Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 119

[p. 631]

Clarissa Jacobi / Zwarte katten, witte katten...

‘Als ik hier nog lang blijf, word ik gek!’ dacht Lore. ‘Stapelgek. Helemaal gek. Net zo gek als Hilda.’

Ze stond voor het raam in de zitkamer en leunde met haar voorhoofd tegen de wit geschilderde sponning. Beneden, een verdieping lager, lag de tuin. Het gazon gelig-groen na de langdurige droogte. Het zwembad sprankelend, kunstmatig blauw. In de verte lag de stad, een grijze steenklomp, en dan nog verder de haven en de bocht van Tafelbaai.

‘Ik word langzamerhand gek, net als Hilda’, dacht Lore.

Haar hand streek langs het ribfluweel van de overgordijnen. Hilda was een meisje dat ze in haar jeugd had gekend. De dochter van vrienden van haar ouders. De ouders van Hilda waren kort voor de oorlog vanuit het Rijnland naar Holland geëmigreerd. Hilda was altijd al een beetje stil en vreemd geweest. Maar op een dag werd ze volslagen gek. Ze klemde zich aan iedereen en alles vast als een in paniek geraakte kat. Haar nagels haakten zich in de japonnen van haar moeder. Haar moeder, die machteloos en wanhopig haar haren streelde, en haar sussend, kalmerend toesprak. Ze klemde zich vast aan haar vader, haar broers, de gordijnen, de meubels, het beddegoed.

‘De S.S. komt me halen!’ zei ze steeds. De S.S. Of de S.A. Of de politie. Of de groene politie. Of de soldaten.

Lores vader zei, dat Hilda aan vervolgingswaanzin leed. Ze at niet meer en ze sliep niet meer. Haar ouders trachtten haar duidelijk te maken, dat ze nu in Nederland woonde. In het gastvrije Holland. Ze hoefde niet langer bang te zijn. Ze was in Amsterdam en niet in Frankfurt. Ze schoven de vitrage opzij en lieten haar naar buiten kijken: de gracht, de brug, de torens, de tram, de fietsers. Niets hielp. De dokter kwam en gaf Hilda spuitjes. Op een dag werd ze weggebracht naar een inrichting voor joodse geesteszieken in Apeldoorn. Lore was er samen met haar ouders geweest om Hilda te bezoeken. Ze liepen achter een verpleegster aan door talloze gangen en zalen met deuren, die allemaal op slot zaten en één voor één moesten worden ontsloten. Eindelijk kwamen ze bij Hilda. Ze zat op een keukenstoel aan een kale tafel, in een kale kamer. Kalm. Ze gedroeg zich

[p. 632]

niet langer als een panische kat. Ze herkende Lore en haar ouders. Ze bedankte beleefd voor de meegebrachte, waterige, donkerblauwe, Hollandse kasdruiven. Ze was iets dikker geworden maar zag bleek. Ze had iets weg van een brood, dat nog in de oven moest. Wit. Pafferig. Gerezen deeg, klaar voor de oven. Hilda. Ze zat rustig te wachten. Als een zoet kind. Op de dood. Op de S.S. En de S.A. En de groene politie. En de gewone politie. En de soldaten. En de machinist. En de trein, die uiteindelijk alle patiënten naar de gasovens in Polen bracht.

‘Ik word gek. Net als Hilda’, dacht Lore.

In gedachten liep ze door eindeloze gangen en zalen, als een figuur in een film over het werk van M. Escher. Een witte figuur in een zwarte zaal, een zwarte figuur in een witte zaal, een witte vrouw, een zwarte vrouw, witte zalen met zwarte vloeren en plafonds, zwarte zalen met witte vloeren en plafonds, een witte vrouw met uitgespreide armen, een zwarte vrouw met uitgespreide armen, een witte zoute drop, een zwarte zoute drop, een witte vrouw, die in een witte penguïn veranderde, een zwarte vrouw, die in een zwarte penguïn veranderde, een witte penguïn op een zwarte ijsschots, een zwarte penguïn op een witte ijsschots, een witte penguïn die in een witte kat veranderde, een zwarte penguïn die in een zwarte kat veranderde, een witte kat, een zwarte kat...

Zo was het begonnen. Met een kat. Met een zwarte kat en een witte kat. Met haar dienstbode, een kleurlinge, die haar op zekere dag vertelde, dat ze zo graag een kat wilde hebben voor haar moeder. De moeder woonde ergens ver weg, in een dorp.

‘M'n moeder is dol op katten. Als ik naar huis ga wil ik haar een kat meebrengen!’

Met Kerstmis kreeg ze altijd drie weken vakantie en Lore betaalde haar reis.

‘Kun je in Klapperfontein geen kat krijgen?’

‘Heel moeilijk. M'n moeder heeft wel eens een kat gehad. Maar haar katten gaan altijd dood.’

Lore beloofde te helpen. Hier en daar vragen. Een jonge kat vinden was geen probleem. Niemand wist er raad mee. Iedereen was blij om er op een fatsoenlijke manier vanaf te komen. De eerstvolgende dag leverde al resultaten op. De zwarte kat van de vrouw die de kinderen pianoles gaf, was in blijde, maar ongewenste verwachting. Het was een geadopteerde zwerfkat, onvolgroeid, schuw, die eten kreeg uit een afgedankt, gedeukt aluminium pannetje bij de achterdeur en in een schuurtje sliep wanneer het regende. De naaister, die Lores japonnen maakte, had ook een kat die moest jongen. Het was een mooie witte poes, gewend aan een mand met

[p. 633]

een rood fluwelen kussen, liefdevol vervaardigd van stof, overgebleven van een avondjurk. Een luie, doorvoede poes, gewend aan kopjes geven en strelen, en porseleinen schoteltjes vol liflafjes onder de keukentafel.

