Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 119

[p. 475]

Luc Vanhaecke / Oefeningen aan een sportraam

Mark van P. had een prachtige stem, een stem die over zijn bezitter even veel en even weinig zei als de portretten van Rogier van der Weyden over de geportretteerde: men kon er een gelijke mate van melancholie, van breekbaarheid in vermoeden, maar zonder dat het ergens week werd: toch een krachtige stem, fors, die er stond (zoals men onder de indruk gekomen van een schilderij van Van der Weyden onmiddellijk daarna op zoek gaat naar de details om te zien of ze er wel zijn en als men dan ziet dat ze er wel degelijk zijn - een krachtig kaaksbeen bij Filips de Goede, de oogholte van Francesco d'Este waar men zelfs het oogsmeer in meent te herkennen - het geweten gesust voelt).

Mark van P. had ook zo'n stem, ik hoorde hem elke week een vaste avond over de radio en in de zomermaanden, als de BRT-omproep blijkbaar niet zo bemand was, ook bij de gewone mededelingen, wat de stem dan weer een beetje degradeerde, vond ik. Te meer dat het niet zomaar een stem was, ze probeerde ook nog iets over haar bezitter te zeggen door elke mededeling met een beetje distantie, een beetje humor, een beetje spot te zeggen. Zelf vond ik dat er in de mededelingen van de waterbalkjes bijvoorbeeld een beetje te veel spot gelegd werd, en best mogelijk dat de schippers, als ze daarnaar luisterden (wat ik overigens betwijfel), daarover behoorlijk verbolgen geweest zijn. Hoewel het probleem, als je het bij uitbreiding beschouwt, zich waarschijnlijk toch niet stelt: er zijn immers ook sportjournalisten die de voor gerechtelijk onderzoek in beslag genomen urinebuisjes met de nodige distantie weten te verslaan, en in het buitenland ook beslist heel wat sportjournalisten die naar het fenomeen Merckx als naar een gewoon Brabants trekpaard opkijken, terwijl ik me verder heel wat nieuwaangekomen journalisten kan voorstellen die de vaak nog nieuwaangekomener minister met een identieke graad aan distantie bekijken als ze zelf bekeken worden. Maar kom, dit zou ons te ver voeren.

De radiostem van Mark van P. dus, die bijna zo mooi was als die van Alwin K. (hoewel ik de stem van Alwin K. de laatste tijd ietwat trutterig en sentimenteel ben gaan vinden - maar dat zal wel samenhangen met Alwin zelf). Nee, ik kan gerust zeggen dat ik op de stem van Mark van P.

[p. 476]

in mijn tijd verliefd was, en dat is niet gevaarlijk bij stemmen, het is geweten dat een stem iets engelachtigs heeft - de stem van Mark van P. had dat in elk geval toch wel. Bovendien is het zo dat heel erg weinig mensen een mooie stem hebben (ik luisterde in mijn jeugd met graagte naar de stemmen van meisjes en jonge vrouwen, die - gesteld dat ze in goed Nederlands naar voren gebracht werden, wat het merendeel dan al meteen voor verder onderzoek onbruikbaar maakte - vaak heel verschillende sonoriteiten bleken te hebben: van schraperige wortelgeluiden over rammelende fietsbellen naar oefeningen aan een sportraam en mooi op de lippen geplaatste lettergreepjes (als de bollen van een telraam die men ook één voor één naar voren brengt, en waarbij men pas tevreden is als ze allemaal aan dezelfde kant zitten, d.w.z. allemaal uitgesproken zijn). Ook daarin kon men vaak tot vreemde en angstaanjagende effecten komen: het horen en beluisteren van meisjes met hazelippen die erin slaagden de hindernis toch mooi en sierlijk te nemen, waarbij ik hier dan nog alle verder mogelijke combinaties wil openlaten: van mooie vrouwen met lelijke stemmen naar lelijke vrouwen met mooie stemmen - iets wat ik de lezer verder voor een warme zomerdag ter overweging wil geven.

De stem van Mark van P. was, het moet gezegd, een prachtige stem, een stem die nieuwsgierig maakt naar de aard van zijn drager, op een manier die men bijvoorbeeld niet heeft bij Lutgarde S. Het was dan ook een grote verrukking voor mij de drager ervan te aanschouwen, en wel in de studio van de BRT. Hij zat toen net een broodje te eten, op een manier waarop ik hem daarna nog dikwijls een broodje heb zien eten, met de nonchalance en de hardnekkigheid waarmee iemand anders bijvoorbeeld met een lopende neus afrekent. Hij was van het eerste ogenblik dat hij met mij in gesprek gekomen was, innemend en hartelijk en vertelde me dat hij mij wel even de BRT zou binnenloodsen. Iets wat in zeer geringe mate - om zo te zeggen niet - van hem afhankelijk was, maar goed, dat is verder niet belangrijk.

