was zijn probleem het opschuiven van de landen, het eindeloos hersteken om een mooie bladschikking te verkrijgen in zijn album, met zo weinig mogelijk wit op de pagina's? Op dat moment breekt de bui helemaal los boven ons kantoor. Bliksem. Direct daarna een slag: er is iets tegen de ruit opgevlogen en gevallen. Een vogel? Ik kan het niet zien maar voor het grote raam dwarrelen houtduiven als papier in de wind. Houtduif, 0,44 euro Terwijl een windvlaag het huis deed schudden, hoorde de twaalfjarige jongen Theo in zijn bed het fijne, tinkelende geluid van het vallen van een draad. Een licht kettinkje. Iets wat verbonden was, was dat nu niet meer. Theo stond op, ontbeet in zijn pyjama en haalde de post uit de brievenbus. Er zaten twee dikke, goedgevulde enveloppen bij die hij direct leegschudde in de gootsteen. Hij liet het reservoir vollopen met lauw water. Theo stond erbij te kijken in zijn onderhemd, roerde in het water en at intussen. De papierrestjes die aan elkaar kleefden, trok hij zachtjes vaneen. De postzegels losten, zonken neer en warrelden weer op. Ze zweefden. Theo schreef met zijn wijsvinger de namen van de landen in het water: het waren postzegels van België, Nederland, Duitsland, Polen, Litouwen en de eerste postzegels ving hij al op zijn vingertoppen. Hij verzamelde ze op zijn handpalm en legde ze op de vensterbank in de zon. De zegels golfden, plooiden zich, kronkelden tot ze droog waren. Theo verzamelde ze in een blikken bakje. Verzoen de zegels, zei hij, schik ze. Geef ieder zijn plaatsje. Op de radio was er pianomuziek: een vrolijke wals, het dansen van uniformen met tressen en galonnen, rijkelijk blauw en eervol rood, met gouden knopen. Theo liep feestelijk met het bakje de trap op, tot een windstoot het raam rechts van hem onverwachts opengooide en alle postzegels opgewonden in de lucht vlogen. Als meeuwen, als vliegtuigjes, als onrust in de ziel. Misschien was het wel oorlog. Misschien waren de zegels van Europa als de landen van Europa: onderweg, in onevenwicht,
[pagina 929]
als lange mensenstromen langs de wegen. Aan zijn voeten likten vlammen. Het kostte hem een kwartier om alle postzegels op te rapen. Op zijn kamer nam de kleine Theo Grote bonte specht, 0,35 euro Vuurgoudhaantje, 0,75 euro drie albums uit de kast en opende hij de ordner met de verslagen van de vergaderingen. Pagina 1, Vergadering 1. Hij verwelkomde twee ereleden in de club. Het waren Catherine Ziegelman en Leopolda Ziegelman. Dit stond geschreven: ‘Ze zijn ereleden omdat ze hier niet zijn. Van al de ingezamelde zegels zal een zeker deel van hen zijn. Helaas heb ik de lidmaatschapskaarten nog niet. Dat is het. Heeft iemand iets te zeggen?’ Niemand had iets te zeggen. Theo kieperde het bakje met postzegels om op zijn bureautje en begon de zegels te sorteren, land per land. In Vergadering 2 kwamen er twee nieuwe ereleden bij: Jozef Yehuda Kohn Menkeer en Mad-Cohn. Theo zei hun: ‘U hebt geen verplichtingen, maar ik vraag u beiden om aan mensen te vragen zegels te schenken aan onze club.’ Met een zuinig knikje beloofden de twee dit te doen. ‘Ik dank jullie hartelijk maar wat bedoel ik nu met stappen?’, vroeg Theo. Hij las letterlijk wat er stond in zijn verslag: ‘U weet wat gepaste is: dat is van 1 tot en met 30. Dat gaat dus over de cijfers op de zegels. Nu is het zo dat als er 500 gepaste zijn, dan gaan we over naar stap 2. Zo is dat. Dat is dan 30-60 en Overige is van 60 tot oneindig en zo gaat dat maar verder. Heeft iemand daar iets op te zeggen?’ Weer had niemand iets te zeggen. Theo sorteerde ondertussen verder de zegels in hoopjes. In Vergadering 3 organiseerde Theo een feest. Hij had een nieuw lid: Elisabeth Weiss uit Warschau. Ze zond hem geregeld zegels, waarvoor hij haar bijzonder dankbaar was. Theo applaudisseerde voor haar, boog het hoofd en legde een lidmaatschapskaart op een lege stoel in de kamer. Hij zei: ‘Ik heb de eer als president van onze club de lidmaatschapskaart te overhandigen, samen met een klein geschenk.’ Hij kuste haar stoel en vroeg of hij met haar een probleem kon bespreken. Dat mocht, zei ze zo stil dat niemand het kon horen. Alles mocht van haar. Theo sloot zijn ogen. ‘Het gaat namelijk over de gepaste’, fluisterde hij. ‘Je weet het van die stappen. Nu zijn het er al meer dan 500, dus ik zou kunnen beginnen met stap 2.’
