Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 115

[p. 626]

De laatste ronde

Literary dutch

Tussen gehavende meisjesboeken en een ingebonden jaargang van ‘Le Patriotte Illustré’ (1938) vond ik in een kraam op de Antwerpse Vogelenmarkt een rood boekje, goud op snee, getiteld ‘Curiosities of Literature’, geschreven door I. D'Israeli, vader van een van Engelands meest bekende politici, en in 1895 uitgegeven door ‘George Routledge and Sons, Ltd’.

Het is een merkwaardig boekje, waarin een onvoorstelbare hoeveelheid materiaal (niet altijd even interessant overigens) werd bijeengebracht. De onderwerpen die op 566 vermoeiend dicht bedrukte pagina's worden behandeld variëren van ‘Bibliomania’ en ‘Literary journals’, over dingen als ‘Anecdotes of errata’, ‘Characters described by musical notes’, ‘History of gloves’, ‘Literary blunders’, ‘The origin of Dante's Inferno’, ‘Political forgeries and fictions’ en ‘Secret history of Charles the First, and his first parliaments’ tot ‘On the custom of saluting after sneezing’. In totaal zijn het er 284.

D'Israeli demonstreert een haast griezelige belezenheid. Op pagina 150 staat een stukje dat ‘Literary Dutch’ heet en dat ik, als bijdrage tot uw literaire opvoeding, even vertaald heb. Enkele minder belangrijke passages heb ik weggelaten. Zo ijverig ben ik nu ook weer niet.

‘Père Bouhours vraagt zich ernstig af of een Duitser ook een “bel esprit” kan zijn. Om deze vraag te beantwoorden had Kramer een wijdlopig boek nodig. “Vindiciae nominis Germanici”. Maar uit dit antwoord blijkt helemaal niet dat de vraag zo belachelijk was als men toen wel dacht. De Duitsers van vandaag, ook al zijn ze al een stuk beter als hun voorvaderen, zijn toch nog een heel eind verwijderd van dat “acme” van smaak en verfijning dat zo karakteristiek is voor het werk van Franse en Engelse schrijvers. Dat uit sommige produkten van moderne Duitsers blijkt dat hun verbeelding vruchtbaar en levendig is wil nog niet zeggen dat de vraag van Bouhours zinloos is.

Churchill merkt op dat “genius” niet aan een bepaalde toestand gebonden is “en eens zelfs in Holland kan verrijzen”.

Vondel die, zoals Marchand opmerkt, door de Nederlanders als hun Aeschylus, Sophocles en Euripides wordt beschouwd geeft blijk van weinig goede smaak. Hij schreef over vaderlandslievende onderwerpen, omdat dat de zekerste manier was om populariteit te verwerven. Zijn tragedies zijn grotendeels gebaseerd op de H. Schrift,

[p. 627]

maar dan altijd op slecht gekozen onderwerpen die gebrekkig worden uitgewerkt. Een van de voornaamste personages uit zijn “De Verlossinge Israëls uit Egyptien” is niemand minder dan de Godheid! In “Hierusalem Verwoest” moet men gewoon kotsen van een vervelende oratie van de aartsengel Gabriël die 9 dichtbedrukte vellen nodig heeft om op theologische gronden te bewijzen dat de vernieling door de profeten werd voorspeld. En in “Lucifer” wekt hij ergernis op als hij deze trotse geest stomweg verliefd laat worden op Eva, en voor haar de opstand van de engelen en de val van het eerste mensenpaar laat veroorzaken.

Een ander Hollands dichter is zo mogelijk nog onuitstaanbaarder. Op het einde van een lange rapsodie over Pyramus en Thisbe trekt hij een belachelijke parallel tussen de dood van deze ongelukkige slachtoffers van de liefde en de passie van Jezus Christus: “Om concluderem van onsen begrypt / Dees Historie moraliserende / Is in den verstande wel accorderende / By der Passie van Christus gebenedyt.” En vervolgens gaat hij, na van Pyramus de zoon van God te hebben gemaakt, en van Thisbe de christelijke geest, een reeks vergelijkingen maken die van langsom belachelijker worden.

Ik geloof dat het algemeen bekend is dat de Hollandse acteurs gewoonlijk winkeliers zijn. Het was tenminste zo toen ik 40 jaar geleden Holland bezocht. Hun komedies zijn weerzinwekkend door de platheid van hun grappen. Een van de komische taferelen die ik zag betrof een molenaar die in moeilijkheden zit omdat het windstil is. Ten slotte lost hij het probleem erg origineel op door zijn achterste naar de molen te keren. Terwijl achter het toneel bepaalde geluiden worden nagebootst gaat de molen dan aan het draaien. Het is moeilijk om dergelijke smaakloosheid te evenaren.

Ik zag ook twee van hun beroemdste tragedies. Een ervan was “Gijsbert van Amstel”, door Vondel. Een van de tonelen eindigt in een klooster. Men hoort gekletter van wapens. De abdij wordt bestormd, nonnen en paters afgeslacht. Met de hulp van donderbus en donder komt elke Hollander dan diep onder de indruk van deze pathos. Maar dat is nog niet alles. Na deze enorme slachtpartij blijven overwinnaars en overwonnenen stil en onbeweeglijk nog 10 minuten op het toneel liggen, en deze pathetische pantomime wordt door de toeschouwers met uitbundig applaus begroet!

Wat we van de Hollandse dichtkunst hebben gelezen stemt ons niet erg hoopvol over de aldaar heersende zin voor poëzie. De Hollander Katz moraliseerde in zijn “Kinderspelen” al deze spelen, en ik denk dat de smaak van deze dichter net zo kinderachtig is als z'n onderwerp.

Als een volk niets anders dan middelmatige werken heeft voortgebracht kan het niet anders of een bepaalde vorm van middelmatigheid wordt als bijzonder knap ervaren. Maar deze meesterwerken blijven, voor een volk dat al iets verder gevorderd is op de weg naar verfijning, toch altijd maar het werk van leerjongens.’

Punt. Het is altijd prettig vermoedens zelfs van uit het buitenland bevestigd te zien.

Fernand Auwera