Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 125

[p. 308]

De laatste ronde

Weekeind van ons tijdschrift

Het jaarlijkse weekeind van ons tijdschrift heeft ditmaal plaats op zaterdag 21 en zondag 22 juni a.s. in het KAJ-domein te Dworp (gelegen naast het domein van de Provincie Brabant te Huizingen).

Het thema van het 28ste weekeind is: Het literaire tijdschrift in Vlaanderen. Het feit dat ons eigen tijdschrift in 1980 aan zijn 125ste jaargang toe is, is aan de keuze van dit thema niet helemaal vreemd.

De deelnemers worden verzocht aanwezig te zijn voor het souper om 18 uur. Daarna heeft een panelgesprek over het thema plaats waaraan onder leiding van onze redacteur Hugo Brems deelgenomen wordt door Paul de Vree, Lionel Deflo en Roger Rennenberg.

Zondagochtend om 11 uur stellen redacties van jongerentijdschriften hun blad voor: Yang, Impuls, Deus ex Machina, de Poëziekrant e.a.

Het aandeel in de kosten beloopt 900 fr. per persoon voor het volledige weekeind: logies, drie maaltijden en drank.

De lezers van ons tijdschrift die aan dit weekeind willen deelnemen, zijn zeer hartelijk welkom. Zij worden verzocht hun komst mee te delen aan Fons Fraeters, Eikenboslaan 21, 3200 Kessel-Lo en het verschuldigde bedrag over te schrijven op zijn postrekening 000-0872363-42 vóór 18 juni.

Het KAJ-domein ligt aan de rand van de weg Alsemberg-Buizingen. Komt u met de wagen, dan volgt u de nieuwe grote ring rond Brussel in westelijke richting; via het klaverblad te Groot-Bijgaarden bereikt u in de richting Bergen-Charleroi de afslag Huizingen. Daar neemt u links de weg naar Dworp. Op die weg slaat u de vierde straat links in (herkenningspunten: een vluchtheuvel en een bordje ‘Restaurant Gravenhof’). Boven op de berg ligt het KAJ-domein.

Als u van het openbaar vervoer gebruik maakt, neemt u in Brussel-Zuid om 16.15 uur de trein naar Halle (aankomst 16.30 u.). De bus van de buurtspoorwegen vertrekt op hetzelfde moment naar Dworp, maar wacht op de reizigers uit Brussel; U bent een kwartiertje later in Dworp.

Redactie

Onze academie op nieuwe banen

In de Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (aflevering 2, 1979) kan men een verhandeling

[p. 309]

aantreffen door P. Hadermann getiteld: ‘De schrijnende schoonheid van het Sikkelbeen. Naar aanleiding van “Vers 4” van Paul van Ostaijen’ (p. 258).

Zoals al mijn tijdgenoten (ik ben 80) heb ik Paul van Ostaijen vereerd en bewonderd maar zijn steeds buitelende esthetica kon ik niet volgen. De heer Hadermann verzoekt onze instemming voor ‘Vers 4’. Dat begint met de volgende kolder:

Lalla

lallen

Lalla

lallen
lillen
lil

huilen

vuist

vechten vuisten vechten vuisten

bal

ballen

vuisten ballen

vrouw van vroeger komt
postzegels gaf ik de jongen van vier hoog

vier hoog?

valt een

mens

van

vier

hoog

Mocht u nu denken dat dit kolder en onzin, dan hebt u het mis. Prof. Hadermann verklaart dat allemaal zonneklaar. Dat is gewoon een poëtische bekentenis - voor de ingewijden natuurlijk. Het slot van het ‘gedicht’ is verstaanbaar: ‘Ik wil een Vis zijn.’

Niemand zal het verfrissende element dat Paul van Ostaijen in de Nederlandse poëzie heeft gebracht ontkennen (dat zou trouwens onzin zijn) maar dat men de leden van deze Academie bezighoudt met commentaar op dergelijke onzin - en die drukt in de Verslagen en Mededelingen van dat instituut - lijkt mij een verontrustend teken des tijds.

Met alle respect voor collega Academielid Hadermann gezegd: commentaar bij het gelal van een neurotische dichter past niet in een Academie.

Marnix Gijsen

Geen lichtdrukmaal

Met verbazing en geprikkelde nieuwsgierigheid lees ik in het essay van Marnix Gijsen over ‘Het vaderhuis’ van Van de Woestijne, verschenen in de februari-aflevering van dit tijdschrift: ‘Gezelle had wel ontroerend over zijn moeder gedicht, van wie geen “lichtdrukmaal” was overgebleven terwijl men die in iedere biografie van de dichter kan vinden (dichters zijn nu eenmaal leugenaars, maar Van de Woestijne was dat niet)...’ (blz. 110-111).

Dat zijn veel bevreemdende beweringen in weinig regels.

