Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 107

[p. 454]

Boekbesprekingen

Drie recidivisten

Nauwelijks is Marcel De Baecker niet zonder schaamte van het literaire podium verdwenen, of een acuut geheugenverlies doet hem alweer een dichtbundel uitgeven. De lezer herinnert zich wel dat in Raaklijn aan het hart Daisne en Vercammen als peetomen optraden. Hier heeft de dichter een beroep gedaan op Rik Lanckrock en Bert Van Aerschot. Helemaal afzijdig had Rik Lanckrock zich ook vorige keer niet gehouden. Hij had een humanistisch praatje afgescheiden. Thans is gebleken dat hij dit slechts deed om zich even los te werken. In deze tweede bundel (Blinde handen, Diogenes, Antwerpen) getuigt hij als flaptekstschrijver. Ook hij hanteert het tromgeroffel vrij onzacht. Vooreerst vindt hij de nieuwe bundel van De Backer beslist beter dan de vorige, en met die vorige liep hij nochtans al zo hoog op! En wat vindt hij er zoal beter aan? Niet ‘de keuze van de onderwerpen’ maar wel de uiterst persoonlijk geworden vormgeving. En dan laat hij zich welig verder drijven op termen als verrassende beeldspraak, beangstigende schoonheid, rake woordkeuze, huiveringwekkende sfeer, magische geladenheid, plastische krachten enz... zonder de ‘oorspronkelijke metaforen’ en de ‘weerbarstige dichterlijke kernen’ te vergeten. Alles goed en wel, wanneer wij de bundel lezen, blijkt uit heel die processie van ronkende woorden geen enkel aan de werkelijkheid te beantwoorden. Ofwel heeft Lanckrock geen wriemeltje smaak ofwel schrijft hij er maar op los. Laten we voorlopig aanvaarden dat hij inderdaad geen smaak heeft.

Marcel De Backer heeft ook Bert Van Aerschot een paar lovende woorden weten te ontfutselen. Maar deze zijn matiger en niet helemaal ondubbelzinnig, al meent Van Aerschot ten onrechte dat ieder dichter ‘een godmens’ is ‘die door de poëzie tijd en toekomst wekt’. en al vindt hij zich een hele rakker wanneer hij het woord ‘hermetisch’ kan verklaren door een verwijzing naar Hermes Trismegistus.

De opgenomen verzen zelf zijn wat beknopter en geserreerder dan zijn vorige werkstukken, maar ze blijven zielig. Geen echt ritme, geen vaste samenhang van gewaarwordingen. geen ervaringen, alleen words, words. Af en toe blijft een schamel beeld overeind staan. Aanleiding tot een nieuwe publicatie kan zo iets onder geen enkel voorbehoud zijn.

Iedere uitgeversmaatschappij heeft haar hoogte- en laagtepunten. Ook Manteau. Wat ze in Kosmos van Johannes Marijnen zag, is niet te vermoeden. Zoals Vluchtende verten suggereert onderhavige verzenreeks natuurlijk een zekere moderniteit. Doch deze is zo oppervlakkig en heeft zo weinig met lyriek te maken dat het verbijsterend mag heten dat er een uitgever voor gevonden werd. Er is veel gewauwel over jazz, rock'n'roll, Spaanse danseressen, cha-cha-cha's en tango's.

jonge koppels
kronkellijven
trippeltrappen
trekkesleuren
schokkedansen

Kortom: een kakofonische rompslomp van weerzinwekkende onbenulligheid. Medelijden met een auteur is een schoon ding, maar hier moet men er van afzien. Hij verdient zelfs dat niet. Hij heeft een karikatuur van een verouderd expressionisme opgehangen die zo vlug mogelijk op zijn eigen hoofd terecht moet komen. Het geharrewar van dansende lettergrepen en joelende onzin waarin hij ‘sexprikkelende vrouwenbenen’ en ‘flirtzachte fluisterwoorden’ heeft gecombineerd

[p. 455]

met ‘passiebereide partners’ en ‘turelurende jukeboxen’, is gewoonweg onhygiënisch. Het wordt tijd dat de lectoren van Manteau weer ontwaken.

