Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 125

[p. 152]

Boekbesprekingen

A. den Doolaard

Het leven van een landloper (Querido, 1979) is een autobiografie van de dichter, romanschrijver, reporter A. den Doolaard, schuilnaam van C. Spoelstra. Deze biografie kent nu haar vierde druk, een bewijs dat Den Doolaard, die wel eens smalend een ‘journalist’ wordt genoemd en niet tot de ‘literaire club’ behoort, toch veel wordt gelezen. Deze vitalistische natuur, gespannen van levensdrift en avontuurlijke levensdurf, beschikt ook over een frisse, levendige stijl. Moge hij dan al geen psychologisch analyst of estheet zijn, toch is zijn werk boordevol met mensenkennis en trillende levensonrust, die de lezer meeslepen. In 1960 schreef ik een lovende bespreking over zijn Griekenlandse reportage Grieken zijn geen goden, waarmee ik mij een diep verontwaardigde brief van onze toenmalige redacteur Jan Engelman op de hals haalde, want deze esthetische dromer, die Griekenland slechts met Apollo's, Venussen en andere tempelgoden bewoond waande, kon het proza van Den Doolaard, dat ons in de prachtige Griekse natuur en het volksleven dompelde, niet verteren. Ook in dat boek zocht hij de primitieve mensen en de onherbergzame streken op.

In dit Leven van een landloper, waarvan de eerste druk in 1958 verscheen, kan men de avontuurlijke zwerfdrift van de schrijver volgen. Naar de geest wordt men getroffen door zijn onverzoenbaar protest tegen armoe, onrecht en geweld, ook door zijn gehechtheid aan de vrijheid en zijn weerzin tegen alle vormen van dictatuur. Zijn laatste reizen naar Thaïland en India brachten hem nieuwe, grote - ditmaal geestelijke - ervaringen.

In de derde druk van dit levensrelaas (1968) heeft Den Doolaard veel of alles verzwegen over zijn Londense oorlogsperiode (hij was speaker van de Hollandse radio in Engeland), maar in deze uitgave worden de ‘Londense achtergronden’ (p. 210-278) uitvoerig verteld.

Wij hopen dat deze uitvoerige levensgeschiedenis (367 p.) van een talentrijke alleenloper onder de Nederlandse schrijvers veel lezers zal vinden.

Albert Westerlinck

Literaire varia

Het Dramatisch Akkoord 1978-'79 (Standaard-uitgaven), dat ieder jaar binnen de Algemene Conferentie van de Nederlandse Letteren verschijnt, gaat dit keer uitsluitend over de vrouw in het theater en werd door vrouwen vol-

[p. 153]

geschreven. Uiteraard, ook wegens zijn feministische tendens, vooral voor vrouwen interessant als ze van toneel houden.

Querido in Amerika (Uitg. E. Querido, Amsterdam) is een verhaal van aaneengesponnen anekdoten en fantasieën, gemaakt door eenenzeventig schrijvers en tekenaars. De namen van de auteurs staan op de titelpagina alfabetisch, maar hun bijdragen volgen niet alfabetisch op elkaar. Men kan echter de inhoudsopgave bij de uitgever aanvragen. Al deze onzin werd gepleegd als hulde aan Tine van Buul en Reinold Kuipers die als gepensioneerden het Querido-bedrijf verlaten.

Sinds méér dan twintig jaar is de Geschiedenis van de Latijnse letterkunde door de Nijmeegse latinist prof. dr. H.H. Janssen als een uitstekend handboek bekend. Er verschijnt nu een tweede druk met de medewerking van de huidige Nijmeegse latinist prof. dr. J.H. Brouwers. Het gaat hier enkel om de profane, niet om de christelijke latinitas. Aan allen die zich voor de Latijnse letteren interesseren, zelfs zonder goed Latijn te kennen, aanbevolen. (Bohn, Scheltema en Holkema uitg.).

