Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 119

[p. 584]

Boekbesprekingen

Het lieve schrijven

A^o Dⁱ 1974, 4 augustus, in het schrijfhok Nulla Dies Sine Lacrima (Christi), vóór de beeltenis van N.D. de Lourdes (schoenmaat 43).

Ik vind het God en Zijne Glorierijke Moeder geklaagd dat ik wederom D.V. 1 recensie zoude moeten schrijven over 1 publikaatsie van Gerard Reve, Het Lieve Leven, bevattende niets meer maar ook niets minder dan 3 reeksen brieven uit de jaren 1965-1973 aan de Kunstbroeders Frans Pannekoek, Ab Visser, & Tiny & Simon Carmiggelt. Een Aanzienlijke Dame, die op Haar verzoek deze brieven nog vóór de publikaatsie kon inzien, deed zelve Nederlands grootste Huis- en Tuinschrijver de titel ervan aan de hand: Het Lieve Leven. De brieven handelen o.m. over de vorige prachtboeken De Taal der Liefde, in boekhandel & wandel Betaalde Liefde geheten, Lieve Jongens, De Avonden, & zomeer. Ik vind het God en Zijne Moeder, Medeverlosseres & Troosteres der Bedrukten, geklaagd dat ik erover moet schrijven. Ik zoude het zo graag de kwalifikaatsies ‘bij uitstek zinneprikkelende treinlektuur’ of ‘niet geschikt voor zeer jeugdige personen’ meegeven, opdat de duizenden lezers van dit r.k. Belgische tijdschrift voor Warande & Belfort, letterkunde, kunst & geestesleven ijlings naar de kruidenier om het hoekje zouden snellen & zich het boek met zijn zo deugdelijke & tot kopen stimulerende titel aanschaffen met harde Belgische franken. Ik zoude echter liegen, als ik dat schreef, & dat ware God & Zijne Koningin-Moeder geklaagd. Omdat ik de indruk heb toch niet 1 centiempje bij te kunnen dragen tot de negootsie, zoude ik liever voor deze recensie bedanken. Ik voel me immers door het ten hemel schreiende getob & gekanker van Nederlands Hof- & Volksschrijver zó afgetobt & uitgekankerd, dat ik over deze nieuwe aflevering in de Reeks Bekentenissen van een Kroontjeswipper liever zoude zwijgen. Het boek is geen medevaller & geen tegevaller, ik kan niet zeggen dat het 1 Meesterwerk zoude zijn, & ook niet dat er zo 13 in 1 dozijn zijn, want dan zoude ik het ook moeten kunnen. Ik voel mij alleen erg leeg & uitgeput & schier ingestort onder zoveel Lijden, waarvan ik denk dat ik het allemaal niet (meer, nog 1 keer) hoefde te vernemen. Vroeger schreef ik al in dit r.k. tijdschrift, dat ik met veel schroom de geile & romantische geschriften van de Griekse Beginselvaste Markies van Tobber tot Geheime Delen genaak. Ik voel mij zó God & Zijne Moeder geklaagd droeftriestig. Het zal aan mijne aangeboren Diskreetsie lig-

[p. 585]