Chr. Ferket heeft tijdens de sprokkelmaand de Scherven (Oranje, Zulte-aan-de Leie) verzameld die van zijn Slechts een handvol overbleven. Op één behoorlijk gedicht na is het weer niet veel zaaks. Wat doet men met iemand die van zichzelf bekent: ‘een echo wandelt met reuzeschreden rond mijn hoofd binnen de horizontkoepel van mijn besef’? Men achtervolgt hem niet, men sluit hem niet op, maar men verwittigt de uitgever. Lees maar Oranje, het staat er.

PIET THOMAS

Apolloon en de teenagers

Zelfs de leerlingen van het middelbaar onderwijs slaan ijverig aan het bundelen. Of ze vinden wel iemand die dit voor hen doet. Albert de Longie (Teenagers schetsen de mens, Hernieuwen, Brussel), die de rubriek ‘Bladzijden voor U’ verzorgt voor het jeugdbewegingsorgaan dat als uitgever fungeert, heeft enkele tieners rond zich geschaard waarvan hij getuigt: ‘hier treedt een positieve kracht naar voren: een schone jeugd, een diep voelende en ruimdenkende schare katholieke jongeren, een belofte voor de dag van morgen’.

Elders looft hij de waarde van het gekozen werk als ‘document humain’. We menen echter dat zijn door enkele understatements versluierd enthousiasme nogal voorbarig is. In feite bewijst men de jeugdige minnaars der letteren een twijfelachtige dienst door ze te vroeg te groeperen in een bloemlezing. Het schenkt illusies die later tot bittere ontgoochelingen kunnen leiden. Zullen Werner Abeele, Johan Haeske en Tamalone ooit de genade en de doem van het dichterschap kennen? Het lijkt niet zeker. Hier en daar een fris beeld of een goed gedraaide zin rechtvaardigen deze publicatie nog niet. En de bedoeling deze jonge krachten uit de klauwen (?) van andere groepen te houden kan al evenmin een doorslaggevende reden zijn.

En wat de positieve rijkdom betreft van regels als:

‘ik heb een vers verkracht’, ‘ik ben een honderdkoppig jodenjong’, ‘ik weet de nerts van vele huiden is impotent’ of ‘zo ontwaak ik wettig elke morgen in een ander bed’, zeer hoog slaan wij hem niet aan.

Ook Bart Mesotten heeft een boekje met verzen van leerlingen in het licht gegeven. Een keurig gepresenteerd en handzaam drukwerk waarvoor Albe de inleiding schreef (De jonge Apolloon. Academie van het Sint-Michielscollege, Brasschaat). De kring waaruit hij selecteerde, was uiterst beperkt, wat zijn taak nog moeilijker maakte.

De verzen zelf zijn als schoolwerken niet bijzonder slecht. Ze zijn zichtbaar door een leraarshand verbeterd. De enige lof die men in alle eerlijkheid aan deze leerlingen kan toezwaaien is de verzekering dat ze voor de teenagers van Hernieuwen niet moeten onderdoen. Op volgende verzen na, die des pubers zijn:

de striptease-girl strompelt
door de stikkende rook
in nonnengewaad.

Of wij de jonge ‘academici’ moeten aanmoedigen om verder het publiek te trotseren? Voorzichtigheidshalve slechts dit: een goede makker vinden die welwillend genoeg is om die dingen te lezen, is ook iets waard. Men hoeft niet verder te zoeken.

PIET THOMAS

Worp '62

Het doet sympathiek aan dat studenten aan een verzamelbundel (Worp '62, Ons Leven, De Geus, De Snek, Ons Verbond) die ze de wereld insturen, een ironische titel geven. Het zou nog sympathieker zijn indien ze ook behoorlijke verzen wisten aan te bieden. Van de opgenomen scribenten is op grond van de toegelaten verzen geen enkele werkelijk een dichter te noemen. Studenten plegen nogal slordig met de Muze om te gaan en wie dit weet is bereid heel wat door de vingers te zien, maar dit belet niet dat onze gewaarschuwde verwachtingen deerlijk bedrogen werden. Er staan verzen in die de leraar

[p. 456]

Nederlands met een hoofdknikje zou weten te waarderen indien een zijner leerlingen ze geschreven had. Maar volstaat dit wel?

