Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 151

[p. 534]

[p. 535]

[p. 537]

[2006/4]

Beste lezers,

Melancholie bestaat. Ik heb het weer eens ervaren toen ik ging snuffelen in mijn chaotische stapel programma's van theater, dans, performance... die ik sinds mijn prille jeugd verzamel.

Een nummer van en over theatermaker, choreograaf, schrijver, cineast, beeldend kunstenaar Jan Lauwers? Wanneer heb ik zijn werk leren kennen? In 1986 richtte hij het gezelschap Needcompany op. En ja: hier voor mij ligt een programma van Need to know, december 1987 in de Brusselse Ancienne Belgique, met toen al Grace Ellen Barkey. Tickets bestellen bij Kaaitheater, dat pas tijdens dat jaar een permanente, structurele werking kreeg. Productie ook door Mickery te Amsterdam: dat was de plaats waar ik heen moest om nieuwe theatervormen te ontdekken. Even later kon ik rustig in Brussel blijven. Op de flyer lees ik een citaat van Wim van Gansbeke, van 24 april 1987; op Radio 2 vertelde hij iets wat nu nog standhoudt:

Een voorstelling, tegelijk teder en woest, vol valkuilen en hindernissen, vol onderlinge verwijzingen, vol grimmige grapjasserij, vol sprekend beeldmateriaal en spelwijzen, en geacteerd vanuit het hele lijf. Wat wilt u nog meer hebben?

Volgens een andere flyer heb ik in april 1989 ça va meegemaakt, productie Kaaitheater, locatie Théâtre 140, Brussel, waar ik vaak heen ging. Maar ik wil even blijven stilstaan bij het grootse The Snakesong Trilogy, bestaande uit drie delen: ‘Le Voyeur’, ‘Le Pouvoir’ en ‘Le Désir’. De delen gingen in première, respectievelijk in Theater am Turm te Frankfurt (1994), tijdens het Dance 95-festival te München (1995) en in Kanonhallen Kopenhagen (1996). In april 1998 zag ik een herwerkte versie in het Kaaitheater. Ik werd er vooral geïntrigeerd door het deel Leda, met fragmenten uit het gelijknamige gedicht van Paul Eluard, stem: Viviane De Muynck. Jan Lauwers schrijft in de programmabrochure dat ook Georges Bataille hem heeft geïnspireerd:

[p. 538]

[p. 539]

[p. 540]

Het is de beschrijving van een liefdesdaad, gebaseerd op de mythe van Leda en de Zwaan. Het samen sterven, de kleine dood, het één worden, waarop altijd de ontkenning volgt. Het overschrijden van de verboden, het verleggen van de grenzen, de angst voor de consequenties. Seks, geweld en dood als de Heilige Drievuldigheid.

Dezelfde obsessie voor het verwerpelijke en het sublieme van passie trof me in Salomé, opgenomen in No Comment (Kaaitheater, april 2003). Is Salomé een femme fatale die door haar perverse lust mannen de dood indrijft? Of is ze de emanatie van mannelijke fantasma's over seks, geweld en dood?

Ik heb heel wat Needlapb's bijgewoond, korte, experimentele voorstellingen die het grote werk voorbereiden. Eén van die grote werken is De kamer van Isabella, Vlaamse première op 22 september 2004 (Kaaitheater). Centrale, dragende figuur: Viviane De Muynck, die de blinde vrouw Isabella speelt. Ze is omringd door antropologische en etnologische objecten die een heel bestaan verbeelden, ook dat van Jan Lauwers. En die tegelijk de twintigste eeuw becommentariëren. Het stuk maakt een tournee: Québec, Perth, Parijs, Lissabon, Zürich, Wenen, Lyon, São Paulo, Rio de Janeiro.

Een ander groot werk is De Lobstershop, dat op het recente Festival van Avignon in première ging. De Engelse tekst uit de festivalbrochure vond ik bijzonder accuraat:

A fine dish - lobster - and the difficult task of eating it, that's what dominates the performance made out of imaginations of the members of Needcompany, and based on a wonderfully absurd text written by their director, Jan Lauwers. A fictional piece, acted, sung and danced on stage, tells a tale in several voices, that is dark and lively, blasted by intruding news items from an era on fire, the 21^st Century.

Jan Lauwers manifesteert zich ook meer en meer als schrijver. Recent verschenen De kamer van Isabella en De Lobstershop in Frankrijk, bij Actes Sud. In de loop van 2007 publiceert Lauwers zijn teksten bij Meulenhoff | Manteau. Lees nu al fragmenten in DWB.

In de lente van 2007 zal zijn beeldend werk uitgebreid te zien zijn in de Brusselse BOZAR. DWB geeft van dat beeldend werk een avant-première, met een essay van Luk Lambrecht en notities van Jan Lauwers zelf. Lauwers maakt van zijn tekeningen en schilderijen afbeeldingen: eerst een polaroidfoto (zoals in DWB), dan een blow-up daarvan. Een beeld van een beeld. Een commentaar van Erwin Jans van april 2003 interpreteert die methode:

[p. 541]

Het is een werkwijze die naast een techniek ook een reflectie inhoudt op de status van het beeld: een reflectie op de verhouding tussen handwerk (tekenen/ schilderen) en technische bewerking (fotograferen, opblazen), op de verhouding tussen origineel en reproductie (verkleining/vergroting), op de verhouding tussen authentiek en artificieel, tussen werkelijkheid en representatie.

Deze aflevering werd samengesteld door Sigrid Bousset, en wordt gepresenteerd op 25 september om 20.30 u. in Needcompany, Hooikaai 35, Brussel.

Jan Lauwers:

Radicale kunst is duister en vol energie en grijpt plaats in de allerkleinste plaatsen van onze ziel.

Hugo Bousset

P.S. In de redactieraad begroeten we Alfred Schaffer.

De abonnees en lezers worden van harte uitgenodigd op de presentatie van DWB 5|6 - Irony and Beyond in STUK, Naamsestraat 96 te Leuven, op 30 november om 20.30 u. Raadpleeg bijtijds www.dwb.be.