gen. Voor mij hoeft het niet nog 1 keer. Ik zoude het allicht nog wel 1 keer (of D.V. nog menig, menig keer) lezen, maar ben niet vederkrachtig genoeg om er nog over te schrijven. Want ik vind dat er in dit laatkapitalistische tranendal al Lijden genoeg is, & dat het leven 1 Sterven en 1 Kruisdraging is (of fietse fersa). Ik vind ook alles zo krankzinnig & weet niet in welke lade of kast ik het nog verder moet gaan zoeken, & ik vermoed, dat ik de duizenden lezers van dit r.k. tijdschrift, die het evenmin in 1 of andere kast of lade weten liggen, niet met nog meer Lijden moet belasten. Wij strijden op 4 fronten: dat van de Eros, dat van de Religie, dat van de Kunst & dat van de Politiek. Godsdienst & Kunst zijn flauwe kul, de Politiek is Voer voor de Massaas van Vroom & Drees(mann) Sr & Jr, de Eros is een God en Zijne Moeder geklaagde Ellende. Wij zijn alleen maar God, & het Rooms Katholieke geloof is zo'n morsig, verdorven & uitmuntend geloof, zo onmetelijk & artistiek & onbegrijpelijk, dat je er geen kop of staart aan krijgt. Laten we dan dit Geloof zoveel mogelijk verspreiden & openbaren, want de H. Mis is 1 goede remedie tegen koppijn. Maar laten we de oren van onze Medegelovigen, die zelve op 4 fronten strijden, niet langer aflullen met dit God & Zijne Moeder geklaagde gejank, dat evenzeer als de Godsdienst & de Kunst alleen maar flauwe kul is, & kitsch, & pathetiekschuim, & plestik edelkitsch, & slechte kitsch (desnoods zo vals als schuim, als het maar Gevoel & Kitsch is). Laten we liever, in afwachting dat de Lage Landen door de Grote Wateren overspoeld & van de kaart geveegd worden, wat over 5 à 10 jaar kan geschieden, aan ieder 1 de raad geven ijlings met het Blijde Boodschappenmandje naar 1 of ander kruidenier te snellen om er 1 plestik beeld (schoenmaat 38) van N.D. de Lourdes te kopen, alsmede 1⅓ liter grot- & schootwater van Lourdes, benevens 4 Kaarsen (Roeden, hangt ervan af hoe het ophangt). Ik stel voor dat elk rechtgeaard kruidenier, die zelve de onbenullige godsmoederlijke Mysteriën aanhangt, 1 exemplaar van de Betaalde Liefde &/of van Het Lieve Leven op de koop toe zoude medegeven. De lezer van dit r.k. tijdschrift Warmoes & Belfort voor Flauwe Kul & H. Geesteswezen zal allang begrepen hebben, dat ik gedurende 1 week of 2 God & Zijne Rooms Katholieke Moeder geklaagd er over heb lopen, zitten, liggen tobben of ik deze recensie met Tranen wederom D.V. uit zoude wissen, dan wel of ik dit 1¾ velletje zoude offeren in de Vlam van Mijne Kaars van de Gezegende Maagd van Kegelaer, die pater Sep Bruggeman mij van daarginds & van zijn huwelijksreis in zijn okergele caravan heeft medegebracht.

Marcel Janssens

Boeken

Wie meer wil weten over leven en werk van de roemruchte schrijver Gerard van het Reve, over zijn stunts en al de sensatie rond zijn werk, leze Kort Revier. Gerard Reve en het oordeel van zijn medeburgers door Klaus Beekman en Mia Meijer (Erven Thomas Rap, Athenaeum-Polak en Van Gennep, Amsterdam). Dit fris geïllustreerde boek is hoofdzakelijk opgebouwd met boekbe-

[p. 586]

sprekingen en artikels over Reves werk en openbaar leven. Het naast en tegenover elkaar plaatsen van deze fragmenten leert ons zeer suggestief de facettenrijkdom en de innerlijke tegenstrijdigheden van de auteur kennen. Zeer scherp wordt belicht hoe deze man vanaf De Avonden tot Lieve Jongens een teken van tegenspraak is geweest. Meteen zullen sommige lezers die nog niet voldoende overtuigd zijn van de subjectiviteit der literaire kritiek, om haar tegenspraken leren glimlachen. De ‘receptiegeschiedenis’ van Reve, zoals de schrijvers op bescheiden wijze hun boek noemen, biedt in feite een vrij grondig overzicht van leven en werk van de kunstenaar. Volledigheidshalve werd een goed opstel ingelast van H. van den Bergh over Reves ‘Humor als noodsprong’.