En wat gezegd van de gevaarlijke experimenten die er in naverteld worden? Getuigt Jo Stevens van zichzelf niet: ‘ik heb mij als een zuil van licht de hemel nachtelijk ingeschoten’? Dat zo'n kerel zich dan boven al de perikelen van de examentijd verheven voelt, is te begrijpen. En toch vindt hij het nog nodig een mes ‘temidden zijn beangste ribben’ te schuiven. Waarom eigenlijk?

Een zekere Bob geeft ons de goede raad:

Speel schaak met leven en dood,
wacht niet op de hoek van de straat
en loop niet als een kat langs de muur.
Val aan,
met de doedelzakken die juichen,
en leef als een man
van het noorden.

Hij doet met deze scherp eindende woorden de gedachtenis van Rodenbach allerminst eer aan.

In ‘Oase’ zijn zwoele lippen van de partij, omgeven door ‘zwevende nachtvlinders’, zoals het hoort, en wel in de gloed van ‘karmozijnen lichtfonteinen’. Wat verwacht kon worden, gebeurt, de geliefden ‘zinken op de bodem van elkaars verlangen’.

Dan van Daele schijnt zo deksels veel van het leven te weten dat hij de balans van zijn verloren levensdrift opmaakt in ‘Hymne aan de ondergang’ en ‘Lied tot d'ontbinding’, twee gewrochtjes die naar zeer duistere kroegen ruiken. De Muze is hem echter in deze gebouwen niet gevolgd. En daar deed ze goed aan.

Paul van Oorle noemt zijn meisje, ‘als de avond komt’, Isolde. Welke namen hij haar op andere tijdstippen van de dag geeft, zullen wij wel nooit te weten komen. Het meisje echter verneemt meer. Hij fluistert haar melancholisch toe: ‘je handen zullen wringen om mijn koude baar’. Met dit vooruitzicht kan ze weer een tijdje de baan op.

Jan de Roek stelt hogere eisen aan de uitverkorene zijner dromen. Hij schrijft haar:

ik wil dat gij een goudenregen wordt
in het hol van mijn voorhoofd
en een hangbrug slaat
over het springtij in mij.

Arm kind! Wordt me dat een gezwoeg tegen de bierkaai! Helemaal alleen een hangbrug maken? Maak het af, men kan niet het onmogelijke doen.

Frans de Crits kan een nette jongen zijn, doch hij is op het verkeerde pad. Hij wil ‘de bomen van hun schors ontdoen’. Laat een gemiddelde gerechtsdienaar die Worp '62 in handen krijgen en de Crits zal wat meemaken. En wellicht laat ook de rectorale raad zich niet onbetuigd. Laat hij oppassen!

W. Quercus ‘wil de blauwe bergen zien’. Een lovenswaardig verlangen, zou ik zeggen. Doch hij wil mordicus ook ‘witte zonnen splijten’ en ‘een bliksem zijn’. Laat hij deze droom uitstellen tot na de examens. dan praten we verder, als hij het dan tenminste niet in Keulen hoort donderen.

Al even erg is is Bob Van Grave er aan toe. Oogluikend murmelt hij:

ik dwaal langs kronkelwegen

en zeg dingen die iedereen gelooft

behalve ik.

Laat hij zich niet te veel illusies maken. Een onderschatte lezer is er twee waard.

Tuur De Schepper, die al een paar bundels op zijn actief heeft waarover men zich nauwelijks lovend kan uitlaten, is vergeleken bij zijn collega's een hele heer. Nuchter en ironisch is zijn ‘Dood van de dichter’ een aangename verrassing, al zou ik er niet door een vuur voor lopen.

Voor de rest treffen alleen een paar regels van A. Konovaloff en Werner Abeele. Ook zij dienen nog een lange weg af te leggen indien ze iets willen bereiken.

Als de studenten ooit nog een bundel pennevruchten uitgeven, zullen ze eerst de kopie aandachtig moeten lezen en pas dan naar de drukker dragen. Anders wordt het weer een gezellig onderonsje van maanzieke knoeiers, tot groot leedwezen van de rari nantes die ze in hun vaarwater weten te lokken.

PIET THOMAS