Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 123

[p. 170]

Marnix Gijsen / Eenzaam in Puerto Rico

Ik zit op de lage muur van een tuintje en laat mijn schoenen poetsen door een mooi bruin jongetje dat een geweldige energie ontplooit. Twee andere jochies, zes of zeven jaar oud, zetten zich naast me neer. Het drietal begint een geanimeerd gesprek te mijnen profijte. Ik verneem dat de schoenpoetser gek is. Die beweert hetzelfde van de jongen aan mijn rechter. Mijn linkse buurman zegt van zichzelf dat hij gek is. Dan komen de moeders ter sprake, die alle drie gek blijken te zijn. Een van de jongens vraagt of ik ‘zonen’ heb (niet ‘kinderen’). Ik zeg neen. De jongen schudt het hoofd meelijdend en - denk ik althans - ietwat misprijzend. Ik betaal de schoenpoetser. Mijn rechter buurman vraagt me een nikkel. Ik zeg: ‘Je hebt niets gedaan.’ ‘En de conversatie?’ zegt hij met overtuiging. Ik vraag aan mijn linker buurman of hij ook een nikkel verlangt. ‘Ja,’ zegt hij nobel, ‘maar ik vraag het niet.’ Het drietal vertrekt zingende ‘por todos caminos...’, de Spaanse versie van ‘Dominique, nique, nique’, maar voor ze afscheid nemen vergelden ze me voor mijn weldadigheid: ‘El señor hay wonderful tan...’, zeggen ze.

Op bezoek bij een boertje die een klein aardig huis heeft tegen een heuvelwand. De moeder, 95, woont vlakbij in een keet, een voorschoot groot. Ze loopt in winkelhaak en heeft geen tanden. Op een cementen platformpje stookt ze een vuurtje met kleine stokjes hout. Ze schenkt koffie, ter plaatse gewonnen, en de operatie is even plechtig als bij de Griekse boeren. De koffie is heerlijk. Van wat de vrouw zegt is niets te begrijpen, want de zoon, die haar woorden herhaalt, is ook tandeloos. Op de top van de heuvel staat een elegant huis. Daar woont een Amerikaanse die drinkt, haar man doet dat ook. ‘Aardig huis’, zeg ik. De boer grinnikt: ‘Als er een orkaan komt’, zegt hij vol leedvermaak, ‘dan dondert ze met haar dronken kont naar beneden.’ Ik vraag hem of hij nooit drinkt. ‘Eens per maand, señor,’ repliceert hij, ‘gedurende twee dagen, meer niet.’ Een van de zonen commenteert met een dom respect: ‘Twee dagen lang is hij stapel bezopen.’

Tout condamné à mort, aura la tête tranchée, zegt een mooie alexandrijn in de Franse codex. In de autobussen van San Juan leest men een volzin

[p. 171]

die even definitief klinkt: Niños mas altos que el cuerpo del torno, pagan. Kinderen die hoger zijn dan de draaistijl, betalen. Er klinkt iets onverbiddelijks in die zin, want men ziet niet in hoe die wichten kunnen betalen. De kinderen die een half hoofd boven de draaistijl uitsteken, kruipen er eenvoudig onderdoor.

Mijn Spaans is een salade van Italiaans en Castiliaans. De kelner vraagt me of el señor Italiano is. Ik negeer met overtuiging. Hij keert weer na een tijdje, zet zich in een soort militaire houding en zegt: Yo soy Castellano. Dat mag je zijn, vriendje, denk ik, maar ik heb een dooddoener klaar: Y yo soy Flamenco', zeg ik, ‘begrijpt u dat?’ Hij begrijpt het best. Ik haal er koningin Fabiola bij te pas en verwijs even naar de hertog van Alva. Fabiola kent hij, maar die Alva zegt hem niets. Het kost me heel wat moeite om in het Spaans te zeggen: ‘Laat ons dat potje maar gedekt laten.’ Wanneer ik vertrek zegt hij iets vriendelijks over ‘la maravillosa ciudad de Amberes’. Ik ben dan al zover dat ik me bereid voel hem de Inquisitie te vergeven.

