Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 119

[p. 395]

Kroniek
André Demedts / Verhalen van Ruyslinck

De verliefde akela, Paris-Manteau, Amsterdam & Brussel 1973. 126 blz.

Deze bundel bevat vooreerst de novelle die haar titel aan de hele verzameling geleend heeft en vervolgens nog vier korte verhalen met overwegend satirische, soms tot weemoed geneigde en daardoor humoristische inhoud. In Twaalf miljoen gaatjes klaagt de schrijver de zieldodende eentonigheid aan van veel werk, dat in de fabrieken aan de lopende band verricht wordt. Achter zijn kritiek rijst de vraag, dezelfde eigenlijk die Péguy reeds in het begin van deze eeuw gesteld heeft: zouden wij niet beter naar het vroegere, rustiger handwerk van de ambachtsman terugkeren? Streuvels, die was voor een maatschappij zonder geldbejag, waar iedereen met weinig tevreden kon zijn, zou zeker bevestigend geantwoord hebben. Maar wat dan met onze welvaart en de ontwikkelingshulp, onze universiteiten en cultuur? Soms hebben wij wel heimwee naar de hak waarmee bieten gezet en de bijl waarmee bomen geveld worden, maar mogen wij die werktuigen aan onze jeugd toewensen omdat zij niet weet wat handenarbeid betekent? De stem van Ruyslinck heeft weleens anders geklonken. Of is het zo dat alle maatschappijkritiek, welke richting zij ook uit moge gaan, door een romantisch verlangen naar een droomleven in de natuur, bij het hart van de dingen is ingegeven?

In Ruyslincks tweede verhaal, Het onderhoud, steekt hij de draak met een jonge romancier, die door een uitgever genezen wordt van de begoochelingen die hij over zijn meesterstuk koesterde. Een beetje wranger dan Hildebrand en onze Tony het zouden gedaan hebben, even behendig, slaagt hij erin om zijn personages psychologisch te doorlichten, zodat het geen karikaturen worden en aanvaardbare mensen blijven. Niet minder knap is in De receptie de beschrijving van de opdringerige intrigant, die zich van de ene naar de andere machtshebber spoedt en voorwendt hem ooit gekend of ontmoet te hebben, om voorspraak of een profijtje af te troggelen. Die kritiek is spitser en voor de nadenkende lezer ook pijnlijker geworden. Instellingen, structuren en misstanden kunnen verankerd of omgekeerd worden, maar wat is er met de mens te beginnen? Moeten wij zoals het nu op velerlei tonen gezongen wordt aan zijn oorspronkelijke goedheid geloven en wat kunnen wij dan om het kwaad, waardoor hij zich liet besmet-

[p. 396]

ten, uit te roeien? Dat te mogen horen, zou onze moderne literatuur een nieuwe, nog niet hopeloos verschaalde inhoud kunnen schenken. Ook Ruyslinck beseft in zijn laatste kort verhaal, Saneren, dat er ergens iets met de mens zelf niet in orde is. Wel doet het gegeven een weinig gezocht aan, maar hij heeft het geloofwaardig gemaakt. Een ijverige doe-het-zelf-man koopt in een winkel welgeteld honderdnegentien kopnagels om een herstelling te verrichten. Maar weergekeerd op de plaats waar zijn huis placht te staan, stelt hij vast dat het tijdens zijn afwezigheid gesloopt en het puin weggevoerd werd, zoals bepaald was om de woonbuurt te saneren. Die man is in zijn optimistisch vertrouwen eerder een heilige dan een booswicht ongetwijfeld, maar is het niet dubbel erg dat zulke welmenenden in hun lichtgelovigheid verschalkt kunnen worden?

Een onbewimpeld romantisch levensgevoel triomfeert in De verliefde akela, de titelnovelle die vierenzeventig bladzijden telt en Ruyslincks mooiste novellen, De ontaarde slapers en De Madonna met de buil, evenaart. Op de rugkant van het boek wordt de inhoud van het verhaal samengevat als ‘het terneerdrukkende relaas van een schizofrene vervreemding, van een driehoeksverhouding tussen twee levenden en een dode’. Het begint met de verliefdheid van een droomziek welpje op zijn akela en verloopt over tragische misverstanden en jaloezie naar de uiteindelijke wensvervulling, die de gestoorde ik-persoon althans in zijn verbeelding beleeft. Onwillekeurig dringt zich de herinnering aan De man die zijn haar kort liet knippen van Johan Daisne op. Wat werkelijk gebeurt of zich in de verbeelding van de hoofdfiguur afspeelt, baadt in dezelfde magisch-realistische sfeer, die sinds Zomerland van Streuvels een van de constanten in onze prozaliteratuur uitmaakt. Omdat het zonder inzinkingen in dezelfde sprookjestrant volgehouden is, soms met een glansje humor overstreken en doorlopend zo fris en knap geschreven, geven wij het een plaats bij de circa vijftig mooie novellen die onze letterkunde sinds Conscience en Multatuli heeft opgeleverd.