Schrijversportretten uit de Haagse Post (Uitg. Elsevier, Amsterdam-Brussel) verzamelt enkele schetsen, in dat weekblad geschreven door B. van Garrel, Jacob Groot, Eelke de Jong, Ischa Meijer en Theun de Winter. Deze portretten typeren de mens, het milieu, de geschiedenis van Couperus, Claus, Elsschot, W.F. Hermans, Mulisch, Vestdijk en Wolkers. Bij Claus, Hermans en Mulisch geschiedt de kennismaking via het bezoek van de reporters. Couperus en Vestdijk worden geschetst na bezoek aan geboorte- en woonplaats (en), door studie van de bibliografie en informatie van derden. Voor Elsschots portret hebben zijn kinderen veel informatie geschonken, ook heel wat intieme levensdetails die zij alleen mochten meedelen. Wie de mens zoekt achter de boeken, zal in dit werk al zijn nieuwsgierigheid kunnen voldoen. Het werk zelf blijft hier secundair.

Het is begrijpelijk dat na het heengaan van een super-successchrijver als Godfried Bomans, zijn werk nagelaten in kranten of laden wordt verzameld. Elsevier publiceerde aldus twee boeken: Van mens tot mens en Thomas Robert Spoon, verhalen en schetsen. Het eerste boek handelt vooral over artistieke figuren: Van Deyssel, Maria Sibylla Merian, Hildebrand, Van Gogh, Chesterton, Bilderdijk, Carmiggelt, Sonneveld e.a. Een bonte verzameling van zeer boeiend en prettig geschreven journalistiek proza. Vooral de negen opstellen over Van Deyssel leren deze Haarlemse heer van dichtbij kennen. Het tweede boek bevat het kolderverhaal Thomas Robert Spoon, werk van Bomans-als-grappenmaker dat alleen door azijnige mensen niet genoten wordt, naast enkele humoristisch-moraliserende beschouwingen over vaderlandse zeden waarin veel opmerkingsgave en intelligentie schuilen.

De Leiegouw, een driemaandelijks heemkundig tijdschrift uit het Kortrijkse, wijdt een aflevering aan de vóór twintig jaar overleden Willem Putman (^o1900 te Waregem). Putman is op dit ogenblik als toneelschrijver, toneelcriticus en romanschrijver vergeten. Alleen enkele honderden mensen die hem persoonlijk hebben gekend, halen soms nog, in een gezellig gesprek, anekdoten op uit zijn lichtvoetig leven. Men vindt hier een kernjuiste evaluatie van zijn schrijverschap door André Demedts - het beste stuk -, een interview van Fred Germonprez uit het jaar 1950, historische

[p. 587]

of anekdotische bijdragen van Willem Denys en Johan Roelstraete. Ten slotte zijn er bijdragen over andere leden van de begaafde familie Putman: Palmer, de vader, Julia en Floris.

Elke lezer weet stilaan dat Gerd de Ley in Vlaanderen dé specialist is in het verzamelen en soms produceren van aforismen. Het aforisme is een genre gekenmerkt door beknoptheid, dat verwant is doch niet samenvalt met andere beknopte en lapidaire taaluitingen als de boutade, de slagzin, het citaat, enzovoort. De meest opvallende paradox van het Standaard Modern Citatenboek (Uitg. Standaard Boekhandel, Antwerpen), samengesteld door Gerd de Ley, is, dat hij voor het bondigste specimen van zin- en geestrijke taalexpressie, een archi-dik boek van bij de duizend bladzijden heeft verzameld. Naast de 662 bladzijden vol citaten, is er een auteursregister met bibliografische gegevens over ieder citatenleverancier en een even uitvoerig alfabetisch register. Het is plezierig in dit boek te grasduinen en er zoveel korte, spitse in- en uitvallen, averechtse of rechtse wijsheden te savoureren. Dit boek is bovendien onmisbaar voor alle ministers, parlementsleden, burgemeesters en schepenen, pastoors, hoog- en laagleraren en andere openbare sprekers, die eens pittig, geestig of ironisch willen zijn en daarvoor van de goede God niet het nodig talent hebben gekregen. Hun raad ik aan dit boek steeds bij de hand te houden. Dan kunnen zij eens even ‘schitteren’.

Karel Jonckheere schreef ter inleiding van Buysses Verzameld Werk, dat bij Manteau gaat verschijnen, een Boeketje Buysse. Dit werkje van 53 bladzijden, aangenaam verlucht met vele foto's, geeft een vrij gedetailleerd overzicht van leven en werk met vele getuigenissen over de schrijver.

Albert Westerlinck