Wrijving tussen de rassen lijkt er niet te bestaan. De Indianen die Columbus hier vond in 1493, waren donker van huid en hadden recht haar. Dan heeft men de negers geïmporteerd, die pikzwart waren en kroezelhaar hadden. Dan zijn daar de Spanjaarden en later de Engelsen gekomen en eindelijk de Amerikanen: het resultaat is een wonderlijke kleurpuzzle, waarin weinig types zuiver zijn gebleven. Een ras van kleine magere mannetjes met potloodsnorren en van kleine vrouwen die in hoofdletter S zijn gebouwd. Kleur schijnt geen rol te spelen.

Aan het wonderlijke strand in de buurt waar Pablo Casals woonde, komt een negerin uit de zee, een monumentale oervrouw, een machtige verschijning van ebbehout met een bekken om drielingen te dragen. Ze komt naar me toe en vraagt me een vuurtje. Geen negerin in de USA zou die lef bezitten, aan een blanke naar een dergelijke ‘dienst’ te vragen. Ik sta op van het zand, geef haar vuur en kan me niet verhinderen te zeggen: ‘U moet de koningin van Saba zijn.’ Ze lacht en, puffend aan haar sigaret, bekijkt ze me van uit de hoogte en zegt: ‘U ziet er niet uit als Salomo.’ ‘Ben ik ook niet’, zeg ik. ‘Een beste man’, zegt ze weer en klopt me met een harde hand beschermend op de schouder.

In de kathedraal hangt een Vlaams doek van de zestiende eeuw, dat de Heilige Maagd voorstelt. Het heeft heelwat mirakelen op zijn actief. De bondieuserie van de kerken is gewoon fantastisch. Er hangen moderne ta-

[p. 172]

pijten die zonsondergangen voorstellen om een aap in tranen te doen uitbarsten. Een offerblok verkondigt: ‘San José vraagt een aalmoes’. Er is ook een Ildefonso die geld nodig heeft en een Clara die in hetzelfde geval is: een berooide bende.

Aan Soeur Sourire valt niet te ontsnappen. Een priester die ook geld nodig heeft, net zoals José, Ildefonso en Clara, heeft besloten honderdduizend exemplaren te verkopen van de plaat The Singing Nun, in het Spaans door een man gezongen. Met het profijt zal hij een kapel bouwen. Bij het uitgaan van het baseballpark, van de bioscopen, de restaurants wordt men aangevallen door katholieke scholieren die Sister Sourire, die ze nu eens Soeur Dominique, dan weer Soeur Adèle noemen, aan de man trachten te brengen. De pastoor had al dertigduizend exemplaren van de plaat verkocht. De bevolking van het eiland bedraagt twee en een half miljoen.

Aan het strand komen twee hondjes bij me, ros en bruin en nog heel ruim in hun vel. De ene gaat lopen met mijn pijp, de ander met mijn bril. Ik ben dus geheel ontwapend. Na een tijdje keren ze weer en deponeren pijp en bril aan mijn voeten. Eerlijk duurt het langst, zeg ik sententieus zoals altijd. Dan spelen we samen en ik oefen hun jonge tanden. Ze janken grappig en potsierlijk. De zee is groen en in de schuimlijn springen dikke Amerikaanse vrouwen dartel (dat denken ze tenminste) op en neer. Max en Maggie heten de hondjes, die me niet met rust laten. Wat was die Adam een knul om in die appel te bijten, hij die met leeuwen, tijgers, brulapen en secretarisvogels kon spelen, de hele dag door!

Wie in Puerto Rico verblijft, moet naar de Virgin Islands gaan. (Een Amerikaanse dame die in Washington een reispas vroeg voor de Virgin Islands, verweet men dat ze in Rusland was geweest en dus communiste moest zijn. Ze ontkende dat en vroeg of ze na een bezoek aan de Virgin Islands ook als maagd zou worden beschouwd.) Een soort Flandria-boot brengt je daar in drie en een half uur. Men vaart naar de hoofdstad (12 000 mensen) op het eiland St. Thomas. De Denen hebben de drie eilanden verkocht aan Amerika in 1917 voor 25 000 dollar. Ze zijn er echter, in de geest, gebleven, want men gaat van de Gamle Gade naar de Vester Gade en hier en daar ziet het nest (want dat is het) eruit gelijk een decor van Andersen. Het is uit sympathie voor een Deense vriend dat ik erheen vaar. Hij vertelde me eens dat Andersen een verwoed masturbateur was en dat hij een dagboek had gehouden tijdens een reis in Amerika. Daarin had hij, telkens wanneer hij zich aan zijn eenzaam vermaak overgaf, een kruis getekend.