[pagina 930]
Het bleke meisje zei dat hij zelf mocht beslissen. Ze kon hem niets zeggen. Ze was te ver weg. ‘Maar ik heb uitgerekend dat er te weinig van stap 2 zijn’, zei de kleine Theo. ‘Dan is mijn vraag: moet ik in januari al stap 2 beginnen omdat er een wet is tot 500? Of mag ik die omzetten in 1.000 of 800 of zoiets? En zo ja, hoeveel dan?’ Elisabeth Weiss zweeg instemmend. In Vergadering 4, 5 en 6 kwamen er nog leden bij: Jakob, Anna, Benny en Samuel. Het gebeurde telkens als iemand hem postzegels bezorgde. In de verslagen van de vergaderingen stonden de daarbij horende toespraken, besprekingen, takenlijstjes. Theo noteerde wanneer hij postzegels afweekte, inschreef en rangschikte in zijn albums. Sommige landen hadden meer ruimte nodig, en andere zouden nooit groot worden. Hij verordende krachtig tot zichzelf: ‘Wij beslissen dat het land Litouwen, als het in maart geen gepaste heeft, in Polen zal gaan en een ander land zal naar de gepaste gaan.’ Zijn ereleden knikten. Dat had Theo goed gezegd. In Vergadering 7 telde hij de postzegels waarvan hij de landen niet kende. ‘Maand oktober is half zwak geweest’, deelde hij mee. ‘De groten toonden meer kracht dan de kleinere. De landen waar o.a. stappen 13, 4, 55, 6, 10, 11, 14, 16 zijn, hebben weinig of geen vooruitgang geboekt.’ Theo sorteerde verder. Het ging niet echt vlot vandaag. ‘Ik zie dat je druk bezig bent’, zei Elisabeth Weiss. ‘Ik zal beneden je rommel aan de gootsteen opruimen.’ Hij dankte en kuste haar. ‘Je bleef zo lang weg’, zei Theo toen ze weer onhoorbaar binnengeslopen was in Vergadering 8. ‘Op restjes papier is soms iets te lezen’, zei Elisabeth. ‘Zoals wat?’ ‘Ik las: “pirkime tik savo krasto gaminius.”’ ‘En dat betekent?’ ‘Het staat voor: “Laten we alleen producten uit eigen land kopen.”’ ‘En welk land is dat dan wel? Er stond een stempel op van Vilnius, Vilno. Je weet, dat is de hoofdstad van...’ ‘Litouwen, Lietuva, Lithuanie’, zei Theo snel. Hij was net bezig met iets ingewikkelds: Duitsland schoof op naar Polen, Polen naar Rusland, en hij wilde er een land uit gooien. ‘Vind je het goed dat ik dit land eruit gooi, Elisabeth? Ik kan even niet anders, er komt nooit orde in dit album.’ ‘Wat kan ik zeggen als je niet anders kunt’, zei Elisabeth. Theo knipperde met zijn ogen. Hij keek al zijn ereleden in de kamer een voor een in de ogen en vroeg op drammerige, haast neurotische
[pagina 931]
wijze: ‘En als er nu 500 zijn, wat gebeurt er dan in het oude boekje? Schrijven we de 17 landen eerst? Dan zetten we de cijfers van 1 tot 30 en in een volgende rubriek staat hoeveel landen er zijn in Dubbels, en Enkele, en bij alle 17 landen tellen we het totaal dat het getal 500 overschrijdt en dan nemen we alle gepaste op die vroeger Overige waren en 1 tot 30 is ook Overige. Dan is stap 2 gezet. En als er weer 50 zijn van 30-60, dan doen we stap 3 van 60-90. Vindt u dat goed?’ Zoals te verwachten was: iedereen vond dat goed. Wie hem het liefst was, was Elisabeth Weiss. Theo kon haar steeds helderder zien. In Vergadering 9 glimlachte het meisje van Warschau. Op zijn vragen zei ze drie keer: ‘Je moet doen wat je denkt dat je moet doen.’ Hij ging even naast haar liggen op het bed. Hij had hoofdpijn en zij legde haar hand op zijn voorhoofd. Hij zei in haar oor: ‘Ik denk dat er steeds minder kleine landen zullen zijn. Ik heb moeite om de orde te bewaren. Europa is een bende trollen die dansen in de nacht. Ze zijn op zoek naar liefde, ze pijnigen elkaar. Ze willen allemaal de grootste zijn.’ Theo stond op en ging weer aan zijn bureautje zitten. Hij pulkte aan zijn gezicht, beet op zijn nagels, wreef te hard in zijn ogen. Snikkend zei hij: ‘Waarom is dat juist nu, vertel, er zijn al 450 gepaste geteld dus moeten er nog 50 bij en zelfs al hebben we er 500 deze maand, stap 2 begint bij januari ten vroegste en bij het eindejaarsfeest in december zal stap 2 plechtig worden ingehuldigd en heeft iemand daar iets op te zeggen?’ Daar had niemand iets op te zeggen. Nooit hadden de ereleden iets te zeggen, ze zuchtten maar, ze haalden hun schouders op of keken weg. Soms kwam uit zijn postzegels zuiver licht, helderheid, het geluid van de ochtend. En soms ademde zijn verzameling tristesse en lusteloosheid. Alsof je niet meer recht raakt. Hij opende het raam en was zeer gelukkig toen Elisabeth Weiss hem kwam zeggen: ‘Die landen, al die landen, dat is toch onbegonnen werk. Waarom schik je niet gewoon al je mooiste zegels bij elkaar?’ Tussen de bomen, de stapeling van groen, vloog een eenzame reiger, als een gelukkige toerist. De zon brak door de wolken. De hemel viel, een vat vol licht en daar zat op een tak een tortelduif. Kurr-kurr-kurr. ‘De vogels?’, vroeg Theo. ‘Welja, verzin een hoop zegels van vogels bij elkaar.’ ‘We zullen vandaag’, zei Theo, ‘alle vogels verhuizen. De grote en de kleine vogels. De gele vogels, de rode vogels, de bruine vogels. De zangvogels en de andere vogels.’ Elisabeth Weiss voegde er nog aan toe: ‘Dit werk dient fluitend te gebeuren.’
[pagina 932]
Theo zette met vaalblauwe inkt een frivole handtekening onder het verslag van Vergadering 9 en begon te schrijven aan het verslag van Vergadering 10. Hij schikte, beschreef, telde, verzon en zong af en toe zoals de vogel zelf. Hij schreef op in zijn verslag: ‘Watersnip 2 cent tjuk-tjuk-tjukke-tjuk, boomkruiper 5 cent, graspieper 7 cent, holenduif 7 cent hoe-oe hoe-oe, scholekster 25 cent te-peit te-piet, Turkse tortel koe-koe-kopek 41 cent, hop 52 cent, tureluur 70 cent’, waarna opnieuw een handtekening volgde met frivole krullen in vaalblauwe inkt. Watersnip 0,02 euro Boomkruiper 0,05 euro Graspieper 0,07 euro Holenduif 0,07 euro Scholekster 0,25 euro Turkse tortel 0,41 euro Tureluur 0,70 euro ‘Wat heb je me te vertellen?’, vraagt mijn collega Lisa. ‘Kom naar mijn bureau’, zeg ik. ‘Ik wil je iets geweldigs tonen.’ Ze gaat mee de glazen lift in, ik druk op vijf, wij stijgen telescopisch. Op mijn kantoor vindt ze het uizicht best mooi: een snelweg met een file. Maar ze ziet niet het bijzondere. ‘Kom hier staan,’ zeg ik, ‘naast de papiermand. Kijk hier.’ In het geelachtige, heiige avondlicht verschijnt op het venster de afdruk van een vogel in volle vleugelwijdte. Elk veertje is fotografisch afgedrukt op het glas. Het is een uil, die in het onweer mijn spiegelend raam aanzag voor de hemel en zich op zijn mooist afdrukte. Als het gezicht van een lijdende Christus. Mijn jongste broer vond in 1982 papieren van een kleine Joodse jongen Oehoe, 4 euro in de Lange Kievitstraat te Antwerpen. Het is toegestaan dit hoofdstuk te lezen als een commentaar op de filatelistische aantekeningen van deze jongen. Zoals de traditie bestaat van de Talmoed: teksten moeten we bediscussiëren en interpreteren, steeds opnieuw, tot we niet meer weten wat in de eerste tekst stond. Voor de postzegels: met bijzondere dank aan Frank Daniels en Bart Janssen.