De zwarte kat van de pianolerares kreeg vijf zwarte katjes in een doos met oude kranten, in het schuurtje achter in de tuin. De witte kat van de naaister kreeg drie hagelwitte poesjes op de gebloemde sprei van een bed in de logeerkamer.

In december kreeg Lore een wit katje van de naaister, voor de moeder van haar dienstbode. De pianolerares van de kinderen was enigszins beledigd omdat ze eerst om een katje hadden gevraagd en het daarna niet wilden hebben. Ze plaatste advertenties in de kranten en telefoneerde wild in het rond om haar katjes kwijt te raken. Het waren magere katjes, de kopjes te klein in verhouding tot het lichaam, met hoge pootjes. De staartjes waren een beetje kaal. Rechtop staande, trillende rattestaartjes. Het witte katje van de naaister was mollig en pluizig. Een speelgoed diertje met een roze neusje, roze teentjes en ronde, lichtblauwe, glasachtige oogjes. Een katje weggelopen van een plaatje op de deksel van een bonbondoos.

Na lang overleg met Lore en de kinderen, noemde de dienstbode hem ‘Fluffy’. De reis naar Klapperfontein, waar haar ouders woonden, was lang. Eerst uren in de trein, dan overstappen in een spoorwegbus, dan weer uren in de trein. Een reis van ruim vierentwintig uren. Dieren mochten niet in de coupé. Dieren moesten in een speciale bagagewagon. De dienstbode was te bang om het katje - in een mandje - weg te moffelen onder een van de banken. Ze werden het erover eens, dat een zes weken oud katje, net weg van de moederkat, een reis in de bagagewagon niet zou overleven. Er moest een andere oplossing gevonden worden. Vrienden van de dienstbode zouden met een vrachtwagen naar het dorp gaan. Met een auto was het maar een uur of zes rijden. Het katje kon met de wagen mee. Voor Lores meisje zelf was in de wagen geen plaats, zij moest met de trein. Intussen liep het katje rond in Lores huis. Het werd met de dag snoeziger. De kinderen speelden ermee en het sliep op Lores schoot. Ze koesterde het in haar armen, tegen de huid van haar hals, haar gezicht. Ze had het graag zelf willen houden, maar ze hadden al twee katten en een hond, en bovendien had ze het de dienstbode beloofd. Het was de kat van de dienstbode. Af en toe, wanneer de kinderen onder elkaar vochten om met het katje te mogen spelen, werd ze kwaad. Ze kwam te voorschijn uit de keuken, van streek als een bedreigd moederdier, greep het katje beet en bracht het naar haar kamer.

‘Het is mijn kat!’ Ze zei het verstoord, hooghartig. Ze was een vrouw van achter in de twintig, ongetrouwd, kinderloos. Het katje maakte een on-

[p. 634]

ontwikkeld, dierlijk moederinstinct in haar wakker. Het veroorzaakte een zekere frictie in het gezin. De kinderen vochten om met het katje te mogen spelen, de dienstbode was humeurig wegens het vervoerprobleem, Lore zelf was kortaf omdat ze zich bezorgd maakte. Ze had er niet aan moeten beginnen. Haar gedachten dwaalden steeds terug naar het eerste gesprek over de kat.

‘Ik wil zo graag een kat meenemen voor m'n moeder. M'n moeder houdt zoveel van katten.’

En zij, Lore, een en al hulpvaardigheid. Hier en daar informeren. Opbellen. Krant inkijken.

‘M'n moeders katten gaan altijd dood!’

Ze had er echt niet aan moeten beginnen. De kat zou onderweg lijden. Zes uren in een vrachtwagen. En dan het dorp. Klapperfontein. Een gehucht. De hitte. De droogte. Geen veearts. Arme mensen. Ondervoed. Vis niet te krijgen. Vlees een luxe. De mensen met de vrachtwagen kwamen het katje halen. Het kon voorin in de cabine zitten, op de schoot van een vriendin van de dienstbode. Het kreeg een flesje melk mee voor onderweg, en een flesje water, en een jampot met een mengsel van gekookte vis en kindermeel, en een blauw dekentje uit de poppewagen. De dienstbode had het twee etensbakjes gekocht. Plastic. Een roze en een blauw. De kinderen wuifden de wagen na. Het vertrek van het katje liet een leegte achter. De dienstbode vertrok een paar dagen later. Lore bracht haar naar het station.

‘Schrijf me!’ zei ze. ‘Laat me weten hoe of het met de kat gaat. Of hij goed is aangekomen. Of hij kan wennen.’

Ze opende haar tas en gaf het meisje een strookje postzegels.

Later stond ze voor het raam in het lege huis. De kinderen logeerden bij vrienden. Ze dacht aan de kat. Ze zou hem af en toe een pakje sturen. Een pakje met kattevoedsel. Wetenschappelijk samengesteld, gebalanceerd kattevoedsel. Als hij in leven bleef.

‘M'n moeder d'r katten gaan altijd dood.’

Zo'n lief diertje. Smetteloos wit. Ze had het zelf moeten houden. Ze had altijd een witte kat willen hebben. Ze had het meisje een van de zwarte, te klein uitgevallen katjes van de pianolerares moeten geven. Beneden in de tuin snoeide de tuinman rozen. Gertrude Stein. Een roos is een roos is een roos is een roos. En een kat is een kat is een kat is een kat. Het eentonige klik-klik-klik van de tuinschaar knipte de rustige middagstilte in stukken. De grillig gevormde stukken van een wit-zwarte legpuzzel. Een zwarte kat, een witte kat, een zwarte kat, een witte kat...

‘Als ik hier nog lang blijf word ik gek’, dacht Lore. ‘Misschien ben ik al gek. Net zo gek als Hilda.’