Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 119

[p. 397]

Kroniek
Lieve Scheer / Waarom kom je niet meer, o roes?

Onder de titel Verhalen (Manteau, Brussel) bundelde J. Geeraerts de epische teksten uit De Troglodieten en Indian Summer, met weglating van het radiohoorspel Avondspelen en het sarcastische Kruisweg 1968, voorgelezen op 15 maart 1968 in de zaal ‘Majestic’ te Antwerpen, ter gelegenheid van de eerste Anti-Censuur-Read-In, en door de auteur zelf ‘niet als literatuur’ aangezien. Vier nieuwe prozastukken werden mee opgenomen. In een zeker opzicht staan deze verhalen aan de antipode van wat Geeraerts vroeger schreef. Weg de romantiek, weg de gevoelsberoezing, weg de eindeloos-hijgende volzin met zijn jeugdige en-en-en-climax. In de plaats daarvan nuchtere werkelijkheid zoals bijv. Schematisch relaas post factum van een verstandskiesextractie, waar Geeraerts zich moeizaam en pijnlijk beweegt in de grauwe alledaagsheid en overal op grenzen stoot: de telefonische afspraak, de bedienden, het amechtig tuintje, een patiënt met een hazelip, een tandeloze kettingroker die naar de deur sloft in een pyjamabroek die drie maten te groot is, ‘Waarom is alles hier lelijk?’. Opvallend zijn de astmatisch-korte zinnetjes die een grenzeloze verveling weerspiegelen. Geeraerts heeft lak aan al wat hij beleeft, en niet alleen omdat hij tandpijn heeft. Misschien is die tandextractie trouwens het symbool voor de volwassenwordingscrisis¹ waar Geeraerts, na het exaltatieve en gevaarvolle van zijn zwerftochten in brousse, oerwoud, steppen of ondergrondse grotten, te paard, met de jeep, of te voet, in is beland, overal stotend tegen de grenzen van een postkoloniale wereld.

Heer Hasj, het tweede verhaal in de ik-vorm, geeft de machteloze poging weer om de verloren roes, het met de navel verstrengeld-zitten in een eindeloos-moederlijke wereld, sporadisch te herstellen met behulp van een waterpijpje en weed uit Nepal. Dit moet de vervreemding opheffen die telkens weer bezit van hem neemt wanneer ‘Volwassen personen worden doorgelicht als met een groot röntgenoog, dat rusteloos ergens in mijn middenrif functioneert’, of wanneer hij ‘in verwondering de kubistische vorm der huizen (ziet), de omgeving verandert langzaam in een koel, afgelijnd schilderij’. Er is maar één oplossing: de vlucht: ‘Ik moet weg uit de wereld der volwassenen. Ik schuw ze. Ik wil niets meer zien. Ik wil alleen zijn.’ (153)

1 Cfr. S. Freud: Die Traumdeutung.

[p. 398]

Wintertje aan zee (Voor My, de geliefde uit Gangreen II) is, het diminutief suggereert het al, een gedesabsueerd stuk proza over een ik, in een flatje te Knokke, een wereld van verveling in een dure omgeving die men misprijst, maar waar men geen betere reactie tegenover kan opbrengen dan ‘verdoofd’ naar klassieke muziek te luisteren, zinloos ga te slaan hoe een vriend de liefde bedrijft, of zijn ergernis begieten met een bierglas halfvol whisky, terwijl men ‘snel’ zijn maag vult met peanuts (164, 170). Deze oraal-gulzige reactie op de angst is typisch voor Geeraerts' hulpeloze moederlijke nood. Telkens weer, haast mechanisch deze reactie op de frustratie: ‘Naar de keuken. De ijskast. De fles. Het glas.’ (177) Opvallend, ook hier weer, de amechtige zinsbouw, uitgeputte nasmaak van een oeuvre vol roes. Een blijde, onvoorziene dag is een machteloze nabootsing in het beperkte milieu van kennissen, vrienden, van de vroegere trektochten door een onbegrensde wereld. Hier wordt braafjes gezworven met de auto, van vriend naar restaurant, en weer naar een andere vriend. Bij de ene drinken ze sterke koffie, bij de andere nemen ze deel aan een Japans bad, bij een derde bewonderen ze de vechthanen. Het is even een herinnering aan de roes van vroeger, roes boven het mechanisme van een egoïstische weemoed om My, die zijn geliefde niet langer is, nu ze geopereerd moet worden en ‘geen vrouw meer’ zal zijn. Opvallend is hier de volzinstijl, zonder ‘en’ dit keer, waar dingen aan elkaar geregen worden die niet veel met mekaar te maken hebben, zodat ze alle herleid worden tot volkomen zinloze fragmenten in een tocht zonder doel, en overbodig dus. Bijvoorbeeld: ‘Verbazingwekkend weigeren we alcohol, dit voorspelt niets goeds, we drinken koffie met de pinken in de lucht als in een roman van Couperus, we praten, ik moet boeken van een opdracht voorzien, de hele reeks godbetert, mij wordt gezegd dat ik voor de allereerste keer de indruk gaf van iemand te houden, met name in De Goede Moordenaar.’ (188-189). Of: ‘We drinken bier, ze geeft het jongste kind een fruitpapje, Jan zit voor zich uit te staren, we luisteren naar een jazzplaat, Willem vertelt een gek verhaal van een Antwerpse hoer die hij de vorige nacht een glas champagne geoffreerd heeft, de moeder biedt geduldig lepeltjes aan, het kind eet gretig, ik sluit de ogen en denk: het oord van de lemmings, wanneer zal het dwingende sein komen voor de rush naar de afgrond, de zee?’ (192-193). Geen van de fragmentjes van de zin openbaart zich als vertrekpunt voor de gezochte extase en moet daarom onmiddellijk wijken voor een andere. Zo is die ‘blijde, onvoorziene dag’ niet meer dan de belófte van een diepere ademhaling. De amechtigheid blijft. Ondergronds. De onmacht.

In alle geval, of hij nu de auteur is van de roes of van de onmacht, Geeraerts blijft een waarachtig schrijver. Zijn stijl liegt niet. Nooit.