Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 111

[p. 766]

Maurits Engelborghs
Teksten en kritieken

Deze recensie wil een drietal nieuwe series voorstellen, waarvan het bestaan iedere liefhebber van Angelsaksische literatuur wel zal interesseren.

De eerste is een reeks tekstuitgaven, bezorgd door Oxford University Press. Sedert de studies van de Amerikaanse literatuur vast burgerrecht verkregen heeft aan verscheidene Engelse universiteiten is ook de behoefte aan betrouwbare en niet al te dure tekstuitgaven van klassieke Amerikaanse auteurs gegroeid. In die behoefte wil deze serie ‘Classic American Texts’ voorzien en de zes tot hiertoe verschenen delen laten vermoeden dat ze in haar opzet ten volle zal slagen.

Er zijn vooreerst uitgaven van DE grote klassieken als Uncle Tom's Cabin, The Scarlet Letter en Sister Carrie. Daarvan bestaan toch voldoende goedkope Amerikaanse pocketedities, zal men zeggen. Altijd is dit niet waar, hoe verwonderlijk het ook moge klinken. Uncle Tom's Cabin, dat bij zijn verschijning in 1852 zo'n overweldigend succes gekend had, is gedurende het grootste gedeelte van onze eeuw alleen in tweedehandsuitgaven verkrijgbaar geweest en de eerste recente herdruk dateert pas van 1948! (Cf. Edmund Wilson, Patriotic Gore, Studies in the Literature of the American Civil War, New York, Oxford University Press). In de meeste gevallen bieden de gewone pocketuitgaven ook niet het kritisch apparaat dat de boeken uit deze nieuwe reeks bevatten. Vooreerst is er telkens een interessante inleiding en een bibliografische noot. Zo nodig worden tekstvarianten opgegeven. Voor Uncle Tom's Cabin zijn er bv. 75 bladzijden inleiding en voorwoord. De gewone lezer heeft daar misschien lak aan, maar voor de student zijn ze onmisbaar studiemateriaal.

Naast deze klassieken die iedereen kent, bevat de serie ook al enkele delen met minder populair, maar voor de student niettemin interessant werk. Voor zover William Dean Howels in Europa bekend is, zal dat wel door zijn Rise of Silas Lapham zijn. Maar de serie brengt zijn eerste Newyorkse roman A Hazard of New For tunes, met een merkwaardige inleiding van één der beste jonge Amerikanisten Tony Tanner. In de

[p. 767]

[...]

uittreksels uit Leaves of Grass voor, maar ook zijn minder bekent prozawerk is goed vertegenwoordigd: stukjes over de verschrikkingen van de burgeroorlog, de natuur, Lincoln-stukjes die kenschetsend zijn door hun grote egocentriciteit en interessant omdat ze in de conventionele Whitmanedities zo zelden voorkomen. Tenslotte is er, van Herman Melville, niet zijn Moby Dick, maar wel White Jacket or The World in a Man-of-War, het boek dat a.h.w. een eerste aanloop voor het meesterwerk vormde.

De tweede serie die ik wou voorstellen heet ‘Critical Essays in Modern Literature’ en is uitgegeven door de University of Pittsburgh Press. De drie deeltjes die we ervan in handen gekregen hebben maken een zeer goede indruk. Charles G. Hoffmann is de auteur van Joyce Cary, The Comedy of Freedom. Zijn kritische evaluatie van Cary's oeuvre is niet merkwaardig, maar zijn boek is vooral interessant omdat het als geen ander tot hiertoe het ontstaan en de groei van Cary's romans belicht. Cary heeft namelijk een massa manuscripten achtergelaten (250 notaboekjes en 300 dozen manuscripten!) en Professor Hoffmann is de eerste die al dat materiaal systematisch doorgewerkt heeft en vergeleken met de romans zoals ze uiteindelijk gepubliceerd werden.

De duisterheid van Dylan Thomas' poëzie is berucht. De soort kritiek die Ralph Maud in zijn Entrances to Dylan Thomas' Poetry beoefent is wat men in Amerika ‘explication’ (een meer geraffineerde versie van de Franse ‘explication de texte’) noemt. Deze ‘tekstverklaring’ past hij toe op een aantal gedichten van Thomas die het, tussen haakjes gezegd, goed kunnen gebruiken. Hij aarzelt daarbij nochtans niet om ook een beroep te doen op extra-literair materiaal, en de moeilijkheid van vele dezer gedichten is wel zo dat de criticus graag en terecht gelijk welke gelegenheid te baat neemt om licht te brengen. Ralph Maud gelukt er geregeld in zin te geven aan wat in Thomas' poëzie op het eerste gezicht al te dikwijls manifeste onzin lijkt. Dit is, misschien wel een tikje zelfzeker, maar niettemin uiterst nuttig werk.

