Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 125

[p. 784]

De laatste ronde

Abracadabra

‘Moderne kunst is voor mij vaak abracadabra’, zei Johan Fabricius aan een interviewer toen hij tachtig werd. Hij sprak zich scherper uit dan we van hem gewoon zijn en dus verwachtten. ‘Soms maak ik me wel eens kwaad als ik de pretentie zie die daar mee gepaard gaat. Ze zitten zo hoog te paard, de heren en dames, ze hebben de musea achter zich, ze hebben de kritiek mee en ze worden ingepakt met subsidies, contraprestaties en de rest. Het eenvoudig, eerlijk vakmanschap, het handwerk bestaat nauwelijks meer, al denk ik in een optimistische bui soms dat er een kentering gaat komen. Ik luister graag naar het t.v.-programma “Jonge mensen op weg naar het concertpodium” en ik denk dan: “Wat heerlijk, die jongelui kennen allemaal hun vak”. Je kunt niet op een podium gaan staan met een viool zonder dat je die viool ook bespelen kunt, zonder dat je het vak grondig hebt geleerd. Maar in de schilderkunst! Je hoeft absoluut niets meer te kunnen in de traditionele zin van het woord, je hoeft niet geworsteld te hebben om je vak onder de knie te krijgen.’

Niet minder graag dan Fabricius luistert naar jonge muzikanten die hun vak kennen, kijk ik uit naar verschijnselen van een schilderkunstige kentering. Vaak echter weet ik niet zeker of ik erop mag voortgaan en, zo ja, in hoe ver.

Ik meende te weten wat het betekende dat onze vier grootste banken in de ene straat na de andere, tegen elkaar op en naast elkaar een nieuw bijkantoor openden. Zij streken de winst van onze verarming op. Ik weet echter helemaal niet zeker of het een verschijnsel van de mij en Johan dierbare kentering is dat tegenwoordig tussen de bijkantoren straks evenveel nieuwe kunsthandels worden geopend waarin laat-negentiende-eeuwse meesterwerken van wansmaak, veel schaapjes met een herder in de heide, scharlakenrode schaakspelende kardinalen, de vrouw en de dochter van de schilder opgedirkt als zondagse boerinnen breiend vóór een venster met kleine ruitjes, worden te koop gesteld met een plechtigheid de Gioconda waardig.

Men hield ons voor en wij geloofden dat het de uitvinding en ontwikkeling van de fotografie was die de schilders in paniek het impressionisme had doen binnenvluchten, daarna het expressionisme, kubisme, futurisme, neorealisme, dadaïsme, nonfigurativisme en noem maar op. We kregen de indruk dat ze nu stilaan buiten adem raken en geneigd zich weer te verzoenen met de primordiale nederige nabootsing van de natuur. De knapsten die daar het best in slagen stellen nu zonder merkbare

[p. 785]

verbazing vast dat hun afkeer van de fotografie waarschijnlijk slechts een ingebeelde angst was. Vooral in hun portretten hebben de begenadigdsten van Van Eyck, Van der Weyden, Dürer en Holbein af vergeefs naar fotografische exactheid gestreefd en nu slagen zelfs onze meesterlijkste Hodneys er niet in. Ze zijn er na aan toe vandaag of morgen tot het besluit te komen dat kunst onmogelijk fotografie kan zijn en fotografie onmogelijk kunst. Dan kunnen ze zonder vaar of vrees weer aan het werk gaan.

De beeldhouwkunst moest trouwens niet vrezen voor de fotografie en ook zij is op hol geslagen. Kijk maar in de 14de jaargang, nr. 4, okt.-nov. 1980 van ‘Kreatief’ naar wat de beeldende kunstenaars van West-Vlaanderen in het ontmoetingscentrum van Menen in december 1979 exposeerden en lees wat Herman Denecker, leraar kunstgeschiedenis aan de Westhoek-Academie van Koksijde en de stedelijke tekenacademie van Menen, daar bij schrijft.

De bewondering van mijn vriend Johan voor ‘de jonge mensen op weg naar het concertpodium’ bewijst helaas niet zo veel als hij erin ziet. Dat zijn maar aspirant-muziekuitvoerders. De moderne componisten zijn even hypernerveus als hun plastische kunstbroeders op hol geslagen zonder angst voor de fotografie.

Wij moeten onze hoop op de kentering in de zin van terugkeer tot het verleden stilaan opgeven. Ik luister voor mijn part graag naar die intelligente oude Voltaire die schreef: ‘De geschiedenis herhaalt zich nooit, de mens altijd.’

Gerard Walschap

Hensen in het duits

Te midden van de mateloze chaos van hedendaagse experimentele en maniëristische kunst vertoont het werk van Herwig Hensen de kenmerken van een stabiele klassiek. Zijn dichtvorm heeft een vast en toch innerlijk gespannen evenwicht, zijn inhoud een voortdurend bewogen maar beheerste wijsgerig-existentiële diepte. Beoefenaars van een zó doorleefde en verheven ideeën-lyriek als Hensen schrijft, zijn in Vlaanderen zeldzaam.

Deze bedenkingen naar aanleiding van een nieuwe vertaling van Hensens lyriek in het Duits. Men herinnert zich misschien de vroegere vertaling van Wolfgang Cordan Lob der Bereitschaft; nu brengt de Oostenrijkse dichter Ernst Schönwiese onder de titel Zwischen Verzweiflung und Entzücken (David-Presse, Cantos-Verlag, Wien) een bloemlezing van Hensens dichtwerk. De Nederlandse tekst en zijn vertaling werden naast elkaar gedrukt. Schijnbaar is het vertalen van deze poëzie omwille van haar geregelde metrische en strofische ordening vrij gemakkelijk, maar deze schijn bedriegt, omdat Hensens stijl, zoals die van de grote klassieke dichters (men denke aan Goethe) weinig of geen plaats geeft aan losse-waardenretoriek: hij heeft een felle densiteit. Vandaar de grote moeilijkheid van een natuurlijke (volledige én soepele) vertaling. De vertaler is er uitstekend in geslaagd de felle, gebalde, verheven lyriek van Herwig Hensen te vertalen.

Albert Westerlinck