Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 117

[p. 141]

Kroniek
Ludo Simons / Snellaert Redivivus

Na voor Jan Frans Willems, ondanks alle literatuur die over de Vader der Vlaamse Beweging bestond, pioniersarbeid te hebben verricht, is mej. dr. Ada Deprez thans bezig met Snellaert uit de hoek te halen, en wel, alvast, door een nauwkeurige reconstructie van zijn jeugdjaren en door de publikatie van zijn briefwisseling met J.A. Alberdingk Thijm. De biografische studie heet De jonge Snellaert (1809-1839) en verscheen, overgedrukt uit de Verslagen en Mededelingen van de Kon. Vl. Academie, als nr. XIII van de reeks ‘Uit het seminarie voor Nederlandse literatuurstudie van de Rijksuniversiteit te Gent’ (1970). De correspondentie van F.A. Snellaert en J.A. Alberdingk Thijm. Briefwisseling 1843-1872 verscheen (eveneens) bij de Gentse Academie (1971).

De biografische studie staat achtereenvolgens stil bij de etappen Kortrijk (1809-1827), Utrecht (1827-1829, de tijd van zijn medische opleiding op kosten van de Nederlandse staat), Middelburg (1830, zijn eerste standplaats in het garnizoenshospitaal aldaar), de veldtocht (1830-'32, als soldaat van Willem I!), Maastricht (1834-'35, de tweede standplaats als legerarts), Kortrijk (1835: weer thuis), Gent (1836-'37, medische studie aan de universiteit en beginnende literaire en flamingantische bedrijvigheid), Kortrijk (1837-'38, een interludium tot de definitieve vestiging als arts te Gent in 1838).

De levensbeschrijving van de jonge Snellaert is buitengewoon zorgvuldig in elkaar gepuzzeld, met legsteentjes verzameld uit brieven en geschriften allerhande - een eerste poging om Snellaerts jeugdjaren van dag tot dag te reconstrueren. Uiteraard komt hier veel Kleinarbeit aan te pas, die echter uitloopt in een belangrijk hoofdstuk VIII (Gent, 1836-37), waarin de stichting van ‘De Tael is gantsch het Volk’ en het literair-historisch debuut van Snellaert ter sprake komen, met talrijke nieuwe bijzonderheden die een verrijking van onze kennis betreffende de Vlaamse Beweging van die belangrijke jaren betekenen.

De briefwisseling met Alberdingk Thijm valt, chronologisch gezien,

[p. 142]

in Snellaerts rijpe mannenjaren, maar levert niet zoveel belangrijks op als gevoeglijk verwacht mocht worden. Hieraan mag de betrekkelijk geringe graad van intimiteit schuld hebben die tussen de beide briefschrijvers bleef bestaan (na meer dan drie jaar corresponderen moet Thijm nog steeds gissen naar de betekenis van Snellaerts voorletters ‘F.A.’ - cfr. brief 17), maar zeker ook de steeds duidelijker aan de oppervlakte tredende discrepantie tussen beider geestesrichting; waar de Grootnederlandse visie hen verenigde, daar trad Thijms militante geloofsijver (in volle emancipatiestrijd) in steeds schrillere tegenstelling tot Snellaerts wijsgerig en politiek indifferentisme (dat hem ook in zijn eigen omgeving gaandeweg parten zou spelen). De correspondentie tussen de beide voormannen betreft intussen hun filologische bedrijvigheid (Snellaert vraagt hulp voor zijn zeventiende-eeuwse studiën, Thijm voor zijn Middelnederlandse), de Nederlandse integratie door middel van de Congressen en het plan van een Nederlandsch Letterkundig Instituut, verder de spelling, Bilderdijk, Dietsche Warande... In het totaal zijn er (in beide richtingen) 122 stuks bewaard gebleven, waarvan de lectuur altijd boeit als spiegel van handel en wandel van twee in hun tijd belangrijke mensen, doch die slechts zelden doen opspringen bij formuleringen die diepe zieleroerselen blootleggen, cultuurhistorische inzichten verschaffen of nog niet vermoede verbanden aan het licht doen treden. Brief 24 (4.2.1848) is er zo een, waarin Snellaert - niet zo lang na Willems' dood - meedeelt: ‘Ik ben voor het oogenblik een soort van Dictator, op wiens wenken veel gedaan wordt’, wat op 4.10.1860 (brief 120) nog eens gevarieerd wordt als ‘ik ben een soort van Rekrutendriller’; brief 36 is er zo een, waarin Thijm, na het eerste Congres te Gent (nl. op 7.9.1849), het plan van een Nederlandsch Letterkundig Instituut oppert, ‘waarvan de hoofdbureelen te Amsterdam en te Gent behooren gesticht te worden’ (een nog steeds actueel desideratum!), en Snellaerts antwoord daarop (nr. 37, 13.9.1849); brief 53 (14.4.1850), waarin Snellaerts iets van zijn religieus en wijsgerig relativisme blootlegt, en brief 56, waarin Thijm zijn correspondent hierom terechtwijst; de brieven 61 (18.6.1850), 63 (4.8.1850), 79 (22.12.1851) en 117 (13.11.1859), waarin Snellaert ettelijke van zijn collega's de revue laat passeren; brief 80 (9.1.1852), waarin de Nederlander een vurige geloofsbelijdenis aflegt, en brief 96 (2.4.1854), waarin de Vlaming zijn correspondent om zijn ultramontanisme kapittelt, op 11.4.1854 (brief 97) overigens hierom door Thijm uitvoerig terechtgewezen (‘Ik heb mijn ziel met huid en haar aan Rome verkocht... Als ge hier waart,

[p. 143]

en ge zaagt den prutboel - ge werdt óok Ultramontaan’), waarop Snellaert (brief 102, 1.10.1854) dan weer tot gematigdheid oproept (‘Wy blyven toch altijd mannen van de XIXe eeuw en zyn geene middeleeuwsche monikken’).

En dan mogen ook nog twee bon-mots geciteerd worden, een ter attentie van de huidige hoogleraren (brief 66, Snellaert aan Thijm, 1850): ‘Het professoraet by eene hoogeschool zal nog het beroerdste baentje worden dat er voor Belgie zal kunnen uitgedacht worden’, en een ter attentie van de huidige letterkundigen (brief 57, Snellaert aan Thijm, 2.5.1850): ‘Al wat maer eenigszins naer letterkunde ruikt is op het postkantoor bekend, of de brievendragers adresseren zich aen den een' of anderen bekenden letterheld.’

Het ‘o tempora, o mores’ in herinnering te brengen, is gemeenlijk een van de niet geringste aantrekkelijkheden van een brieveneditie, moge dan de meegedeelde informatie over de grotere problemen des levens - in casu de katholieke emancipatie in het Noorden, de voortgang der Vlaamse Beweging in het Zuiden - eerder schaars zijn. Voor wat geboden wordt, dienen wij bijgevolg meer dan dankbaar te zijn.