Ik zou gaarne een biografie van Gezelle in handen krijgen waar een foto van Monica Devriese in te vinden is. Zelfs in het boek van Robert Lagrain ‘De moeder van Guido Gezelle’ (1975), dat heel wat illustraties bevat, komt geen foto, tekening of beeltenis van Monica voor. Er is wel een foto van Clemence Devriese (Pl. 51) met een onderschrift waarin men kan lezen: ‘Met alles wat we nu weten over Monica, kan men zich indenken dat Clemence op haar tante

[p. 310]

geleek. Maar daar er geen foto van deze laatste bestaat, is elke vergelijking onmogelijk.’

Over Monica weten we wel een en ander. Zo bijv. dat zij, volgens Walgrave in zijn Gezellebiografie, gaarne stil zat en ‘bad haren rozenkrans, of rookte wel eens een pijpe tabak.’

Wat de dichters-leugenaars betreft, moet ik toch een paar kleinigheden in het midden brengen. Van de Woestijne beschouwde de poëzie als een schoon bedrog en schreef ergens dat het bovarysme zijn geliefkoosde geestelijke sport was. Deze sport bestaat in ‘concevoir les choses autrement qu'elles ne sont.’ Van de Woestijne heeft beweerd dat hij vanaf zijn tweede jaar kon lezen en schrijven. Dit en andere dingen meer hebben Dr. K. van Acker ertoe gebracht, hem te plaatsen ‘in de rij der lijders aan pseudologia phantastica’. Niet gevaarlijk. (‘Vlaamse temperamenten’, 1944, blz. 95).

Toch moet Van de Woestijne al van bij de geboorte heel bijzonder geweest zijn. Zijn broer Gustave, de schilder, van wie onlangs ontstellend naïeve memoires (‘Karel en ik’) zijn verschenen, vertelt dat Karel bij zijn geboorte zeventig centimeter lang was en zes kilo woog. Toen hij op de arm recht kon zitten, lachte hij nooit. Als men hem op zijn wang tikte, keek hij ernstig en misprijzend. Dat moet hij van zijn vader gehad hebben. Die lachte ook nooit. De getuigenis van Gustave is te mooi om niet letterlijk te worden vermeld: ‘De reden ervan is dat, indien hij het ongeluk had eens te lachen, hij seffens de hik had die dan soms twee dagen aan een stuk duurde.’

In alle stambomen zijn er tere of zere plekken. Daarom zal men mij, hoop ik, een authentieke anekdote niet kwalijk nemen. Ik bied ze gaarne aan Gijsen aan, die een zwak heeft voor anekdoten. Toen ik nog niet lang te Brussel woonde, had mijn vrouw griep. Er kwam een dokter uit de buurt, die tot op hoge leeftijd onze huisdokter zou blijven. Op het moment dat hij zijn voorschrift ging invullen, kreeg hij een fijn getekend portret in de gaten dat in de living hing. Hij zei in plat Gents: ‘Da's Karel van de Woestijne!’ En zich naar mij omkerend: ‘Die zijn grootvader en mijn grootvader waren de grootste leugenaars van Gent.’ Zo klein is de wereld.

Om tot ernstiger zaken over te gaan. Er is al een en ander geschreven over Gezelle en Van de Woestijne. Van deze laatste bestaat een aantekening in zijn zakboekje van 1924 (‘Verzameld werk’, II, blz. 463 en 907):

‘Het geboortehuis van Guido Gezelle.
Hier is geboren hij die mij begraven zal.’

Daar kan ik soms over prakkezeren.

R.F. Lissens

Ada gerlo

Vóór enkele maanden overleed op 94-jarige leeftijd de Nederlandstalige letterkundige Annie Salomons, schrijfster van vele romans en gedichten. Destijds publiceerde zij haar werken onder het pseudoniem Ada Gerlo, o.a. haar bekende ‘Herinneringen van een onafhankelijke vrouw’ (1915). In de familie hadden wij ons dikwijls afgevraagd hoe Annie Salomons aan dat pseudoniem was gekomen.

Op zekere dag in het jaar 1964 sprak

[p. 311]

ik hierover met mijn goede vriend Nico Rost, de Nederlandse auteur en publicist die Annie Salomons goed kende en haar af en toe ontmoette. Hij zou het haar gewoonweg vragen.

Na een tijdje zond hij mij een briefje, door Annie Salomons aan hem gericht, met o.m. volgende inhoud: ‘Ik had er geen idee van dat Gerlo een werkelijk bestaande naam was. Wat ik U nu ga schrijven, moogt U natuurlijk aan de bezitter van die naam vertellen. Ik vind dat die professor daar min of meer recht op heeft. Ik heb in mijn jeugd, en eigenlijk m'n leven lang, een grote verering gehad voor Carl Gerretson. U weet dat uit mijn herinneringen. Toen ik een pseudoniem zocht nam ik de eerste lettergreep van zijn naam en de tweede van den mijnen.’

Hiermee was het geheim van het pseudoniem Ada Gerlo opgelost.

Nergens heb ik gelezen of vernomen dat Annie Salomons anderen in dit geheim heeft ingewijd.

