Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 125

[p. 443]

Kroniek
Albert Westerlinck / Bespiegelend proza

I. Karel van de Woestijne

Het was sinds vele jaren bekend dat de schilder Gustave van de Woestijne memoires had geschreven over zijn ietwat oudere broer Karel, over hun gemeenschappelijke jeugd in het vaderhuis, later te Latem, tot aan hun huwelijk. Ze mochten trouwens door enkele schrijvers over de grote dichter geraadpleegd worden. Thans, meer dan dertig jaar na de dood van de schilder, worden zij uitgegeven: Karel en ik. Herinneringen (Elsevier-Manteau, Brussel). Het grondgevoel van het boek is een zeer diepe broederlijke liefde. De stijl is weliswaar banaal, de verteltrant is gemoedelijk, anekdotisch, soms sentimenteel, maar ook wel eens humoristisch. Als document over Karel van de Woestijnes psyche, zijn jeugdbelevingen, zijn verblijf te Latem enzovoort, is dit boek zeer belangrijk. De gegevens die men vindt in de studies van P. Minderaa, M. Rutten en uw dienaar worden hier bevestigd en verrijkt. Gustave vertelt over het vroege afsterven van vader, de zorg van moeder en haar vroeg sterven, over het karakter van Karel, zijn eerste artistieke proeven, zijn ziekelijkheid, melancholie, dandyisme, religiositeit enz. De memorialist evoceert zeer stemmig het verblijf van beide broers in het kunstenaarsdorp St.-Martens-Latem met hun vergiliaanse natuurliefde, de landelijke sfeer, kostelijke typeringen van Jules de Praetere, Georges Minne, De Saedeleer, Albijn van den Abeele. Veel van de achtergronden van Het Vaderhuis en de Laethemse Brieven over de Lente worden min of meer onthuld. Verder vertelt Gustave over Karels huwelijk in 1904 en, in snel tempo, over zijn leven tot 1919. Hij voegt er enkele brieven aan toe die zijn broer en hij hebben gewisseld.

Het verhaal bevat heel wat Gentse dialectwoorden, die door de anonieme uitgever niet werden verklaard.

II. Over Verschaeve

Het Jaarboek Verschaeviana 1979 (uitg. Ruddervoordestraat, Zedelgem) is dit jaar gewijd aan een colloquium over Verschaeve en de Barok, dat in-

[p. 444]

geleid werd door de Brugse benedictijnerabt Dom Eligius Dekkers en geleid door Prof. Piet Thomas. Het beste referaat dat hier wordt afgedrukt is dat van Prof. Lieven Rens over Verschaeve en Vondel, die terecht het subjectieve karakter van Verschaeves beschouwingen belicht, zijn gemis aan literairhistorische achtergrond en de verwaandheid waarmee deze autodidact zijn artistieke intuïtie tegenover de feiten stelt. De term ‘barok’ is zo veel- en dubbelzinnig, dat het verkeerd is hem met betrekking tot Verschaeve te gebruiken. Rens onderstreept zeer juist het romantische karakter van de Alveringemse man. Paul Chr. De Baere handelt over Verschaeve en Rubens. Hij wil aantonen dat Verschaeve een artistiek-intuïtieve, descriptief-evocatieve beschouwing over Rubens geeft, die men dan ook empathisch en niet rationeel moet beoordelen. Dit is met klank een open deur instampen. Over de specificiteit van Verschaeves intuïtieve visie wordt weinig of niets (analytisch) gezegd. De spreker ontsteekt een bulderend onweer tegen het positivisme, de wetenschappelijke methode in de kunstgeschiedenis en speciaal tegen de eminente Rubenskenner Frans Baudouin. Het is een lang, verbeus exposé vol herhalingen, dat niets nieuws brengt. Een derde referaat komt van Dr. J.P. Couttenier en handelt over de Sociologische context van Verschaeve en zijn ‘barokke’ drang naar het heroïsche. Deze spreekbeurt handelt o.m. over de problematiek van de barok, de vele betekenissen van de term. Dus zou het beter zijn, dunkt ons, zulke verwarrende term, die bovendien historisch is, hier niet te gebruiken! De schets van het Europees cultuurmilieu om Verschaeves ‘heroïsme’ te verklaren, blijft zeer vaag. Wat is, bijvoorbeeld, ‘de verbrokkeling van de Westerse cultuur’ (99)? Ook worden in deze zogenaamd-sociologische schets zeer weinig concrete sociale feiten uit Verschaeves leven, milieu en tijd aangehaald. Het wetenschappelijk resultaat van al deze vage en conjecturale beschouwingen lijkt ons pover. In dit Jaarboek zijn alleen het referaat van Rens en enkele kritische beschouwingen van de aanwezigen van belang.

III. Essays van H. Lampo

Dialogen met mijn Olivetti (Elsevier-Manteau, Brussel) is een verzameling essays van H. Lampo, die werd gekozen uit zijn vroegere twee delen De ring van Möbius. De specifieke literaire essays werden hier samengebracht. De schrijver heeft er nog een ongebundeld opstel aan toegevoegd over Henry Rider Haggard en vooral over zijn esoterisch boek She. Haggard wordt als een voorloper van de roman in science-fictiontrant beschouwd. Bij hem, zoals zo vaak wanneer hij het over de Angelsaksische wereld heeft, heeft Lampo voorliefde voor het occulte en esoterische. Hij ziet dit

[p. 445]

element graag als een gevolg van de ‘Keltische onderlaag’. De voorkeur van Lampo voor het fantastische, ‘magische’, occulte vindt men hier in vele opstellen terug, b.v. over Alain Fournier, C.G. Jung, Jean Ray, Jules Verne. Men mag evenwel de schrijver niet eenzijdig als magisch-realist beschouwen, want ook in dit boek toont hij ruime belangstelling voor realistische romanschrijvers, bijvoorbeeld voor Buysse en Elsschot. Het beste opstel in deze bundel is wellicht dat over Georges Simenon, een uitstekende inleiding tot het werk van deze zeer grote en misschien nog steeds onderschatte schrijver. Dit opstel is uitmuntend gedocumenteerd. Het is trouwens een eigenschap van de meeste essays van Lampo dat ze op grondige documentatie steunen. Zijn stijl is die van een aangename, rustige causeur, met breed uitgebouwde zinnen die harmonisch golven en vallen.