Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 143

[p. 592]

[Christine D'haen]

18-2-1998

Beste Koen en Kamiel,

Ik vind jullie idee, een nummer over de post, een goed idee, en de vragen zijn ook heel vindingrijk. Daarom antwoord ik, al heb ik geen tijd (ik moet werken aan Kalkmarkt 6, en de tijd dringt).

Ja, ik heb een sterke relatie met de post. Ik heb een grote afkeer van briefschrijven omdat ik dan de hele tijd mijn eigen stem hoor, dat is vermoeiend. Nog andere bezwaren: ik heb kilo's papier in huis en vind nooit het geschikte briefpapier omdat ik te gierig ben er nog te kopen (Derluyn schreef mij ooit dat hij altijd op zoek was naar geschikt papier). Hans Vandevoorde bracht mij keurig papier + enveloppes, omdat hij merkte dat hij anders alleen maar vodden kreeg.

Ik heb alle brieven bewaard, sedert 65 jaar - ik heb er dus duizenden. Ik heb enkele pakken vernietigd, veel vroeger, toen ik verhuisde - maar sedert 1950 nooit meer. Alles wat weg is, betreur ik. Toen ik Gezelles correspondentie moest classificeren en beschrijven, zag ik dat hij de brieven bewaarde, maar zijn barbaarse correspondenten hebben zijn brieven in de bak gegooid - er zijn er maar enkele honderdtallen bewaard, 400? - Toen heb ik bedacht dat mijn corpus brieven zóveel interessanter is dan zijn corpus, en ik maakte een boek waarin ik sinds 1930 van een groot aantal mensen telkens enkele brieven opnam; dat is dus een boek met brieven aan mij. Het zou deel V zijn van mijn ‘soort autobiografie’; het heet Schreef in de aarde, en Jan Kuijper van Querido bedacht zelfs een titel voor de hele autobiografie: Uitgespaard zelfportret. Helaas, dat boek vindt geen uitgever, omdat er zulke niet op de markt zijn. Ik toon aan dat er heel wat mensen zijn die geen schrijvers zijn en die prachtige, boeiende, gevormde brieven kunnen schrijven.

Ik schrijf, zoals je kan zien, alles met de hand, ofschoon mijn verwrikte pols flink pijn doet. Ik heb alleen slechte ballpoints, helaas! maar met inkt knoei ik nog meer. Ik schrijf altijd haastig, en alles is altijd vol leugens: je moet niet komen, ik moet dat en dat doen, ik heb geen tijd etc. etc. Ik hoop dat de ontvangers die brieven weggooien, ik durf niet denken aan wat er uitkomt als men ze confronteert. Nochtans is feitelijk niets gelogen: ik hèb geen tijd, ik moet zo vreselijk veel doen, al het werk is achter, ik wil gerust gelaten worden, etc.

Ik houd van mijn zeer vele vrienden, maar ik kan ze niet zien want één gedicht vraagt eindeloos tijd. Er is meer: je moet altijd in stilte luisteren naar de muze; als je met iets anders bezig bent als ze komt, dan gaat het gedicht verloren. En ook mijn proza vraagt mijn hele concentratie van gedachten. Ik moet studeren en lezen - en niet ontmoeten. Ik heb echter al mijn vrienden, waardevolle mensen, in mijn hart bewaard, ik hoor van velen en schrijf naar velen - helaas zijn velen gestorven.

Honderden - nee, het zijn er nog maar tientallen - brieven van mij zijn gericht aan de Burgemeester, het College van Burgemeester en Schepenen, Schepenen, Milieudienst, Ombudsman, de Hoofdcommissaris van Politie, de Koning (sic), Hippo, negen koetsen-houders, de pers e.a.; smeekbrieven om mij te verlossen van nu het zevende jaar koet-siergetier met honderden koetsen per dag rondom mijn huis en vóór mijn raam - de kamer waar ik probeer te schrijven. Het is een epos, het is een exemplarisch corpus dat de nutteloosheid van het kreunen van een individu om elementaire mensenrechten (het recht op leven) illustreert. Ik hoop dat ze die brieven niet weggooien (ik heb enkele foto-kopieën: zó wordt een bewoner van Brugge behandeld).