Het feit dient vermeld omdat het iets zegt over de zelfzekerheid, de kop-op-jongen-, de het-komt-in-orde-mentaliteit die Mark van P. ten toon spreidde - en dit niet alleen bij mensen die hij, zonder enige twijfel, zijn vrienden zal hebben mogen noemen, maar ook voor elke nieuwgemaakte kennis.

Het is in dit licht eigenlijk niet zo verwonderlijk dat ik hem jaren later als zakenman aantrof, met datzelfde zwartleren diplomatenkoffertje dat hij nog voor de BRT gekocht had. Hij was zakenman in speelgoed.

Ik trof hem in het Noordstation in Brussel, in het wachtzaaltje op de perrons waarin alweer - hoe wonderlijk - een omroepersstem galmde, de

[p. 477]

krakende ongeschaafde onsympathieke stem van de stationsomroeper waarvan je denkt elk ogenblik na het afroepen van de mededeling een fluim uit de luidspreker in je gezicht te krijgen, en Mark van P. probeerde met mij, zodra de stem zijn gekraak begon (en dat deed hij een keer of drie hardnekkig na elkaar telkens als wij elkaar opnieuw ‘hoe is 't?’ wilden toeroepen) zo snel mogelijk uit het wachtzaaltje te komen.

Ik liet hem - omdat ik dacht na onze laatste ontmoeting zelf niet zoveel meegemaakt te hebben - eerst een beetje over zichzelf vertellen, iets wat hij met graagte deed, altijd met graagte gedaan had, en waarop ik weer ten volle van zijn stem kon genieten: de stem was nog niets veranderd, het leek ineens weer of ik opnieuw aan 't luisteren was naar een radioprogramma dat speciaal voor mij werd uitgezonden.

Ook Mark van P. was nog niets veranderd: hij had nog altijd dezelfde vastberadenheid die hem elk contact direct als een lopende neus liet aanpakken, waarin hij zich in de persoon met een vastberadenheid als betrof het een broodje kon vastbijten, tot het door was. Men kon hoogstens zeggen dat hij iets dikker, iets gezetter geworden was, vooral in zijn gezicht (ik lette bijvoorbeeld op het doorhangen van het vlees van de wangen over de kaaksbeenderen, waarbij de vorm van de kaaksbeenderen onder een nimbus van vet te zien was - iets wat Will T. ook overvloedig ten toon spreidt, zag ik vanmorgen in de krant, en wat een man zo direct een papperige voze indruk laat maken. Nu, Mark van P. was niet voos, hij was ook nog geen dertig, de leeftijd waarop je dat - als je zoals Will T. nog niet getrouwd bent - toch meestal wel krijgt).

Aangezien het op het perron koud was en de trein blijkbaar niet kwam (de meeste reizigers hadden het wachten opgegeven), namen we aan dat er wat voorgevallen was waardoor de trein vertraging opgelopen had (een half uur, hoorden we later) en gingen op onderzoek uit.

Ik bracht Mark van P. naar een kantoortje waarop de I van Informatie stond en Mark van P. bedacht een stuntje waar je meestal in het buitenland grif mee terecht kunt, maar wat de Belgische ambtenarenstand altijd uiterst droevig en laconiek stemt: hij eiste een verklaring waarom die trein nog niet aangekomen was.

De man die wel inzag dat hij daar niet was om kerels die het vertikten naar de mededelingen te luisteren alles nog eens woord voor woord na te zeggen, zei: ‘hebben ze dat niet omgeroepen?’ Maar Mark van P. bleef hem recht en onbeschaamd in de ogen kijken (alsof de vraag te min voor hem was), zodat de man uit eerlijke schaamte ten slotte maar naar de telefoon greep en zei: ‘zeg-hej-dienen trein voor Gent - is die nog nie binnen?’ Nadat we verder beleefd door een hostess te woord gestaan werden (wat zal het

[p. 478]

worden in dit land, wanneer de volledige ambtenarenstand door de stand der hostessen vervangen zal zijn) liepen we naar de bar die voor de T.E.E.-reizigers een paar jaar geleden door Prins Albert geopend werd.

Ik zou zoiets - omwille van de bom geld die zoiets wel moet kosten - nooit durven binnenlopen, maar vermits Mark van P. zei dat hij met de T.E.E. reisde (uit Parijs), lag het a.h.w. voor de hand dat wij daar gingen zitten.