[p. 173]

‘Hoe zag het dagboek eruit?’ vroeg ik. ‘Gelijk een kerkhof’, zei mijn Deense vriend. Ik heb geen andere getuige van dit pijnlijk geval. - In de drie uren die de bezoekers op het eiland doorbrengen kunnen ze in deze vrije haven drank, zilver, Val Saint-Lambert, tafellinnen, kant etc. etc. kopen zonder douanerechten. Ze keren terug naar Fajardo, beladen gelijk muilezels met hun koopjes. Een Amerikaanse huisvader met een onmogelijk lelijke vrouw en drie monsterachtige spruiten doet me bij de aankomst zijn beklag: ‘Zeven uur ben ik zeeziek geweest,’ zegt hij, ‘mijn vrouw ook en mijn drie kinderen, en waarom? om tien lousy dollars te sparen?’ Ik heb de moed niet hem te vragen: heb je dan de zonsondergang niet gemerkt? de enorme pikzwarte wolk die over Fajardo hing en daarachter, verborgen, de zon die lichtblauwe en bonbon-roze en helgroene stralen schoot en die, toen we dicht bij Fajardo kwamen, het eiland deed lijken op Böcklins Toteninsel. In de wagen naar San Juan zegt de Amerikaan - een beste man trouwens - een model huisvader: ‘Ma, ik denk dat we vannacht best allebei purgeren, de kinderen zijn moe, die zullen wel zó slapen.’

Het is oudejaarsavond en ik zit aan de minuscule bar van het guesthouse The Duffy's. De baas lijkt (de twee traditionele druppelen water) op de Hermes van Praxiteles. De vrouw is klein en blond en speelt de gastvrouw. ‘U zegt niet veel’, zegt ze. ‘Ik heb niets te zeggen’, antwoord ik. Daaraan twijfelt ze. ‘Waarom’, zeg ik combattief, ‘zou ik praten met twee oude gepensioneerde onderwijzeressen van Kalamazoo die - dat verklaarden ze mij - aan spatader lijden?’ Ik krijg een verdiende les in nederigheid: elk menselijk wezen is interessant, zegt de gastvrouw. Daarmee ga ik akkoord, maar, zeg ik, een mens is gelijk een koolmijn, soms is de laag meters hoog, soms, zoals in het zuiden van mijn land, is ze slechts 75 cm hoog en moeten de mijnwerkers het kool uithakken, op hun buik gelegen. Ik ben met vakantie en wens niet op mijn buik te liggen om kolen te mijnen uit gepensioneerde leraressen van Kalamazoo. Daarna komt het gesprek op navels, ook op de goeroes van India die jaren lang hun navel bekijken. Een van de oude dames uit Kalamazoo die aan haar zesde Martini toe is, verklaart: ‘Ik heb nooit mijn navel bekeken, ik ga het nu doen.’ Ze doet het inderdaad. ‘Er is niets bijzonders aan’, zegt ze en niemand besteedt aandacht aan haar geste. Dan zegt de radio dat het middernacht is. In New York is het pas 11 uur, in la maravillosa ciudad de Amberes is het al 5 uur 's morgens. De vrouw van de waard zoent haar Apollo, ik vrees dat de onderwijzeres van Kalamazoo zich op mij zal werpen maar ze zoent haar collega op de slapen; de vrouw van Apollo komt naar me toe en zoent me voorzichtig en voorbeeldig op de dunne lippen. ‘Felicidades’, zegt ze. En toen nam Soeur Sou-

[p. 174]

rire weer het woord en zei: ‘Mets ton joli jupon, mon âme... J'ai rendez-vous, j'ai rendez-vous...’, maar ik had met niemand rendez-vous dan met de eenzaamheid. Ik heb wel eens meer een litanie geschreven, maar ze bestaat nu uit de namen van al die mij lief waren en zijn en ik zeg niet: ‘Bid voor ons’, ik zeg: ‘Blijf bij me.’