Nu moet ik even groenten halen op de markt, anders hebben mijn huisgenoten geen eten. Ik haat die lelijke markt, maar er is niets aan te doen. Tot straks.

[p. 593]

Nu kijk ik nog eens naar jullie vragen. Aan mijn postbode heb ik voorgehouden hoe groot de sociale rol en de verantwoordelijkheid van de postbode wel is, hij heeft zelfs een sleutelpositie. Ik bezweer hem dan ook mijn brieven niet bij de buren in de bus te stoppen, mijn mooie postkaarten niet dubbel te plooien, de brieven diep in de bus te steken zodat ze niet beregenen of eruit getrokken worden, etc. Het wil wel vaker goed verlopen (maar de postbodes worden niet goed opgeleid). Een brief die niet voor mij bestemd is, zal ik nooit lezen, zo ben ik opgevoed. Brieven die niet voor mij zijn breng ik snel ter plaatse. Ik heb heel veel moeite zelfs met na de dood gepubliceerde intieme brieven - m.i. mag zulk materiaal alleen voor een beperkte universitaire groep gepubliceerd worden en nooit als sensatie gebruikt.

Brieven bewaren is niet een echt probleem: een map per persoon, alleen de ruimte, ja - er is immers voor niets ruimte (zelfs al heb ik een groot huis). Ik maak nooit een klad (ik moet dan wel eens herbeginnen, als er tevéél doorstrepingen zijn). Mijn brieven gaan razend snel, mijn werk razend traag (ook behoren mijn brieven niet tot de literatuur). Mijn brieven (van en aan) worden niet door anderen gelezen. Door de telefoon zijn er tegenwoordig veel minder brieven. Toch krijg ik elke dag wel enkele mooie brieven van oude en jonge vrienden, heel vele nog handgeschreven (ik houd zo van al die verschillende schriften!), heel vele met berichten over het leven, gedachten, overwegingen, lectuurnotities. Ik bezit helaas al een aantal ‘laatste brieven’. Van bekende mensen, in casu schrijvers, heb ik wel enkele maar weinige brieven. Brieven waarmee gedichten teruggestuurd worden bezit ik ook (van Herman de Coninck per kerende post). Een collectie correspondentie is als een woud, met fauna en flora, en vol avontuur, verrassing, en gevaar.

Ik ben nu oud, tijd om mijn brievenverzameling over te lezen heb ik niet meer, ook ben ik niet nostalgisch. Het meeste weet ik nog wel. Mijn oudste briefschrijver op dit moment is Gabriëlle Demedts. Ze schrijft een prachtig duidelijk schrift, haar brieven zijn soms lang en vol herinneringen, gepeinzen en gedichten. Ze is 88! Mijn jongste briefschrijver is mijn kleinzoontje Tobias, tien. Maar hij maakt liever een mooie tekening. Kwam er maar weer een tijd, en kwam er tijd, waarin mensen weer, voor het plezier, lange, trage welopgebouwde diepzinnige en gevoelige brieven schreven - om nooit meer weg te gooien of te verliezen.

In Finnegans Wake van Joyce zijn de tweelingzonen Shem the Penman en Shaun the Post. De eerste schrijft het Woord, de tweede bestelt het thuis, verspreidt het. Allebei zijn noodzakelijk!

Met hartelijke groeten

Christine

PS 1) Rekeningnummer D'haen C. 000-0000000-00 KB Honorarium welkom om postzegels te kopen. Ik verbeter graag drukproeven.

PS 2) Ik laat in geen enkel geval nog foto's maken. Ik heb 2 lijffotografen P. van den Abeele, en Bert Nienhuys (Vrij Nederland). Ze hebben allebei een kastvol foto's. Aandringen onnodig en nutteloos.

Christine D'haen
Postzegel: een bloem. Brief: twee velletjes gelijnd papier, dichtbeschreven met een balpen. ‘Ik maak nooit een klad’ schrijft ze.