De professor die er min of meer recht op had, is van oordeel dat er thans geen reden meer is om dit, voor zover hij kon nagaan, onbekend biografisch detail aan de talrijke bewonderaars van Annie van Wageningen-Salomons, alias Ada Gerlo, te onthouden.

Alois Gerlo

Alstein: sportroem

Er was een tijd - niet eens zo lang geleden - dat ik elke dag gemiddeld twee uur op een atletiekpiste doorbracht, er eindeloos over horden sprong, spurtjes maakte, dat ik de weekends het hele land doortrok - ‘op uw plaatsen, à vos marques’ - en dat ik hier en daar in Europa de Belgische kleuren verdedigde. Dat was mooi meegenomen, de reizen. Ik bewaar er uitstekende herinneringen aan. Aan de reizen dan, niet aan de wedstrijden; de Belgische hordenlopers waren van een dergelijk internationaal niveau dat de twee laatste plaatsen meestal op voorhand voor hen gereserveerd werden. Een geluk overigens; was het niveau hoger geweest, ik zou nooit een Belgisch truitje om de schouders hebben gehad en verder dan Aken was ik dan ook nooit gekomen.

Van al die atletiekbedrijvigheid zijn alleen de loopjes in het park overgebleven. Drie keer in de week. Het is joggen geworden eerder dan trainen. Maar je komt nog oud-atleten tegen, vaag bekende gezichten, kennissen die knikken, knipogen, ‘hoi’ roepen, die vooral veel zweten en hijgen. Soms loopt iemand een eindje met je mee. Gisteren nog. Hij had een gezicht dat me niet helemaal onbekend voorkwam. Maar hij kende mij.

‘Hoe is het met je vrouw?’ vroeg hij. ‘Loopt ze nog horden?’

‘Mijn vrouw heeft nooit aan sport gedaan,’ antwoordde ik, ‘het was mijn zuster die horden liep.’

‘Ben jij dan de broer van Betty?’

‘Nee, van Ann.’

‘Dan ben je ook niet met Betty getrouwd?’

‘Nee.’

‘Speel je nog dikwijls volleybal?’

‘Ik heb nooit volleybal gespeeld. Ik deed atletiek.’

‘Ja natuurlijk! Atletiek. Wat deed je precies?’

‘Hordenlopen.’

[p. 312]

‘Ik herinner het me. Op Beerschot.’

‘Antwerp.’

Een stilte.

‘Dan ben je toch iemand anders dan ik dacht.’

Sportroem. Hoe beroemd was hij misschien ooit geweest.

‘Het beste nog’, zei hij toen hij het park uitliep.

Ik loop graag; je komt nog eens mensen tegen.

Alstein

Erotica

Twee heren van de Universiteit te Luik, waarvan in elk geval de tweede zijn naam wèl gestolen heeft (hij heet zowel Eckart als Pastor), hebben in 1979 in het Tijdschrift voor Levende Talen een boeiend opstel geschreven over het literaire tijdschrift Der Gral, dat in 1906 werd opgericht en de spreekbuis was van het uiterst-rechtse Duitse katholicisme. Met een overvloed aan citaten tonen zij aan, dat het spraakgebruik van Der Gral angstaanjagend preludeert op het jargon van het Derde Rijk: antisemitisch, xenofoob, autoritair, anti-intellectueel anti-individualistisch, ‘völkisch’, diffamerend, pseudo-biologisch, mythisch, agonaal, totalitair.

Het is daarbij niet hun bedoeling, zeggen de heren, het conservatieve katholicisme, laat staan het katholicisme in zijn geheel aan de schandpaal te spijkeren. Dat doen ze dan ook niet. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Bij het bespreken van de houding die Der Gral tegenover de erotiek aannam (wat erotisch is, is pervers), ontsnapt de auteurs het zinnetje (ik vertaal uit het Duits): ‘Afgezien van de ook nu nog in katholieke kringen gangbare afkeer van alles wat met seksualiteit te maken heeft, waar we niet verder bij stil zullen blijven, (enz.)’.

Nou, ze mogen eens komen kijken.

Ludo Simons

Frisica

Het Provinciaal Bestuur van Friesland heeft in samenwerking met de Fryske Akademy een brochuurtje uitgegeven over de huidige stand van het Fries. Daarbij wordt, ter vergelijking, ook wel eens naar buitenlandse toestanden verwezen. Bijvoorbeeld om oplossingen voor praktische probleempjes zoals de tweetaligheid van opschriften te suggereren. De Britten zijn daar grootmeesters in, zegt de brochure. ‘Neem het geval van de postauto's in Wales. Men wil daar tweetalige opschriften. Zet die twee opschriften nu onder of naast elkaar, dan heeft een van beiden als taalcommunicatie minder waarde. Wat doet de Brit: aan de ene zijkant van de auto Welsh en aan de andere kant Engels.’ Geniaal, al te geniaal. Het moet wel zijn dat Brussel zoveel verder van Friesland ligt dan Llanbadarnfynydd of Llangasty-Tal-y-Lynn.

Ludo Simons