De literaire loopbaan van de Amerikaanse romancier James Gould Cozzens is vol anomalieën: onderschatting van zijn eerste zeven romans werd gevolgd door sterke overschatting van zijn By Love Possessed. De volgende vijf jaar dan, zegt Harry John Mooney in James Gould Cozzens: Novelist of Intellect, werd hij zowel geprezen als aangevallen, maar telkens om verkeerde redenen. En ik heb de indruk dat op dit ogenblik een nieuwe periode van totale verwaarlozing ingetreden is. Professor Mooney blijft in Cozzens geloven: hij noemt hem ‘a major novelist who has produced at least three works equal to any published

[p. 768]

in recent years’ en hij tracht dit - zeer moeizaam - te bewijzen door vooral de nadruk te leggen op de extreme verstandelijkheid van Cozzens' werk en opvattingen.

Bij de University of Chicago Press verschijnt sedert verleden jaar een serie met de nogal intrigerende titel ‘Gemini Books’. Elk deel bevat een aantal essays van diverse auteurs en behandelt telkens één bepaald aspect van de Engelse of Amerikaanse literatuur. De opzet is gedeeltelijk historisch: ook oudere essays worden opgenomen, zodat men, in sommige gevallen althans, een min of meer volledig overzicht krijgt van wat in de laatste decennia over het behandelde onderwerp werd gedacht en geschreven. American Drama and Its Critics bijv. gaat van James A. Herne (1897) tot Malcolm Goldstein (1965). Op de keuze van de essays zelf in dit boek valt niets aan te merken: ze zijn grondig en overzichtelijk terzelfder tijd. Maar het geheel wordt voorafgegaan door een al te pretentieuze inleiding in dialoogvorm. Vooral in Russian Literature and Modern English Fiction is het historisch karakter van de verzameling interessant, omdat het zo duidelijk aantoont hoezeer over- (Toergenjew) en onderschatting (Dostojewskij) elkaar op dit gebied kunnen afwisselen. Het wordt ook voldoende klaar dat het hier niet om een uitgesproken, met de vinger aan te wijzen, invloed van de ene literatuur op de andere gaat. Om te beginnen is de ‘short story’ er veel meer door getroffen dan de roman (p. 8). En ten tweede was de invloed zeer sporadisch en moeilijk te omschrijven (p. 9) De ‘editor’ geeft in zijn inleiding graag toe dat de meeste essays in de bundel ver van kritische meesterwerken zijn. Dat er niet meer betere stukken voorhanden zijn is misschien een bewijs te meer voor de vaagheid van de Russische invloed op de Engelse literatuur. Wat het lange essay van Thomas Mann over Tsjechow hier komt doen is moeilijk te begrijpen. Veruit het interessantste van de tot hiertoe verschenen ‘Gemini Books’ is Aristotle's Poetics and English Literature. Het boek is ambitieus opgevat. De ‘editor’ Elder Olson had er zich misschien mee kunnen van afmaken een aantal passages uit de Engelse literatuur aan te halen waarin Aristoteles of zijn werk worden vermeld. Maar dat heeft hij niet gedaan. Hij heeft vooral essays willen samenbrengen die Aristoteliaans in geest of problematiek zijn, zonder dat Aristoteles zelf er noodzakelijk expliciet wordt in vermeld. Het is wel merkwaardig dat van de veertien essays niet minder dan acht door Amerikanen geschreven zijn. Met vooroordeel heeft dit niets te maken. Er blijkt alleen uit dat de invloed van de Aristoteliaanse geest in Amerika zeer sterk is en dat onder Amerikaanse academici ook de beste literaire commentatoren van Aristoteles te vinden zijn. De laatste drie essays zijn trouwens geschreven

[p. 769]

door critici die men om hun Aristoteliaanse belangstelling en tactiek de ‘Neo-Aristotelians’ van Chicago genoemd heeft. En ik moet erbij voegen dat ze heel wat leesbaarder zijn dan de, meestal hyperabstracte en -autoritaire, essays die vertegenwoordigers van dezelfde school in de bloemlezing Critics and Criticism (Chicago University Press) verzameld hebben. Aristotle's Poetics and English Literature is ook voorzien van een buitengewoon interessante inleiding door de ‘editor’ Elder Olson, die zelf één der bekendste ‘Neo-Aristotelians’ van het ogenblik is. Hierin doet hij een geslaagde poging om de juiste invloed van Aristoteles' Poëtica te omschrijven. Hij komt daarbij tot de, weliswaar verrassende, maar moeilijk te weerleggen conclusie dat deze invloed in feite maar twee eeuwen geduurd heeft: van de helft van de 16de tot de helft van de 18de eeuw. Het is een invloed die bovendien vooral met het Neoclassicisme geassocieerd wordt, maar, zegt Olson, de Neoclassicisten hebben van Aristoteles nooit bijster veel, en dat weinige dan nog dikwijls totaal verkeerd begrepen: hun poëtica is altijd meer Horatiaans geweest dan Aristoteliaans. Het lijdt geen twijfel dat vooral deze laatste serie moet worden begroet als een belangrijke aanwinst voor de vergelijkende literatuurstudie en voor de hedendaagse literatuurkritiek in het algemeen.