Oskar van der Hallen was een essayist met sterk intellectualistische inslag, bovendien voortdurend begaan met christelijke problematiek. Ook zijn laatste boek: Wat is er van de dood? (Orion, Brugge - B. Gottmer, Nijmegen) gaat over de waarheid of de onwaarheid van de christelijke doodsopvatting. Een eerste deel onderzoekt het wijsgerig denken over de dood en antropologische standpunten (van het existentialisme en van de theologie) tegenover de onsterfelijkheid. Het tweede en omvangrijkste deel gaat over het doodsthema in de roman. Van der Hallen bespreekt een twintigtal romans waarin de dood op uitvoerige manier ter sprake komt: Camus, Sartre, Julien Green, Le Clézio, Powys, Rilke, Tolstoi, Bernanos, enz. Een boek van een rijpe geest dat aan ernstige lezers geestelijke verdieping en, naar ik hoop ook, religieuze rust zal schenken.

De belangstellenden signaleer ik dat bij Desclée de Brouwer, Brugge, een Nederlandse vertaling in rijmende verzen is verschenen van Het Roelandslied: La Chanson de Roland, een monument van de vroeg-Franse literatuur. De vertaling is juxtalineair. Ik kan ze niet beoordelen omdat ik het Oudfrans niet versta. Er zijn uitstekende modern-Franse transposities, maar wie een Nederlandse wil lezen kan hier terecht.

Albert Westerlinck

Belangrijke herdrukken

1848 is de verzameltitel van drie romans van Theun de Vries, die als een trilogie kunnen worden beschouwd: Een spook waart door Europa (1948), Nieuwe rivieren (1949), Hagel in het Graan (1950), samen méér dan 1000 bladzijden (Uitg. Em. Querido, Amsterdam). Toen een van mijn studenten een proefschrift over deze schrijver voorbereidde, heb ik het werk van De Vries beter leren kennen en ook geconstateerd hoe graag hij breed opgezette, volumineuze romans schrijft en die romans cyclisch, met twee of drie, verbindt. In het nu

[p. 154]

heruitgegeven 1848 gaat het om drie met elkaar cyclisch verbonden romans, waarin het revolutiejaar '48 in héél zijn woeling, van Petersburg tot Londen, wordt opgeroepen. Wat mij hier, en ook in andere historische romans van Theun de Vries, het meest heeft getroffen is de enorme historische eruditie, waarvan hij blijk geeft. Hij moet een buitengewone werkkracht en een snel assimilerende intelligentie hebben om zo mateloos veel realia in korte tijd (want hij schrijft zéér veel!) te verwerken. Met dat alles is de perfecte artistieke verwerking tot immense fresco's van trillend leven nog veel merkwaardiger. Dit geldt zowel voor het massale gebeuren als voor de gestalte van enkelingen als Karl Marx, Engels, Herzen, Bakoenin e.v.a. Al wordt in ons tijdschrift over herdrukken niet zo breed uitgeweid, toch wil ik voor dit imponerende boek een uitzondering maken.

Van Leo Vroman verscheen de bundel Uit slaapwandelen (Em. Querido, Amsterdam) voor de vierde maal, als men tenminste de verzamelbundels 126 gedichten en 262 gedichten erbij rekent. Het is een der eerste bundels (1957) van de dichter. Door de verandering van het poëtisch klimaat, na de doorbraak van de ‘Vijftigers’, heeft ook de poëzie van Vroman een bredere kans tot verspreiding gekregen. Toch blijft hij een speels taalmaniërist met subtiele effecten, die men niet gemakkelijk leest. Maar zijn werk loont door zijn gouden humor, zijn zin voor het mysterie voorbij de zichtbare grenzen, zijn hartelijke menselijkheid en zijn taalvirtuositeit de moeite van een inspanning.

In de Salamander-reeks (Querido) verschenen nog een viertal herdrukken, waarvan ik die van De fat, de nimf en de nuf van Arthur van Schendel even uitvoeriger wil belichten. Het is een boek met novellen uit de laatste periode van de schrijver. Met de boeken Anders en Eender (1941) en De Wedergeboorte van Edelman (1942) is het werk een mengeling van glimlachende humor, speelse ironie en ouderdomswijsheid. Achter het acrobatische spel van de fantasie verschuilt zich een dof fatalisme, maar de sfeer is sereen. Ik beveel dit boek met nadruk aan als lectuur voor de middelbare scholen in Vlaanderen, waar men nog te veel prullen leest.

Als andere herdrukken van Salamanders vermelden wij van Willem van Toorn: Bataafsche Arcadia; S. Vestdijk: Narcissus op vrijersvoeten; Inez van Dullemen: De honger heeft veel gezichten.

Albert Westerlinck