Een al ietwat uiteengezaktere dame - waarschijnlijk binnenkort door een hostess te vervangen - sprong meteen op hem (niet op mij) toe om onze jassen aan te nemen, maar Mark van P. zei dat we maar éven bleven, en dat we ze wel zouden aanhouden. Een ietwat vreemde redenering, maar toch volledig terecht, zodat de dame moederlijk en begrijpend kijkend weer in de voor haar bestemde ruimte (waarschijnlijk de toiletten) verdween. We gingen behaaglijk zitten bij het donkere raam dat uitkeek op de brede boulevard die onder de perrons liep en onmiddellijk stapte een purser op ons toe (dat is de naam voor zo'n man in zo'n omstandigheden) die vroeg of we wilden eten. Ik had best wat willen eten, maar Mark van P. zei geschrokken ‘o nee’, keek op de prijslijst en bestelde ten slotte na rijp overleg een cola. Ik begon al door te krijgen dat hij die cola eigenlijk nam omdat dat het goedkoopste was, maar omdat ik in principe nooit cola neem (ik drink altijd in hele kleine slokjes en dan puf je je kapot) en ik mijn zinnen gezet had op een Engels stoutje, bestelde ik maar schuchter een Engels stoutje. Voor een keer dat je in de gelegenheid verkeert om in die kringen te vertoeven, moet je je er ook naar gedragen, vind ik.

Mark zei: ‘en jij, wat doe jij?’

Omdat ik me kon herinneren het laatst een artikeltje gepleegd te hebben in een nogal links blad, zei ik: ‘ik schrijf in een links blad’, waarop hij met iets van superioriteit maar met toch ook iets van weemoed (hij had nog een tijdlang linkse programma's gemaakt) zei: ‘zo-ja - jij denkt nog de wereld te veranderen’ of zoiets. Het was veel mooier en veel opgezetter, wat hij precies zei, maar ik kan het me niet helemaal meer herinneren: het zal dus wel niks van belang geweest zijn. Maar het kwam me toch voor dat hij naar een excuus zocht, want hij begon direct heel uitgebreid te vertellen dat hij nu links d.w.z. didactisch speelgoed verkocht als: ‘het Derde-Wereldspel’ of: ‘het grote Pentagon Paperspel’ of: ‘het grote Angolaspel’, waarbij hij dacht ook voor een verspreiding via de scholen te kunnen zorgen, hij had in elk geval het Ministerie van Onderwijs op zijn hand - dacht hij.

We haalden nog wat herinneringen op uit onze linkse tijd en hij herwon nog een keer zijn oude flair door te zeggen: ‘Wel, mààk me een spel - mààk me een spel wat de Belgische politiek op een heldere en duidelijke

[p. 479]

manier uiteenzet, en je bent miljonair.’ Een nogal naïeve gedachte, zoals de aandachtige lezer al wel zal begrepen hebben, omdat je eerst miljonair moet zijn om de Belgische politiek te kunnen begrijpen.

Toen hij daarna de drankjes betaald had en de kleine kasbonnetjes die de purser in een apart schaaltje naast het schaaltje met de nootjes en het schaaltje met de chips op tafel gezet had, opgenomen had en met een breed gebaar in zijn portefeuille gestopt had (‘dat is voor de belastingen’, zei hij, maar iedereen weet dat dat niet telt voor de belastingen - je zou zo als het ware alle papiertjes van de andere klanten die onder tafel gevallen zijn kunnen oprapen en zo aan de inspecteur van belastingen voorleggen - ik heb een broer die door u en mij de mond opengehouden wordt, ik zal het hem eens vragen) liepen we naar de trein.

Mark van P. zei me dat hij - hoewel hij een eerste-klasseticket had, toch maar bij mij in de tweede klasse zou gaan zitten, iets wat ik bijzonder lief van hem vond en wat ik met een zo gewoon mogelijk ‘ach ja, want anders gaat niet’ beaamde.

Toen de trein eindelijk vertrokken was, en ik met spijt dacht aan het glas Engels bier dat ik - omdat Mark van P. plots weg wou uit angst dat hij die trein toch nog zou missen - halfvol had moeten laten staan, vroeg ik hem of hij nog wel eens met zijn stem op de radio kwam (‘ja’, zei hij, ‘een keer per maand’) en of iemand in de commercie dan nog wel eens zijn stem herkende.

Hij maakte door een teken duidelijk daarover het liefst te willen zwijgen.

Na enig aarzelen zei hij ten slotte: ‘nee, het heeft lang geduurd voor ik daarbij doorhad dat het toch niks werd - het duurt een tijd, he, je stelt je daar in het begin erg veel van voor - maar nu heb ik het toch opgegeven.’ Dat vond ik jammer, want ik had Mark van P.'s stem altijd een mooie stem gevonden.

De conducteur kwam langs en vroeg naar onze tickets. Ik reikte hem mijn ticket en Mark van P. begon zijn zakken na te zoeken, terwijl hij snel en hevig praatte over de verschillende verkoopstechnieken die hij toepaste. Hij schaamde zich een beetje toen hij zijn tweede-klasseticket moest laten zien. Maar het was wel naar Parijs.

We hebben toen nog de rest van de reis over zijn oom en tante zitten praten.